عید قربان، بازگشت آدمی از زندان نفس
این خطاب آن هنگام به حضرت ابراهیم(ع) رسید که او و حضرت اسماعیل(ع) به اوج تسلیم و خضوع و خروج از شک و تردید کامل رسیده بودند.

اول عشق ست ای جان! قل هوالله احد

شوکت عظیمی، مدرس حوزه علمیه اهواز،‌ به‌معنای لغوی «عید» اشاره و اظهار کرد: «عید» از نظر لغوی به معنای «عود» یعنی بازگشت است‌ و عید قربان به معنای بازگشت آدمی از زندان نفس است.

او عنوان کرد: پیشینه «قربانی کردن» از زمان حضرت آدم(ع) آغاز شد؛ آن هنگام که هریک از فرزندان آدم «هابیل» و «قابیل» قربانی کردند و قربانی از هابیل مورد قبول واقع شد و قربانی قابیل رد شد. از قربانی فرزندان آدم(ع) آن قربانی مورد قبول واقع شد که خلوص بیشتری در نیت قربانی‌کننده داشت. بنابراین قبول و یا قبول نکردن قربانی و تقدیم آن به پیشگاه خداوند به خلوص و گذشت انسان بازمی‌گردد که هر اندازه گذشت و خلوص بیشتر باشد، قربانی وی در پیشگاه خداوند پذیرفته‌تر است.

وی درخصوص علت عید قربان گفت: با مراجعه به آیات قرآن کریم حقیقت آن به این ‌گونه آمده است: «فَلَمَّا بَلَغَ مَعَهُ السَّعْیَ قَالَ یَا بُنَیَّ إِنِّی أَرَى فِی الْمَنَامِ أَنِّی أَذْبَحُکَ فَانظُرْ مَاذَا تَرَى قَالَ یَا أَبَتِ افْعَلْ مَا تُؤْمَرُ سَتَجِدُنِی إِن شَاء اللَّهُ مِنَ الصَّابِرِینَ؛‌ و وقتى با او به جایگاه سعى رسید گفت اى پسرک من، در خواب [چنین] مى‏‌بینم که تو را سر مى‏‌برم پس ببین چه به نظرت مى‏‌آید گفت اى پدر من آنچه را مامورى بکن ان شاء الله مرا از شکیبایان خواهى یافت»(صافات/102).

عید قربان حجاج، به شکرانه قربانی کردن نفس است

عظیمی توضیح داد:‌ عید قربان به شکرانه پیروزی حضرت ابراهیم(ع) در آزمون الهی است که پس از دیدن رویای سربریدن اسماعیل برای تحقق آنها نفس را تنها برای خداوند خالص کرد و فرمان او را لبیک گفت و حضرت اسماعیل را آماده سربریدن کرد: « فَلَمَّا أَسْلَمَا وَتَلَّهُ لِلْجَبِینِ؛ پس وقتى هر دو تن دردادند؛ [پسر] را به پیشانى بر خاک افکند»(صافات/102) ندای وحی الهی مژده پیروزی آنها را در آزمون الهی را نوید داد: « وَنَادَیْنَاهُ أَنْ یَا إِبْرَاهِیم قَدْ صَدَّقْتَ الرُّؤْیَا إِنَّا کَذَلِکَ نَجْزِی الْمُحْسِنِینَ؛‌ او را ندا دادیم که اى ابراهیم، رویای خود را حقیقت بخشیدی ما نیکوکاران را چنین پاداش می‌دهیم»(صافات/104 و 105). 

مدیر کانون دانش‌آموختگان حوزه علمیه بانوان اهواز گفت: این خطاب آن هنگام حضرت ابراهیم(ع) را مورد مخاطب قرار داد که او و حضرت اسماعیل(ع) به اوج تسلیم و خضوع  و خروج از شک و تردید کامل رسیده بودند و این امتحان بزرگی بود؛ این عید به شکرانه پیروزی ابراهیم(ع) بر نفس بود.

وی در همین راستا به سخن امام علی(ع) اشاره کرد و گفت:‌ حقیقت تقارن شکرانه عید با قربانی کردن نفس در سخن امام علی(ع) نیز آمده است که فرمودند: «هر روزی که در آن روز،‌ خدا را معصیت نکنی،‌ تو را روز عید است» و ورود نکردن ‌به گناه و معصیت مستلزم قربانی کردن نفس است. روز عید قربان نیز از آن روی برای حجاج عید است که به درجه تسلیم محض رسیدند و بدون شک و تردید نفس خویش را با توبه از گناهان و عمل به مناسک انسان‌ساز حج،‌ قربانی کرده‌اند بر آن غلبه یافته‌اند.

عمل بر اساس بینش الهی؛ زمینه‌ساز تحقق غلبه آدمی برنفس

وی در پاسخ به این سؤال که از چه راه‌هایی می‌توان بر نفس غالب شد، عنوان کرد: در همین راستا  توجه به «بینش» و «عمل»  صحیح  دو رکن مهم برای تحقق پیروزی بر نفس است، زیرا هر شخص دارای یک نظام فکری‌ است که رفتار و اعمالش از آن سرچشمه می‌گیرند؛ بنابراین اگر فکر و نظام فکری اصلاح شود و هدف والا تعیین شود به این معنا که هدف کمال تعریف شود،‌ این بینش بر رفتار اثر می‌گذارد و عمل و رفتار را ارزشمند می‌کند.

این مدرس حوزه علمیه گفت: تعالیم آیات قرآن کریم بر«ایمان» و «عمل» تأکید می‌کند،‌ زیرا عمل از بینش انسان ناشی می‌شود و اگر عقیده انحرافی و با جهت دنیایی و مظاهر مادی باشد، عمل وی هم به آن سمت سوق می‌یابد. عمل انسان زمانی مورد عنایت پروردگار است که صالح باشد. البته به این مهم باید توجه شود که در این راستا انسان با کشمکش موانع درونی و بیرونی روبرو است و شیاطین زمینه تردید و کارشکنی انسان را فراهم کرده و او را مردد می‌کنند و او را دچارسوءظن می‌کند. همانگونه که برای حضرت ابراهیم(ع) این موانع وجود داشت.

عظیمی تصریح کرد: انسان رهرو و سالک الی الله است: « یَا أَیُّهَا الْإِنسَانُ إِنَّکَ کَادِحٌ إِلَى رَبِّکَ کَدْحًا فَمُلَاقِیهِ؛ اى انسان حقا که تو به سوى پروردگار خود به سختى در تلاشى و او را ملاقات خواهى کرد» (انشقاق/6) که این واقعیت باید آدمی را به این سمت سوق دهد؛ حال که مقصد در هر حال خداست،‌ پس چه بهتر برای رسیدن به این مقصد در مسیری قدم گذارد که خداوند تعریف کرده است. زیرا خداوند فردی که در این راه به سمت او و برای او حرکت کند، یاری می‌کند که این یاری و نصرت الهی، در مورد حضرت ابراهیم(ع) و یوسف(ع) محقق شد. پس در این مسیر و برای غلبه بر نفس اماره باید به سلاح «عمل» و «ایمان» مجهز شد.

وی با بیان اینکه خداوند سبحان زمینه را برای رسیدن به این دو رکن با ارسال رسولان و کتاب‌های آسمانی فراهم کرده است،‌ یادآور شد:‌ در زندگی هرشخص که توانسته گامی در مسیر کمال بردارد، به مقصدی از مسیر کمال رسیده است. این نتیجه دستاورد جهاد با نفس و قربانی کردن آن است که بهترین ظهور آن در زندگانی امام حسین(ع) محقق شده و بارزترین ثمره تسلیم امام حسین(ع) این است که خداوند او را تا روز قیامت «مصباح‌الهدی» قرار داد.

رضا اسماعیلی از شاعران کشورمان به مناسبت فرا رسیدن عید سعید قربان شعری سروده است:

اول عشق ست ای جان! قل هوالله احد

دف بزن، ساغر بچرخان، قل هوالله احد

گفتم از عشق و زبانم شعله ور شد ناگهان

آه از این مضمون سوزان! قل هوالله احد

حضرت لیلی! بیا در صحنه و چرخی بزن

یک غزل مجنون برقصان، قل هوالله احد

ساغری آغوش وا کن، یک تبسم می بریز

اندک اندک جمع مستان ...، قل هوالله احد

می‌کنم سجاده را رنگین به می، فتوا بده

«زهد» من را می بنوشان، قل هوالله احد

بر سر آنم به حکم عشق، رقص خون کنم

با دلی عاشق، غزل خوان، قل هوالله احد

در کمند زلف تو پیچید دل، یا للعجب!

دید صدها عید قربان، قل هوالله احد

زیر شمشیر غمت، عشق ست سر دادن به شوق

دست افشان، پایکوبان، قل هوالله احد

من شبی تاریک تاریکم، تبسم کن مرا

جلوه کن ای ماه تابان! قل هوالله احد

تشنه وصلم، الا یا ایهاالساقی! وصال

اول عشق ست ای جان! قل هوالله احد

بیشتر بدانید : تاریخچه و فلسفه عید قربان

بیشتر بدانید : آیین‌های عید قربان در جهان اسلام

 

گردآوری : گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
seemorgh.com/culture
منبع: farsnews.com/ghatreh.com