خانه های صخره ای در طبس/ عبادتگاه یا صخره ی گنج؟!

خانه های گبری، پناهگاهی با 9متر ارتفاع در دل کوه

یکی از شگفتی های شهر طبس از استان خراسان جنوبی که تا مدتی پیش جزو استان یزد بود، وجود خانه هایی در دل صخره است که به احتمال زیاد برای دفاع و یا پنهان شدن از دشمن مورد استفاده قرار می گرفته است و تنها مردمانی که این خانه ها را ساخته اند می توانستند خود را به آن رسانده و در آن زندگی کنند. تا جایی که رد پای چگونگی زندگی آنها در این خانه ها هنوز وجود دارد. در میانه کال سردر درست در جایی که زمین شکافته شده، رودی در این میان جاری است و از صخره های آن آب های کوه روان است و این آبها ردپای سبزی را از خود به جا گذاشته اند، می توان خانه هایی را پیدا کرد که در دل صخره ها و در فاصله نه تا دوازده متری از سطح رودخانه ای که در بسیاری از اوقات کم عمق است قرار گرفته است. بلندی این خانه ها به دلیل پایین رفتن سطح رودخانه است و دیدن آنها بسیار مشکل. برخی از افراد که تصور می کردند می توانند در این خانه ها ردی از خوشبختی پیدا کنند، با لوازم حفاری غیر مجاز وارد این خانه ها می شدند آنهم تنها از طریق لبه باریکی که در کمر کوه قرار داشته است. این خانه ها در دل کوه کنده شده اند تا شاید پناهی برای فرار از دشمن باشد یا محلی برای آذوقه سالیانه. برخی از این خانه ها چاه آب هم داشته اند. برخی تصور می کنند که این خانه ها محلی برای عبادتگاه بوده و یا محلی برای پنهان شدن از دشمن و سرکوب آنها از بالای خانه. جایی که کسی جز خودشان نمی توانستند از آن بالا بروند. چرا که این خانه ها درست در سینه کش صخره واقع شده اند.

یعقوب دانشدوست در کتاب طبس؛ شهری که بود درباره خانه های گبری می نویسد:

تراش دادن کوه با این شکل و قوس ها تنها به وسیله کسانی می تواند صورت بگیرد که در فرهنگشان و در ذهن و تجربه های دیداری شان به این نوع قوس خو گرفته باشند و این کسان جز مردم عهد ساسانی نمی توانند باشند و یا مردم اوایل دوران اسلامی که فرهنگ زمان ساسانی را در وجود خود دارند. این استدلال یک نقطه اتکا برای تعیین زمان ایجاد این خانه است.مورد دیگر نامیده شدن این بناهای کنده شده در دل کوه به خانه گبر است. با توجه به این که پس از اسلام زرتشتیان را گبر می گفتند می تواند دلیلی باشد بر ساختن و مورد استفاده قرار دادن این خانه به وسیله زرتشتیان یا آخرین مقاومت کنندگان در برابر حمله اعراب مسلمان که در سالهای ابتدای دوران اسلامی می زیسته اند. در خانه های گبری راهرو و دالان ها و طاقچه هایی نیز ایجاد شده که بلندی دالان ها به دو متر هم می رسد. در برخی از اتاق ها غیر از طاقچه پستوهایی نیز وجود دارد که احتمالا برای نگهداری آذوقه از آن استفاده می شده است با این وجود هنوز هیچ باستان شناسی روی خانه های گبری کار نکرده است. اما حفاران غیر مجاز و آنها که تصور می کنند حفاری در این خانه ها آنها را به گنج می رساند زودتر از کارشناسان میراث فرهنگی دست به کار شده اند. برخی از این خانه ها را می توان در کال یا دره جنی پیدا کرد اما تعداد بیشتری از آنها در کال سردر هست. با این وجود خانه های گبری کال جنی به ثبت ملی رسیده اند و در پرونده آنها خانه های گبری کال سردر نیز وجود دارد.


نویسنده: فاطیما کریمی


گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
seemorgh.com/culture
منبع: mehrnews.com