تحلیل جز به جز فیلم محمد رسول الله
محمد رسول الله با کلمه «بسم الله الرحمن الرحیم» و یادداشتی از مجید مجیدی شروع می‌شود و لوگوی نام فیلم که با فضای فیلم متناسب است نقش می‌بندد؛ صحنه اولیه فیلم بر آمدن آفتاب است و اسبی با سوار به سوی بیننده می‌تازد. آغازی با صحنه‌های طلوع خورشید و صحرای عربستان و شهر مکه که با طراحی و بازسازی متفاوت بیننده را جذب خود می‌کند. این فیلم چهار ساعته که به 200 دقیقه در اکران خصوصی و در نهایت برای اکران در سینماها به 178 دقیقه کاهش یافت، مربوط به 12 سال از زندگی پیامبر از زمان بارداری آمنه است که در روایت تصویری از زمان شعب ابی‌طالب شروع و با فلاش‌بک به آبستن‌بودن آمنه بنت وهب رفته و تا 12 سالگی پیامبر و سپس بازگشت به زمان شعب و رهایی از آن به تصویر کشیده می‌شود.
استفاده از بازیگرانی چون علیرضا شجاع نوری در نقش عبدالمطلب، مهدی پاکدل در نقش ابوطالب، داریوش فرهنگ در نقش ابوسفیان، محسن تنابنده در نقش ساموئل یهودی، مینا ساداتی در نقش آمنه و ساره بیات در نقش حلیمه در کنار بازی گرفتن از این بازیگران به مدد دوبلورهای توانمندی چون منوچهر اسماعیلی به قدرت این فیلم کمک کرده است.
محتوا و فیلمنامه:
داستان این فیلم با پرداختن به روایاتی که هر یک از ما از دوران کودکی و در مراسم مختلف با آن آشناییم و میدانیم و به مدد تصویربرداری و استفاده از جلوه‌های ویژه و روایت، متفاوت بر دل مخاطب می‌نشیند و مخاطب روایت را گم نمی‌کند. فیلم خوشبختانه از بار اتکای تحقیقاتی قوی و مناسبی برخوردار است. بیان مواضع و تلاش‌های یهود برای پیدا کردن پیامبر بعد از تولد و سکونت در حجاز و در آخر اقدام به کشتن پیامبر موضوعی است که شاید در فیلم «پیام‌آور» یا «محمد رسول‌الله»، ساخته مصطفی عقاد مغفول ماند حتی این موضوع که یهودیان عامل اصلی جنگ احزاب بوده و نیز هزینه جنگ‌ها علیه پیامبر را تامین میکردند جزو موضوعاتی است که به طور ماهرانه‌ای از پرداختن به آن امتناع شد. بنابراین توجه مجید مجیدی به این واقعه تاریخی ستودنی است؛ مبحث تایید کشیش مسیحی بر رسالت، حمایت و نجات پیامبر نیز قابل توجه است.
دیالوگ‌ها:
دیالوگ‌های فیلم در عین سادگی خلاقیت دارند به ویژه مکالمات یهودیان به زبان عبری و در قالب زیرنویس فارسی و نیز زبان حبشی از یک سو و لهجه و اجرای خوب بازیگران از سوی دیگر از نکات دیگری است که باید به مجید مجیدی در این باره نیز تبریک گفت. شاید یکی از بهترین دیالوگ‌ها از زبان ابوطالب بیان می‌شود؛ زمان انتخاب نام برای پیامبر که عبدالمطلب از درون خانه خدا بیرون میآید و میگوید «محمد» و مردم لب به اعتراض میگشایند و میگویند این نام خدایان نیست! این چه اسمی است؟ ابوطالب به جلو میدود و میگوید: «محمد» است، ستوده شده. ستایش بر او وعبدالمطلب فریاد میزند: «محمد».
تصویربرداری و جلوه‌های ویژه:
تصویربرداری این فیلم با توجه به لوکیشن‌های مختلف مثل دشت، کوه، بیابان، کلیسا، شهر مکه، دریا و بسیاری لوکیشن‌های دیگر با همه تنوع خاص خود به جذابیت و خسته نشدن مخاطب کمک کرده است. صحنه‌هایی چون حمله سپاه ابرهه به خانه خدا و نابودیشان و صحنه دریا و نجات زن و فرزندانش توسط پیامبر و آوردن ماهیان توسط موج دریا نمونه بارز تصویربرداری و جلوه‌های ویژه این فیلم است که سینمای نوین ایران در این عرصه را موجب خواهد شد.
کارگردانی و نمادسازی (مجید مجیدی):
تصاویر پیامبر که مجیدی مدت‌ها روی آن کار کرده بود و به دنبال چهره و اندامی بود که امام خمینی به آن علاقه داشتند، در فیلم به تصویر کشیده شده است، اما نه صورت پیامبر. در طول فیلم چه در زمان نوزادی و چه در دوران کودکی نشان داده نشد. پیامبر از نمای اُور شولدر نمایش داده میشد. مجیدی از زوایای مخالف با حرکات دوربین و بازیگر مخاطب را ترغیب و مجذوب میکرد تا ببیند در نهایت چهره پیامبر چگونه است اما در صحنه دریا که صحنه پایانی کودکی پیامبر است، چهره از نزدیک و با نور پوشانده شده است. نکته بعدی صحنه‌های مربوط به حضرت علی در سیاهی مختصری است که چهره و بدن قابل تشخیص نیست در یک صحنه، آن هم در ابتدای فیلم مشغول کمک به فقرا به تصویر کشیده می‌شود.
نمادسازی‌ها هنر دیگر مجید مجیدی است که در این فیلم به وفور میبینیم. صحنه رفتن ابوطالب به خانه پیامبر و سختی آن می‌تواند نماد هر کدام از ما باشد که در رسیدن به کمال و نقطه اصلی جا مانده‌ایم و یا باید به سختی تلاش کنیم؛ مجیدی شاید میخواهد بگوید راه رسیدن به خدا و ولایت حتی برای ابوطالب نیز سخت است. بالا بودن و دور بودن خانه نشان از تفاوت پیامبر دارد و اینکه او با وجود سختی‌ها و مردمی که دارد تنهاست. برخی صحنه‌ها که مربوط به بزرگی و کرامات پیامبر هستند را باید معرف سبک مجید مجیدی در فیلمسازی دانست. صحنه‌هایی چون صحنه چسبیدن قاصدک به لباس پیامبر و واژگون شدن قاصدک بعد از جدا شدن، از صحنه‌های تاثیرگذار فیلم است. صحنه پایانی فیلم نیز با همه حکمت و عرفان مد نظر مجید مجیدی ما را یاد دیالوگ بخشی از فیلم از زبان پیامبر می‌اندازد که خطاب به ماه میگوید هرجا که من هستم تو نیز هستی.
به هر حال «محمد رسول‌الله» معرفی درست پیامبر به جهان را سر لوحه کار خود قرار داده است كه می‌تواند به جهت این اتفاق مثبت، نگاهمان به آینده سینمای ایران مثبت باشد. این فیلم را به جهت عظمت باید دید؛ یک بار برای تامل و یک بار برای تعمق.
گردآوری : گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
seemorgh.com/culture
منبع : yjc.ir