معروف ترین جوایز و فستیوال های سینمایی جهان

مهمترین جشنواره های سینمایی دنیا

جشنواره های سینمایی بسیاری در جهان هستند که وجهه بین المللی و اهمیت حرفه ای زیادی دارند. این میزان اهمیت معلول عوامل مختلفی است که یکی از آنها سلیقه و دقت نظر داوران جشنواره است. مخاطبان معمولا مسحور پرده نقره ای اند اما در پشت پرده، کسانی هستند که گاه کمتر در هیجان فستیوال ها به آنها توجه می شود. هر چند نظر آنها رابطه مستقیمی با روند بلندمدت تاریخ سینما دارد.

در میان فستیوال های فیلم در جهان، جشنواره فیلم ونیز اولین جشنواره فیلم بین المللی است و از سال 1932 شروع به کار کرده است. این جشنواره، ذیل جشنواره دوسالانه هنری ونیز شکل گرفت که قدمتی دیرین دارد. اولین جشنواره فیلم آسیایی نیز جشنواره فیلم هند است که از سال 1952 شروع به کار کرده است. سایر جشنواره های سینمایی مهم دیگر بعد از این تاریخ ایجاد شدند:

جشنواره فیلم رین دنس

جشنواره فیلم «رین دنس» (Rain dance) بزرگ ترین جشنواره فیلم مستقل دنیاست که در انگلستان برگزار می شود. جشنواره فیلم ملبورن سیدنی و ادینبورگ نیز از نظر طول جشنواره، طولانی ترین جشنواره های بین المللی فیلم هستند.

از لحاظ ساختاری، بین فستیوال هایی مانند کن، ونیز، برلین و... با جوایز سینمایی مانند اسکار و... تفاوت هایی وجود دارد. دسته نخست، جشنواره های فیلم هستند که در یک بازه زمانی چند روزه، هنرمندان عرصه سینما را گرد هم می آورند اما اسکار یک جایزه بین المللی است که در آن فیلم ها داوری جمعی پیشین می شوند و به آن ها جایزه تعلق می گیرد.

فستیوال های سینمایی کن، برلین و ونیز مهم ترین جشنواره های بین المللی فیلم در جهان هستند که به Big Three معروفند. در مقابل، جایزه اسکار نیز معروف ترین جایزه سینمایی بین جوایز مختلف جهان است و تقریبا تمام فیلم سازهای مطرح جهان حداقل یک بار در این جوایز و فستیوال ها شرکت کرده و شانس خود را آزموده اند.

جشنواره کن

جشنواره کن بخش های مختلفی نظیر بخش مسابقه، بخش جانبی و بخش جوایز اهداشده توسط نهادهای مستقل دارد. در مهم ترین بخش این جشنواره که بخش جایزه است، به برگزیدگان، نخل طلای کن اهدا می شود. سایر جوایز این بخش شامل جایزه بزرگ کن، جایزه ویژه هیات داوران، نخل طلای فیلم کوتاه، نخل طلای بازیگر زن و مرد و نخل طلای بهترین فیلم نامه است.

بخش موازی جشنواره شامل جایزه نگاه نو برای جوانان بااستعداد و جایزه سینه فونداسیون برای فیلم های آماتور و دانشجویی است. جایزه های اهداشده توسط نهادهای مستقل شامل جایزه بین المللی منتقدان فیلم، جایزه 2 هفته کارگردان ها، جایزه ولکان، جایزه هفته منتقدان، جایزه کلیسای جهانی، فرانسوا شله، شوپارد، نخل و... است.

معمولا کارهای راه یافته به جشنواره هایی مثل کن، برخلاف جایزه اسکار، فیلم های پیش تر اکران نشده هستند که اولین بار در این فستیوال اکران می شوند و برای همین بسیاری از علاقه مندان فیلم در جهان منتظرند تا نمایش اختصاصی نخستین فیلم های فیلمسازان مطرح جهان را در این گونه جشنواره ها ببینند. 

هیات داوران را انتخاب و اسامی داوران را اعلام می کند. معمولا رئیس هیات داوران، یکی از مهم ترین سینماگران یا شخصیت های سینمایی دنیاست که به همراه یک تیم داوری، وظیفه انتخاب فیلم های برگزیده را بر عهده دارد. نتیجه نهایی را غالبا رئیس هیات داوران راسا اعلام می کند. اما این کار با مشورت اعضای تیم داوری انجام می شود. برای هر کدام از بخش ها، یک مسئول و تعدادی داور وجود دارد. تیم داوری در بخش فیلم های مسابقه برای بخش اصلی یعنی نخل طلا، متشکل از تعداد متناسب اما محدودی داور است که تعداد این داوران ممکن است هر ساله تغییر کند.

در بخش سینه فونداسیون و فیلم های کوتاه، معمولا ریس هیات داوران با 4 داور دیگر فیلم های برگزیده این بخش را انتخاب می کنند. این 4 نفر، یک فیلم را به عنوان فیلم منتخب اصلی و 3 فیلم را به عنوان فیلم های برگزیده آن بخش، معرفی می کنند. در بخش نگاه ویژه رییس هیات داوران به همراه تعدادی روزنامه نگار منتقد سینمایی و تعدادی از دانشجویان رشته سینما و تعدادی تهیه کننده و فیلم ساز، کمیته هیات داوران را تشکیل می دهند. در بخش دوربین طلایی، هیات داوران متشکل از کارگردان ها، مسئولان فنی سینما و منتقدان بین المللی است. تعداد داوران جشنواره کن در ره بخش همیشه باید فرد باشد، در آخرین جشنواره کن در سال 2015 برای اولین بار رییس هیات داوران بیش از یک نفر، یعنی برادران کوهن؛ جوئل کوهن و انان کوهن بود که این دو برادر را 7 نفر دیگر به عنوان داور، همراهی می کردند.

در مورد شیوه انتخاب تیم داوری، رییس هیات داوران می تواند گزینه هایی را پیشنهاد دهد اما انتخاب نهایی اعضای تیم داوری، با مشورت هیات اجرایی جشنواره انجام می شود.

تعداد تقریبی فیلم های کاندید شده در هر بخش جشنواره فیلم کن

برای کاندید شدن در جشنواره کن، ضرب الاجل تعیین می شود و دست اندرکاران فیلم بعد از پرداخت هزینه ورودی مشخص شده و پس از انجام مراحل اداری، می توانند در جشنواره شرکت کنند. داوران جشنواره کن غالبا از ملیت های مختلف انتخاب می شوند، همچنین تاکنون شخصیت های محدودی توانسته اند دو بار به عنوان رییس هیات داوران انتخاب شوند. تنها شخصیت غیرسینماگری که به عنوان رییس هیات داوران انتخاب شوند. تنها شخصی غیرسینماگری که به عنوان رییس هیات داوران انتخاب شد، ویلیام استایران نویسنده آمریکایی بود که در سال 1983 رییس هیات داوران شد.

روسای هیات داوران از سال 2010 تاکنون در جشنواره کن

جشنواره فیلم برلین

این جشنواره یکی دیگر از جشنواره های فیلم سه گانه مهم دنیاست که به مدت 10روز در برلین برگزار می شود. این جشنواره اولین بار در سال 1951 با پخش فیلم «ریکا» آلفرد هیچکاک شروع به کار کرد.

مهم ترین جوایز این جشنواره، خرس طلایی و خرس نقره ای معروف آن هستند اما جوایز دیگری نظیر بخش پاناروما، بخش نسل های فیلم سازی، بخش فیلم های کوتاه و... نیز دارد. جشنواره فیلم برلین، پرتماشاگرترین جشنواره فیلم جهان است. سالانه 320 هزار تا نیم میلیون نفر در این جشنواره به تماشای فیلم می پردازند. این جشنواره همچنین دارای بزرگ ترین بازار فیلم در بین جشنواره های بین المللی است. سالانه 4 هزار و 200 خبرنگار در این جشنواره حضور پیدا می کنند، بیش از 110 کشور فیلم هایشان را در این جشنواره به نمایش می گذارند.

در بخش رقابتی یا الی برلین، شرکت کنندگان برای خرس طلایی جشنواره رقابت می کنند. در بخش پاناروما (چشم انداز) فیلم سازان جوان با دیدگاه های جدید و موضوعات معمولا مجادله برانگیز شرکت می کنند. بخش فروم شامل فیلم های تجربی و فیلم های مستند، فیلم های کوتاه و نیمه بلند برای نوجوانان و جوانان است. این بخش دارای 3 هیات داوران مختلف شامل هیات داوران بخش کودکان، بخش نوجوانان و هیات داوران بخش بین المللی است. نتایج هر بخش نیز مستقل از هم اعلام می شود. 

به بهترین فیلم های 4 سال به بالا و 14 سال به بالا، جایزه خرس بلورین تعلق می گیرد. فیلم های سینما آلمان نیز بخش دیگر این جشنواره است و در نهایت بخش نهایی جشنواره برلین بخش Retrospective است که به نمایش فیلم های کلاسیکی که قبلا در جشنواره فیلم برلین شرکت کرده بودند، پرداخته و نیز به فیلم های جدیدی که به فیلم های کلاسیک ادای دین کرده باشند، فرصت پخش در جشنواره می دهد. در جشنواره برلین، خرس طلایی برای بهترین فیلم بلند، بهترین فیلم کوتاه و خرس طلا برای یک عمر فعالیت هنری اهدا می شود. افرادی که برای خرس طلا کاندیدا می شوند، به عنوان کاندیدای خرس نقره ای یا همان جایزه بزرگ هیات داوران نیز معرفی می شوند.

فستیوال برلین همچنین شامل جایزه آلفرد بایز، جایزه بهترین کارگردانی، بهترین بازیگر مرد، بهترین بازیگر زن، بهترین فیلم کوتاه، جایزه دستاورد فوق العاده هنری، بهترین فیلم موزیکال، بهترین فیلم نامه موزیکال، جایزه ویژه مخاطبین، جایزه فنی برای نوآوری های تازه فیلم سازی، جایزه بهترین استعداد اروپایی جوان در بازیگری و تعدادی جوایز جانبی دیگر است.

هیات داوران پیش از شروع فستیوال مشخص می کند که چه فیلمی در چه بخشی کاندیدا شود. برای مثال امسال قرار است که جشنواره با فیلم «درود بر سزار» برادران کوهن آغاز به کار کند.

هیات داوران این جشنواره نیز مانند کن، انتصابی و منتخب هیات اجرایی است. امسال ریاست هیات داوران جشنواره برلین را مریل استریپ بر عهده دارد.

اسامی داوران بین المللی جشنواره فیلم برلین در دوره اخیر

تا به امروز سینماگران ایرانی همان طور که در بخش داوری حضور فعال داشته اند، در بخش مسابقه هم خوش درخشیده اند. فیلم سازان ایرانی 2 بار جایزه خرس طلای این جشنواره را دریافت کرده اند.

تعداد فیلم های ایرانی کاندیدشده در جشنواره فیلم برلین به تفکیک کارگردان ها

جایزه فیلم ونیز

فستیوال فیلم ونیز که قدیمی ترین جشنواره فیلم جهان است، از دل دوسالانه هنری معروف این شهر تشکیل شد که مدت ها به عنوان یکی از گردهمایی ها باپرستیژ اهل هنر در جهان بود. داوران این جشنواره نیز توسط  هیات مدیره انتخاب می شوند. از نکات مهم در مورد فستیوال ونیز این است که این جشنواره در فاصله سال های 1934 تا 1940 هیات داوران نداشت و فستیوال فیلم ونیز به جام موسولینی تغییر نام داده بود. در سال 1934 که این جشنواره هیات داوران نداشت، داوری آن به صورت رفراندومی بین مخاطبان و متخصصان فیلم و چندین بنیاد سینمایی بین المللی برگزار و برندگان نهایی به این شکل انتخاب شدند.

در سال 1940 نیز که مجددا تیم داوری برای جشنواره انتخاب نشده بود، رئیس هیات داوران فیلم ها را براساس نظر یک هیات از مسئولان ایتالیایی و یک هیات آلمانی انتخاب کردند. در سال1032 داوری جشنواره به صورت رفراندوم نظر مخاطبان برگزار شد که مردم به میکی موس به عنوان بهترین بازیگر رای دادند.

یکی از نکات عجیب در مورد سلیقه داوران این جشنواره این است که معمولا در این جشنواره بیشتر جایزه ها به مردان به اروپاییان اختصاص داده می شود. از 54 جایزه این جشنواره، 33 جایزه نصیب سینماگران مرد اروپایی شده است.

از سال 1949 تاکنون، میراندا نایر از هند، سوفیا کاپولا از آمریکا، مارگارت فونتروتا از آلمان و آنیس واردا از بلژیک کارگردانان زنی هستند که جایزه اصلی این فستیوال را دریافت کرده اند. دارن آرونوفسکی اولین کارگردان آمریکایی بود که به تنهایی جایزه شیر طلایی را دریافت کرد (البته پیش تر آمریکایی ها بودند که مشترکا برگزیده بودند) و سوفیا کاپولا نیز اولین زن آمریکایی دریافت کننده این جایزه بود.

جشنواره فیلم ونیز 3 هیات داوری بین المللی دارد که بخش رقابتی اصلی، بخش چشم انداز و بخش فیلم های جوان را داوری می کنند. رییس داوران بخش رقابتی در سال 2015 آلفونسو کاژن بود که در میان تیم داوری همراهش، چهره هایی نظیر نوری بیلگی جیلان، پاول پاولیکوفسکی، فرانسسکو مونزی، دایان کروگر، لین رمزی و الیزابت بنکس حضور داشتند.

در بخش چشم انداز، جاناتان دی ریاست این هیات را بر عهده داشت و شماری از چهره های سینمایی از ملیت های مختلف، وی را در داوری نهایی یاری می کردند. داوری فیلم های بخش آینده (جوان) نیز به یک تیم داوری بین المللی سپرده می شود که البته معمولا از میان چهره های جوان تر انتخاب می شوند تا با فضای فیلم سازی نسل جوان بیشتر مانوس باشند.

جایزه اسکار

داوری در جایزه سینمای اسکار، متفاوت از حالت های بالاست و به جای یک تیم محدود از داوران، شمار زیادی از اهالی سینما در داوری شرکت دارند. شاخه اجرایی آکادمی اسکار برای افراد زیادی از سینماگران معروف برگه رای گیری ارسال می کنند. شرکت کنندگان در این رای گیری به عنوان Board of Governors شناخته می شوند که تعدادشان حدود چندصد نفر است. برگه های رای گیری از ماه دسامبر برای همه اعضای academy of motion picture and science یا همان AMPAS فرستاده می شود. اعضای این هیات- اگر می خواهند رای آنها لحاظ شود- حداکثر 2 هفته زمان دارند که گزینه های خود را برای هر کدام از بخش های جایزه اعلام کنند. این گزینه ها از بین فیلم هایی که در آن سال اکران شده باشند، انتخاب می شوند. شرکت (Price water house coopers) مسئول شمارش رای اعضاست. تمامی برگه های رای نیز به این شرکت ارسال می شود و این شرکت نتایج را اعلام می کند. لیست کاندیداها در ماه ژانویه براساس پیشینه رای های ماخوذه اعلام می شود.

سپس دور جدیدی از رای گیری مخفیانه آغاز می شود که در آن اعضای آکادمی به نماینده های نهایی برای هر بخش رای می دهند. برای رای گیری نهایی نیز اعضا تنها 2 هفته وقت دارند که برگه های رای را ارسال کنند. براساس سنت اسکار، فقط 2 نفر از نتیجه نهایی اطلاع دارند. این نتایج در پاکت قرار داده می شود و در مراسم اسکار و روی صحنه پاکت ها باز شده و مشخص می شود که چه کسانی است؟

گردآوری : گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
Seemorgh.com/culture
منبع : مجله رو به رو