پنج‌شنبه بعدازظهر در میان مهمانان مراسم افتتاحیه خصوصی نمایشگاه عکس‌های رضا کیانیان، حضور یک چهره خاص بیش از بقیه به چشم می‌آمد؛ کسی که مثل همیشه در سکوت و با ظاهری عادی آمد و البته تنها چند دقیقه‌ای ماند و خیلی زود هم رفت. هرچند همین حضور اندک هم از چشم حاضران در نمایشگاه دور نماند و بعد از مدت‌ها، تصویری از او بر قاب عکاسان ثبت شد. هدیه تهرانی سال‌هاست که چنین رویه‌ای گزیده است.
شبحی در جمع
این روزها کمتر کسی است که از ستاره ده سال اخیر سینمای ایران خبر موثقی داشته باشد. هرچند که به روال همیشه همچنان سیل فیلمنامه‌هاست که به‌سوی هدیه تهرانی روان است و کمتر طرح و فیلمنامه‌ای پیدا می‌شود که یک‌بار به او پیشنهاد نشده باشد؛ اما پاسخی دریافت نمی‌شود. در این دو سال که هدیه تهرانی علاقه به طراحی صحنه و دکوراسیون هم پیدا کرده، فیلمنامه‌های پیشنهادی به انضمام سمت مدیریت طراحی صحنه هم هستند؛ با این همه کمتر پیشنهادی پاسخ مثبت می‌گیرد. از آخرین‌باری که هدیه تهرانی مقابل دوربین رفته بیش از 2 سال می‌گذرد. بهروز افخمی برای فیلم جنجالی‌اش «فرزند صبح» از تهرانی در نقش دايه حضرت امام خمینی (ره) استفاده کرد. هرچند که همین انتخاب هم جنجال‌های فراوانی را به همراه داشت؛ آن‌چنان که خود افخمی را هم به میدان آورد. بعد از این فیلم که همچنان مشخص نیست سرانجام در جشنواره فجر امسال به نمایش درخواهد آمد یا نه، تهرانی هیچ پیشنهاد جدیدی را نپذیرفته است. او البته در این 2 سال برای بازی در 3 فیلم مختلف تا پای قرارداد هم پیش رفت. برای «سه زن» قرارداد هم امضا کرد و نامش در لیست عوامل فیلم هم قرار گرفت؛ اما نهایتا بنا به دلایلی که هیچگاه اعلام نشد از بازی در فیلم انصراف داد و سازندگان هم با نیکی کریمی به توافق رسیدند. ابراهیم حاتمی‌کیا هم برای آنکه جمع بازیگران فیلم «دعوت» از هر نظر تکمیل باشد به‌عنوان اولین گزینه، هدیه تهرانی را در نظر داشت. تهرانی هم به دفتر حک فیلم آمد و با این امتیاز که هر نقشی را پسندید بازی کند، با سازندگان فیلم قرارداد بست. تهرانی برای نقش خانم دکتر که در تمام اپیزودها حضور داشت به توافق رسید؛ اما درحالی‌که قرارداد هم امضا شده و همه‌چیز مرتب به‌نظر می‌رسید، ناگهان ورق برگشت و تهرانی هم به جمع بازیگران انصرافی دعوت پیوست. نقشی که تهرانی نپذیرفت، نهایتا کتایون ریاحی ایفا کرد. اما جدی‌ترین فیلمی که در دو سال اخیر نام تهرانی برای بازی درآن مطرح شد «دایره زنگی» بود؛ فیلمی که در دفتر بشرا فیلم تولید می‌شد و رابطه نزدیک تهرانی با صاحبان این دفتر زبانزد است. «دایره زنگی» هم از فیلم‌های پر بازیگر دوسال اخیر سینمای ایران است که تهرانی هم گزینه ایفای نقش یکی از ساکنان آپارتمان فیلم بود؛ اما درحالی‌که سیدجمال ساداتیان تهیه‌کننده فیلم تا آخرین روزهای فیلمبرداری اعلام می‌کرد که تهرانی به‌زودی مقابل دوربین خواهد رفت و تمام خبرها درباره کناره‌گیری این بازیگر از فیلم را تکذیب می‌کرد، نهایتا «دایره زنگی» هم بدون تهرانی ساخته شد.
در این مدت هدیه تهرانی تجربیات سراسر متفاوتی داشته است. در مقطعی به‌عنوان دستیار کارگردان با فیلمساز جهانی سینمای ایران عباس کیارستمی همکاری کرد. پروژه «شیرین» که براساس طرح کوتاهی تبدیل به فیلم بلندی شد، علاوه بر حضور هدیه تهرانی در مقابل دوربین از او به‌عنوان دستیار کارگردان و برنامه‌ریز پروژه هم استفاده می‌کرد؛ فیلمی که البته سرانجام قابل‌توجهی پیدا نکرد و بعد از واکنش منفی تماشاگران جشنواره فیلم ونیز، گویی سازندگانش هم دیگر چندان پیگیرش نیستند.
این دومین همکاری تهرانی با فیلمسازان بین‌المللی سینمای ایران بود. او پیش از این با بهمن قبادی دیگر کارگردان محبوب جشنواره‌ها در فیلم «نیوه مانگ» به همین شیوه کار کرده بود؛ فیلمی که اجازه نمایش در ایران پیدا نکرد و البته به روال معمول DVD هایش به ایران رسید و علاقه‌مندان تهرانی بعد از مدت‌ها او را دیدند؛ هرچند با یک «تهرانی» سراسر متفاوت روبه‌رو شدند که کمتر نشانی از آن تصاویر در ذهن داشت.
ستاره گمشده
یک سالی است که تمام تلاش‌ها برای بازگرداندن هدیه تهرانی به سینما بی‌سرانجام بوده. او حتی به پیشنهاد اصغر فرهادی کارگردانی که بسیار به آثارش علاقه دارد پاسخ رد داد. «درباره الی» هم بی‌تهرانی ساخته شد تا فکر بازگشت تهرانی به سینمای ایران تا اطلاع ثانوی بعید باشد. اما هدیه تهرانی چرا این میزان نسبت به سینما و بازیگری بی‌علاقه شده است؟ آیا او با این سینما قهر کرده؟ پاسخ این سوال را حتی نزدیک‌ترین دوستان تهرانی در سینما هم به‌درستی نمی‌دانند. با این همه، بیشتر تحلیل‌ها معطوف به روحیات خاص او و البته شرایط امروز سینمای ایران است. یک کارگردان شناخته شده سینمای ایران که سابقه همکاری با تهرانی را دارد در پاسخ به این سوال که آیا تهرانی نسبت به سینما دلزده شده، با اشاره به روحیه خاص تهرانی می گوید: «تهرانی در دوره‌ای چهره شد که سینمای ایران مسیر خاصی را می‌پیمود؛ دورانی که مضامین خاص، اجازه طرح در سینما پیدا کردند و تهرانی به‌نوعی به شمایل این سینما بدل شد. بعد این نوع سینما به تکرار افتاد و همه از تهرانی یک انتظار داشتند. او هم به کل از کلیشه‌سازی پرهیز می‌کند و نسبت به سینمای جریان روز و عام دافعه پیدا کرد». این کارگردان نتیجه می‌گیرد: مجموع این اتفاقات سبب شد که تهرانی به سمت رشته‌های دیگری در سینما برود؛ از قبیل دستیاری و فراهم کردن سرمایه و طراحی صحنه». این فیلمساز با بیان اینکه ظاهرا این تجربه‌ها هم چندان برای تهرانی جذاب نبوده، از علاقه‌های جدید این بازیگر به رشته‌های دیگر هنری مانند تئاتر صحبت می‌کند. اشاره این فیلمساز به نمایشی است که تا دو ماه پیش در سالن سایه تئاتر شهر اجرا می‌شد و نام هدیه تهرانی به‌عنوان طراح صحنه آن به چشم می‌خورد. رضا گوران کارگردان این نمایش، پیش از این در گفت‌وگویی درباره چگونگی همکاری تهرانی با این نمایش گفته بود: «من متن نمایشنامه را برای ایشان فرستادم. کار را خواندند و خوششان آمد و باهم به توافق رسیدیم». استقبال از اجرای «یرما» با طراحی صحنه تهرانی که به گفته منتقدان تئاتری، به‌شدت چشم‌نواز و تاحدودی غیرتئاتری بود و جالب اینجاست که تهرانی ظاهرا کمترین حضور را در جریان اجرا و شکل‌گیری این نمایش داشته و کاملا جدا از گروه فعالیت کرده است.
دور از سینما
یکی از دوستان سینمایی تهرانی، با شرط ذکر نشدن نامش در گزارش، به فرهنگ آشتی می‌گوید که هدیه تهرانی در ماه‌های اخیر به‌طور کامل از سینما فاصله گرفته و فعالیت‌های دیگری از قبیل طراحی دکوراسیون داخلی و همچنین نظارت بر امور ساختمانی انجام می‌دهد. به گفته این منبع مطلع، فعالیت‌های اقتصادی تهرانی با مشارکت یکی از تهیه‌کنندگان فعال سینما انجام می‌شود که البته به‌طور کامل خارج از زمینه‌های مرتبط با سینماست.
او با ذکر این نکته که همچنان کارگردان‌های متعددی به دنبال جلب رضایت تهرانی برای بازی در فیلم‌هایشان هستند، خبر می‌دهد که اخیرا یک سریال تلویزیونی با رقمی بالا و به انضمام انجام مدیریت طراحی صحنه به تهرانی پیشنهاد شده که تاحدودی نظر او را جلب کرده و ممکن است برای نخستین‌بار او را در قاب تلویزیون ببینیم.
از هدیه تهرانی هم‌اکنون 4 فیلم آماده نمایش است که هرکدام به دلیلی تابه‌حال بر پرده سینماها نرفته‌اند. «نیوه مانگ» به کارگردانی بهمن قبادی که به دلیل شائبه‌های خاص مضمونی، پروانه نمایش نگرفته است. دیگری «نسل جادویی» ساخته ایرج کریمی که 3 سال پیش کار تولیدش انجام شد و از آن زمان تابه‌حال بنا به دلایل مختلفی از قبیل اختلاف تهیه‌کننده و کارگردان و پیدا نشدن پخش‌کننده و سرانجام شایعاتی درباره فضای خاص داستان و توانایی‌های غیرطبیعی شخصیت‌هایش نتوانسته اکران شود؛ درحالی‌که ظاهرا توانسته پروانه نمایش بگیرد. فیلم دیگر «شبانه» است که تهرانی علاوه بر بازی در آن کمک‌های فراوانی در راستای فراهم شدن سرمایه آن کرده؛ این فیلم تنها در جشنواره بیست‌وسوم فیلم فجر (سال 1383) به نمایش درآمد و از آن زمان تابه‌حال به شکل مبهمی اکران نشده است. هرچند هر از گاهی اخباری مبنی بر اکران قریب الوقوعش منتشر می‌شود. آخرین فیلم هم «فرزند صبح» است که هنوز به شکل کامل آماده نمایش نشده و ظاهرا مراحل فنی‌اش هم مانند فیلمبرداری قرار است چند سالی به‌طول انجامد. به این جمع، «شیرین» عباس کیارستمی را هم می‌توان افزود که البته انتظار اکرانش کمی بیهوده است. «او عادت دارد راهی را که در پیش می‌گیرد تا ته می‌رود». این جمله را چند ماه پیش بهمن قبادی در پاسخ به سوال یک نشریه درباره تهرانی گفت. اگر این جمله قبادی را درست بدانیم، باید این مدعا را بپذیریم که تا اطلاع بعدی سینمای ایران هدیه تهرانی نخواهد داشت.
گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
www.seemorgh.com/culture
منبع: سینمای ما
مطالب مرتبط:
آنها مصاحبه نمی‌کنند!
بیوگرافی هدیه تهرانی
هدیه تهرانی در نقش مادر امام (ره)
«نیومانگ» هم به سرنوشت «سنتوری» دچار شد!