فریماه فرجامی ‌چهره‌ای كه مصداق ندارد

 «فریماه فرجامی» سال 1355 و پس از دریافت لیسانس ادبیات نمایشی از دانشكده هنرهای دراماتیك با بازی در نمایش تلویزیونی «آدمك مومی» پا به عرصه بازیگری می‌گذارد.
به نمایش در نیامدن «گفت هر سه نفرشان» ساخته غلامعلی عرفان باعث می‌شود تا بازی در «خط قرمز» را اولین حضور جدی فرجامی ‌در سینمای ایران بدانیم.

 

حضور او در سینمای پس از انقلاب، با آن چشم‌هایی كه انگار همیشه نگرانند، مانند بسیاری از زنان سینمای ایران در سال‌های ابتدایی دهه 1360 همراه با فراز و نشیب‌هایی است، نگرانی‌هایی كه به تحولات موجود در سینما مربوط بود.
اما اگر در بازی فرجامی ‌فراز و فرودی به چشم می‌خورد به نوعی گریز او از كلیشه شدن‌های معمولی است.

حضور كوتاهش در اجاره نشین‌ها و بازی در سریال «بخش چهار جراحی» (هنگامی‌كه بازیگران سینما چندان رغبتی برای كار در تلویزیون نداشتند) از اقدام‌های نامتعارف اوست و نشان داد فرجامی ‌یك نقش را به خاطر طولانی بودنش، بازی نمی‌كند، نقش او در «سرب» نیز یك نقش اصلی نیست.
با این حال فرجامی‌آن نقش را به یكی از معدود شخصیت‌های زن در سینمای مردانه بدل می‌كند كه حرفی برای گفتن دارد.
برای درآوردن این نقش ابایی ندارد كه به تغییر اساسی در ظاهر خود تن دهد و چهره اش به كلی در هم ریخته شود.

 

در جایی كه بسیاری از مردان بازیگر از تغییرات حتی اندك در ظاهر خود پرهیز می‌كنند، فرجامی (به عنوان یكی از زنان سرشناس سینمای این دوران در آن سال‌ها) می‌پذیرد كه برای جا دادن به نقشی هر چند فرعی، این چنین از خود مایه بگذارد.
هر چند كه پاداش او در هفتمین جشنواره فیلم فجر، فقط یك دیپلم افتخار بود.(!!!)

نكته جالب این جاست كه او سابقه گویندگی نمایش‌های رادیویی در اواسط دهه 1350 را هم داشته است، اما در «سرب» زهره شكوفنده كه نزدیك‌ترین صدا به چهره فرجامی ‌را دارد، به جای او حرف زده و در چند اثر دیگر از جمله «مادر، بی پناه و تیغ ابریشم» نیز همین تجربه را تكرار كرده است.
هر چند كه بازی خوب او در فیلم داوودنژاد كیمیایی، هم چنان و با عبور از زیر تیغ دوبله نیز به چشم می‌آید، اما شنیدن صدای واقعی فرجامی‌در «اجاره نشین‌ها»، «نرگس» و بعدها «پرده آخر» وجه واقعی‌تری از بازی او را به نمایش گذاشت.

 

صدای پر آب و تاب خانم مهندس افجه ای كه آمده بود خانه عباس آقا سوپر گوشت را بخرد و دنبال متر می‌گشت تا مساحت خانه را حساب كند، ولی سرانجام با آن بلبشو روبه رو می‌شد (اشاره به فیلم اجاره نشین‌ها) همان قدر اجرای واقع گرای فرجامی ‌را به نمایش می‌گذاشت كه صدای غم گرفته او در نرگس اندوه فرو خورده آفاق را در جیغ‌ها و فریادهایش بر سر عادل نشان می‌داد.
حضور او در فیلم بنی اعتماد، سیمای دگر گونه ای را از او به نمایش می‌گذارد و هم چنان نكته ای نامتعارف در فیزیك و بازی فرجامی‌است.

رخشان بنی اعتماد در خصوص بازی فرجامی ‌در گفت وگویی با مجله فیلم گفته است: برای بازی در نقش آفاق كه آن را بسیار دوست داشتم، به یكی از بازیگران پیش از انقلاب فكر كرده بودم، اما مهم‌ترین انتخابم فریماه بود، او هم این نقش را خیلی دوست داشت، برای آن كه فریماه از چهره واقعی خود و آن چشمان روشن و شاد فاصله بگیرد و به آفاقی كه در ذهن داشتم نزدیك‌تر شود، باید از لنزهایی استفاده می‌كردیم كه با تركیب چهره اش خوانایی داشته باشد، در آن دوران هنوز استفاده از لنز، همه گیر نشده بود.
یكی از بهترین دكترها چندین لنز را روی چشمان او آزمایش كرد تا به آن چه از نگاه چهره چنین شخصیتی در ذهن داشتم نزدیك شود. (سینمایی نرگس از كارهای معروف رخشان بنی اعتماد است كه دیدنش خالی از لطف نیست)
در دهمین جشنواره فیلم فجر از فریماه فرجامی ‌برای بازی در فیلم نرگس تقدیر شد.

پرده آخر، درامی ‌است كه واروژ كریم مسیحی بر بستری از تاریخ و با اتكا به داستانی دلهره آور آن را ساخت و نقش اول زن داستان را به فرجامی ‌سپرد كه سرانجام همین نقش سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش نخست زن را برای او به ارمغان آورد.
آن چه كه در بازی فرجامی ‌در این فیلم قابل تامل است، احتمالا پیش درآمدی است بر منحنی پایین رونده حضور او در دنیای بازیگری.

 

هر چند كه شباهت‌ها و هم خوانی‌های شخصیتی فرجامی ‌با فروغ الزمان (نقش او در پرده آخر) كم نیست، اما می‌توان نكته‌هایی را در بازی او مشاهده كرد كه او را از روزهای اوج و برجستگی دور كرده است.
«پرده آخر» پس از «نرگس» ساخته شد و فرجامی ‌به تدریج در آثاری حضور پیدا كرد كه تا حد زیادی از اوج كارهایش دور است.
حتی نقشی كه در «آب و آتش» بازی می‌كند، به هر دلیل او را به نقطه اوج روزهای گذشته باز نمی‌گرداند.
آخرین نقش اولی كه بازی كرد در «ساغر»، سال 1376 بود.

پس از آن خود ویران گری‌های حرفه ای و شخصی او وارد مرحله ای حاد شد به طوری كه فقط موفق شد دو نقش فرعی بازی كند.
او چند سال پیش در بستر بیماری افتاد و حتی چند روز در اغما بود و این طور كه شنیده ایم هم اكنون نیز حال و روز خوبی ندارد.

 

از آن پس متاسفانه «فریماه فرجامی» با تمام استطاعتش، خیلی زودتر از انتظار از عرصه بازیگری دور و به یادی در خاطرات مبدل شد.
علاوه بر تمام مشكلات شخصی، بعضی انسان‌ها ترجیح می‌دهند در اوج كنار روند و دوست ندارند نقش‌هایی به آن‌ها پیشنهاد شود كه دیگر نقش قابل تاملی نیست.
آن‌ها نمی‌توانند فضای سنگین سیمای سطحی را قبول كنند و با آن كنار بیایند به همین دلیل سینما را ترك و خود را ماندگارتر می‌كنند.
فریماه فرجامی، یكی از زنان بازیگر سینمای ایران است كه نامش در كنار بزرگان این عرصه در خاطره خواهد ماند.