سالگرد شاعر اندیشه ها
سوم اردیبهشت‌ماه روز بزرگداشت شیخ بهایی، شاعر، عارف، ریاضی‌دان و معمار مشهور عصر صفویه، است.
میرجلال‌الدین کزازی درباره‌ این شاعر عارف می‌گوید: شیخ بهایی از آن سخنوران نیست که به پاس دل خود یا برای آفرینش زیبایی شعر بسراید؛ شعر نزد او ابزاری است که می‌خواهد به یاری آن باورها و اندیشه‌ها و دیدگاه‌های خود را بگستراند و با دیگران در میان بنهد. جد این پایه سرودهای او از آن گونه‌ای است که در ادب پارسی آن را «شعر اندیشه» می‌نامیم، در برابر آن‌چه که بدان « شعر انگیزه» می‌گوییم. از بین «شاعر عارف»‌ و «عارف شاعر» اگر ناگزیر باشم یکی از این دو را بپذیرم، از دید من شیخ بهایی عارف شاعر است زیرا سروده‌های او به راستی از دید ادبی به هیچ روی همسنگ سروده‌های استادان بزرگ سخن پارسی نیست و این از آن‌روست که شیخ بهایی در اندیشه آن است که دیدگاه‌ها و خواسته‌های خود را با خواننده سرودهایش در میان بگذارد.

این استاد پیشکسوت زبان و ادبیات فارسی ویژگی‌ برجسته در سروده‌های شیخ بهایی را زبان شوخ و طنزآلود می‌داند و اضافه می‌کند: از نام‌هایی که بر مثنوی‌های خود نهاده است، این شوخ‌طبعی را می‌توان دید.

علامه محمد بن حسین عاملی معروف به «شیخ بهایی»، عالم و دانشمند مشهور قرن دهم و یازدهم هجری بود که در علوم فلسفه، منطق و ریاضیات تبحر داشت. او از علمای جامعی بود که به مهم‌ترین علوم زمان خود آگاهی داشت و حدود 95 کتاب و رساله در زمینه سیاست، حدیث، ریاضیات، اخلاق، نجوم، عرفان، فقه، مهندسی، هنر و فیزیک تألیف کرد.

محمد در سال 925 شمسی در بعلبک (لبنان امروزی) متولد شد و کودکی خود را در منطقه شیعه‌نشین جبل عامل گذراند؛ شهری که پس از تسلط ترکان سلجوقی که مدعی دفاع از تسنن و خلافت عباسیان بودند، دیگر جای ماندن نبود و باعث شد او همراه خانواده‌اش در 13 سالگی به ایران مهاجرت کند و در قزوین که آن زمان پایتخت شاه طهماسب صفوی و مرکز اجتماع دانشمندان شیعه بود، زندگی خود را ادامه دهد.

رسمیت یافتن تشیع در ایران و حمایت سیاسی و قدرتمند صفویان از این مذهب باعث شد از حضور عالمان دینی در جهت ترویج و تعلیم آموزه‌های مکتب تشیع استفاده شود. عزالدین حسین عاملی پدر شیخ بهایی هم که از دانشمندان شیعه و از شاگردان شهید ثانی بود، به شیخ‌الاسلامی قزوین منصوب شد. محمد نیز آموزه‌های دینی خود را در کنار پدر گسترش داد. شیخ بهایی در سال 996 هجری قمری به سمت شیخ‌الاسلامی اصفهان، پایتخت جدید شاه عباس اول، تعیین شد و تا زمان وفاتش این منصب را برعهده داشت.

میانه‌روی و تعادل شیخ بهایی در مواجهه با دین و حکومت باعث شده بود که به رغم تلاش‌های او برای اثبات حقانیت تشیع، عده‌ای او را سنی‌مذهب و یا حتا زرتشتی بدانند.

شیخ بهایی را در ایران به عنوان یک مهندس و معمار نیز می‌شناسند. معماری مسجد امام در اصفهان، ‌تقسیم آب زاینده‌رود، مهندسی حصار نجف و ابداع نان سنگک از مهم‌ترین کارهای او بود. شیخ همچنین با تعیین اوقات شبانه‌روز از روی سایه آفتاب و تعیین سمت قبله مسجد امام به یکی از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین اختلافات دانشمندان عصر خود پایان داد. بناهای کم‌نظیر اصفهان که معماران در ساخت و ساز آن از همفکری شیخ بهایی بهره‌مند شده‌اند، نیز از دیگر کارهای مهندسی اوست که کتیبه‌های مساجد اصفهان، پل الله وردی‌خان (سی‌وسه پل)، پل خواجو، چهارباغ، میدان نقش‌ جهان و مسجد شیخ لطف‌الله از این جمله‌اند.

شیخ بهایی از کسانی است که تألیفات متعددی در علوم مختلف داشته و دارای شخصیت ادبی برجسته‌ای است. «کشکول» شیخ بهایی از آثار معروف اوست. منظومه‌های «نان و حلوا» و «شیر و شکر» هم از مهم‌ترین شعرهای اوست.

از مهم‌ترین کتاب‌های شیخ بهایی به نثر، کتاب «جامع عباسی» است که به دستور شاه عباس اول نگاشته شده است. این کتاب برآیند خط مشی مذهبی دولت صفوی و اداره و اجرای امور سیاسی - مذهبی در زمان شاه عباس اول است. البته شیخ قبل از به پایان رساندن کتاب از دنیا رفت و شاگردش، نظام‌الدین ساوجی، کار تکمیل و نگارش آن را برعهده گرفت. «مفتاح‌الفلاح»، «حبل‌المتین» و «حدائق‌الصالحین» هم از دیگر تألیفات این نویسنده و فقیه است.

ملاصدرای شیرازی و ملا محسن فیض کاشانی از معروف‌ترین شاگردان بهایی بودند که در بیش‌تر اندیشه‌ها و تألیفات خود از او تاثیر گرفته‌اند.

شیخ بهایی در سال 1000 هجری شمسی در اصفهان درگذشت. پیکر او مطابق وصیت خودش، به خراسان برده و در کنار آرامگاه امام هشتم (ع) به خاک سپرده شد. به گفته مورخان، بیش از 50هزار نفر از مردم اصفهان در تشییع جنازه او شرکت کردند و ملا محمدتقی مجلسی بر پیکر او نماز خواند.

در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران، سوم اردیبهشت‌ماه به عنوان روز بزرگداشت شیخ بهایی ثبت شده است.


گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
www.seemorgh.com/culture
منبع: isna.ir


مطالب پیشنهادی:
انتشار عکس بی حجاب مجری مشهور جنجال به پا کرد!+ تصویر
«گلشیفته فرهانی» دوست داشت جای کدام بازیگر زن و مرد بود
خاله عمو های بی طرفدار
عطاران و ترانه علیدوستی در استراحت مطلق
فقدان گاو ، مادرم را نقاش کرد!!!!!