سلطان مراد چهارم, پادشاه عثمانی +سرگذشت

سلطان مراد امپراطور عثمانی که بود؟

مراد چهارم به (ترکی استانبولی مراد رابع متولد 26 یا 27 جولای 1612 – درگذشت 8 فوریه 1640) وی از سال 1623 تا 1640 پادشاه امپراطوری عثمانی بود وی هم از جهت بازگرداندن قدرت و شکوه به امپراطوری عثمانی و هم از لحاظ شقاوت معروف بود.

مراد چهارم در قسطنتنیه متولد شد و فرزند احمد اول (1603-1617) و یک زن یونانی تبار به نام کوسم سلطان است. وی در نتیجه یک توطئه در قصر در سال 1623 به پادشاهی رسید و جانشین عموی خود مصطفی اول (18-1617 تا 23-1622) شد.

زمانی که وی به سلطنت رسید تنها 11 سال داشت. دوران سلطنت او بیشتر به خاطر جنگ میان عثمانی و صفوی (1623 تا 1639) مورد توجه است که در نتیجه این جنگ منطقه قفقاز برای همیشه و به مدت 2 قرن بین دو قدرت امپراطوری تقسیم شد. در همان زمان بود که مرزهای ترکیه کنونی –ایران - عراق مشخص شد.

بیوگرافی مراد چهارم

درس الهای اولیه سلطنت مراد وی تحت کنترل خویشاوندان خود قرار داشت و حکومت واقعی وی در حدود سال 1632 آغاز شد زمانی که وی قدرت را به دست گرفت، تمام حاکمان مستبد را سرکوب کرد و شکوه و جلال سلطنت را مجدداً برقرار کرد.

سالهای اولیه سلطنت مراد چهارم 1623-1632

مراد چهارم برای مدت زیادی تحت کنترل خویشاوندان نزدیکش قرارداشت، بویژه مادرش کوسم سلطان که از طریق وی به اداره حکومت می پرداخت. امپراطوری دچار هرج و مرج شد، امپراطوری صفوی به سرعت به عراق حمله کرد، شمال آناتولی در نتیجه شورشها از میان رفت و در سال 1631 جان نثاران به قصر حمله کرده وزیر اعظم و سایرین را به قتل رساندند. مراد چهارم که بیم داشت به سرنوشت برادر بزرگ خود عثمان دوم (1618-1622) دچار شود تصمیم گرفت که قدرت را به دست گیرد.

در سال 1628در سن 16 سالگی او شوهر خواهرش (همسر فاطمه سلطان) و حاکم سابق مصر کارا مصطفی پاشا را به بهانه اقدام برخلاف قوانین شریعت اعدام کرد.

حاکمیت مطلق مراد چهارم و سیاستهای امپراطوری 1632-1640

مراد چهارم سعی کرد تا با فسادی که در دوران تصدی پادشاهان گذشته و در زمانی که مادرش از طریق وی به اداره حکومت می پرداخت  فراگیر شده بود مقابله کند.
مراد چهارم مصرف الکل، تنباکو و قهوه را در قسطنتنیه ممنوع کرد و دستور داد کسانی را که از این حکم تمرد می کنند اعدام کنند.

گزارش شده که او با لباس های مبدل مانند لباس مردم عادی به گشت زنی در خیابانها و میخانه های پایین شهر قسطنتنیه می رفته و در راستای رعایت قوانین صادره خود زمانی که تخلفی را مشاهده کرده هویت خود را آشکار کرده و با دست خود خاطیان را گردن می زد.

در تقلید از شاهکارهای سلطان سلیم، او نیز در یک دکه در کنار کاخ سرایلو پنهان می شد و به سمت قایقرانانی که قایشقشان خیلی به قلمرو قصر نزدیک می شد تیراندازی می کرد. او قوانین قضایی را با وضع مجازات های خیلی سنگین دوباره برقرار کرد. یک بار وزیر اعظمی را به دلیل  کتک زدن مادر زنش با دستان خودش خفه کرد. 
تاریخ نویسان از جمله حلال اینالچیک بعلاوه یک منبع معتبر نوشته اند که اگرچه مراد چهارم طرفدار سرسخت منع مصرف الکل بود اما خودش یک دائم الخمر بود.

نقاشی از چهره سلطان چهارم

جنگ مراد چهارم با صفویان ایران

دوران سلطنت مراد چهارم از جمله جنگ صفوی – عثمانی (1623 تا 1369) برعلیه ایران مورد توجه است. در این جنگ نیروهای عثمانی با آذربایجان وارد جنگ شده تبریز و همدان را فتح کرده و در سال 1638 بغداد را فتح کردند. مراد چهارم خود دستور فتح بین النهرین را صادر کرد و ثابت کرد که در میدان جنگ فرمانده ماهری است.

با امضای پیمان ذهاب که پس از جنگ به امضا رسید، با امضای این پیمان مرزهای توافق شده در صلح آماسیه مشخص شد. شرق ارمنستان، شرق گرجستان، آذربایجان و داغستان جزء عثمانی باقی ماند. اما از دست دادن بین النهرین برای ایران غیرقابل جبران بود.مرزهای مشخص شده در آن زمان بین ایران ، عراق و ترکیه تقریبا تا کنون به همان صورت باقی مانده است.

در زمان فتح بغداد، مردم به مدت 40 روز در مقابل محاصره مقاومت کردند، اما چاره ای جز تسلیم به محاصره کنندگان نداشتند و تمامی مردم شهر توسط سربازان سلاخی شدند اگرچه به آنها قول داده بودند که پس از فتح شهر آنها را آزاد خواهند کرد.
گفته می شود که سربازان مراد نوعی تابلو درست کرده و روی آن هزاران اسیر و سرهای بریده  شده هزاران نفر از کشته شدگان را روی آنها نصب کرده بودند و مراد چهارم از این صحنه بسیار لذت می برده است.

سلطان جمله معروفی درباره سقوط بغداد دارد" تلاش برای شکست بغداد از خود بغداد زیباتر بود".

مراد چهارم خود به تنهایی سپاه عثمانی را در سال آخر جنگ فرماندهی می کرد و در این راه ثابت کرد که فرمانده قابلی است.او سومین سلطان عثمانی است که پس از مرگ سلطان سلیمان کبیر در سال 1566 فرماندهی سپاه در میدان جنگ را خود برعهده داشت.

علاقه سلطان مراد چهارم به معماری

سلطان مراد چهارم تاکید زیادی روی معماری داشت و در زمان سلطنت او بناهای تاریخی زیادی ساخته شد. برخی از آنها  عبارتند از مسجد میدانی، الج بایرام درویش پاشا، مقبره، چشمه، مدرسه ابتدایی، مسجد شرف الدین قونیه.

امپراطور مغول،  شاه جهان, سفرایی را با مراد چهارم سلطان عثمانی تبادل کرد. در خلال این تبادلات بود که دو نقر از معماران برجسته عثمانی به نام های عیسی محمد افندی و اسماعیل افندی که دانش آموخته مدرسه معماری کوچا سینان آقا بودند به دربار مغول راه یافتند.

این دونفر بعدها جزء تیم معماران مغول بودند که تاج محل را طراحی و ساختند.

رابطه مراد چهارم با امپراطوری مغول

در سال 1626 جهانگیر، امپراطور مغول سودای اتحاد بین مغولها، عثمانی ها و ازبک ها برعلیه صفویان را درسرداشت. چرا که صفویان سپاه وی را در قندهار شکست داده بودند.
او حتی یک نامه به سلطان عثمانی، مراد چهارم نوشت اگرچه آرزوی جهانگیر مغول به دلیل مرگ وی در سال 1627 هرگز محقق نشد. بهرحال پسرجهانگیر و جانشین وی شاه جهان هدف اتحاد با امپراطوری عثمانی را ادامه داند.

زمانیکه وی در بغداد اردو زده بود، مراد چهارم سفیران شاه جهان امپراتور مغول را به نام های میرظریف و میرباراکا را به حضور پذیرفت و آنان 1000 تکه لباس زربافت و زره جنگی برای وی هدیه آوردند.
مراد چهارم نیز به آنها بهترین اسلحه ها، زین اسب و خرقه هایی را که در اختیار داشت به آنها داد، و به نیروهای خود دستور داد که مغولها را تا بندر بصره همراهی کنند و آنها را با کشتی راهی تهتا و در نهایت سورات کنند.

همسران سلطان مراد چهارم

در خصوص حرمسرای مراد چهارم اطلاعات زیادی وجود ندارد، شاید به این دلیل باشد که فرزندانش برای رسیدن به تاج و تخت بعد از مرگ وی زنده نماندند. اما اطلاعات ثبت شده در دفتر خزانه داری خبر از وجود یک معشوقه خاص به نام عایشه سلطان را می دهد.

وی تقریبا تا انتهای سلطنت 17 ساله مراد چهارم معشوقه وی بود تا زمانیکه معشوقه دوم پیدا شد.
ممکن است مراد تا زمان پیدا شدن معشوقه دوم تنها با یکی از زنان دربار رابطه داشته است یا اینکه ممکن است معشوقه های زیادی داشته اما تنها یکی از آنان را بعنوان معشوقه خاص و مورد علاقه خود انتخاب کرده باشد.

اگر عایشه تنها معشوقه وی باشد ممکن است به دلیل اینکه فرزند ذکوری از وی برجا نمانده بوده وی معشوقه دیگری برگزیده باشد چون تمامی فرزندان ذکور وی در نوزادی تلف می شدند.

پسران سلطان مراد چهارم

•  شاهزاده احمد 21 دسامبر1627تا 1628
•  شاهزاده نومان 1628-1629
•  شاهزاده اورهان 1629-1629
•  شاهزاده سلیمان 2فوریه 1632-1635
•  شاهزاده محمد 8 آگوست 1633 تا 1637
•  شاهزاده عثمان 9 فوریه 1634 تا فوریه 1634
•  شاهزاده علاء الدین 26 آگوست 1635 تا 1637
•  شاهزاده سلیم 1637 تا 1640
•  شاهزاده عبدل حمید 15 می 1638 تا 1638
•  شاهزاده محمود 1640 تا 1647

دختران سلطان مراد

•  اسمهان سلطان 1630-1630
•  جواهرهان سلطان فوریه 1630 تا ؟ - ازدواج در سال 1645 با هاسکی محمد پاشا که زمانی وزیر پنجم بود.
•  هنزاده سلطان 1630-1675
•  کایا سلطان 1633 تا 28 فوریه 1659 – ازدواج در آگوست 1644 با فرمانده ملک احمد پاشا که در سال 1638 و از سال 1650 تا 1651 وزیر بوده است.
•  سفیه سلطان –ازدواج در سال 1659 با فرمانده حسین پاشا که از سال 1647 تا 1675 وزیر بوده و پسر فرمانده سیاوش پاشا
•  فاطمه سلطان 1636 تا 1639 یا 1690
•  رقیه سلطان 1640 تا ژانویه 1690 – ازدواج در سال 1663 با وزیر ابراهیم پاشا

مرگ مراد چهارم

مراد چهارم به دلیل ابتلا به نقرس درسال 1640 در سن 27 سالگی در قسطنتنیه در گذشت.

شایعاتی وجود دارد که در زمان مرگ مراد چهارم دستور داد که برادر عقب افتاده اش به نام ابراهیم اول (سلطنت 1640 تا 1648)  را اعدام کنند بدین ترتیب مرگ وی می توانست به معنای پایان امپراطوری عثمانی باشد. اما به هر حال دستور وی انجام نشد.


تهیه و ترجمه: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
اختصاصی سیمرغ