آهنگ‌های صلح آمیز یک هنرمند

 

 «میکیس تئودوراکیس» موسیقی دان، آهنگساز و مبارز صاحب نام یونانی، امسال هشتاد و ششمین سال زندگی خود را پشت سر می‌گذارد. جشنواره موسیقی «آوینیون» فرانسه، امسال از یک عمر دستاوردهای هنری و موسیقایی وی تجلیل خواهد کرد. این جشنواره بخش مهمی ‌از برنامه‌های خود با عنوان «موسیقی، صلح و اعتراض» را، به پاسداشت از مقام هنری «میکیس تئودوراکیس» اختصاص داده است. به نوشته «دیوید جانسون» در نشریه «آرت» این هنرمند سال ۱۹۲۵ در جزیره «شیرس» یونان چشم به جهان گشود. هفده ساله بود که نخستین کنسرت موسیقی خود را در «تریبولیس» برگزار کرد. وی در همین دوران، به جنبش مقاومت علیه اشغال یونان پیوست. در جریان تظاهرات ۲۵ مارس ۱۹۴۳، از سوی نظامیان ایتالیایی دستگیر و تحت شکنجه قرار گرفت. پس از آن «تئودوراکیس» با مهاجرت به آتن و فعالیت در جنبش مقاومت ملی، به مبارزه با اشغال گران آلمانی ادامه داد.
اما با پایان جنگ جهانی دوم و آغاز جنگ‌های داخلی یونان، به گونه ای مخفیانه به فعالیت‌هایش ادامه داد. پس از پایان این جنگ‌ها، به تحصیلاتش ادامه داد و در کنسرت‌های مختلف موسیقی در اروپا شرکت و چندین آهنگ برای اپرا، باله و فیلم‌های سینمایی تدوین کرد. سال ۱۹۵۷ جایزه نخست جشنواره موسیقی مسکو، به «تئودور اکیس» اهدا شد. در همین دهه وی به ساخت آهنگ‌های فولکلور و بومی ‌روی آورد. خودش از این رویکرد، به عنوان نقطه عطف دوران فعالیت هنری‌اش یاد می‌کند. با پایه گذاری جنبش «جوانان لامباراکیس» و در پی به قتل رسیدن «گریگوریس لامبارکیس»، نماینده وقت مجلس یونان، به ریاست این جنبش برگزیده شد. هم زمان نیز به عنوان نماینده به مجلس یونان راه یافت. آوریل ۱۹۶۷ و پس از کودتای سرهنگان در یونان، نخستین فراخوانش را برای مقاومت در برابر کودتاچیان منتشر کرد. «تئودوراکیس» ماه می‌۱۹۶۷، همراه تنی چند از همرزمانش، «جبهه میهنی» -نخستین سازمان مقاومت علیه دیکتاتوری یونان، را سازمان داد و به ریاست آن برگزیده شد. در آن زمان به موجب فرمان شماره ۱۳ سرهنگان کودتاچی، نواختن و حتی گوش دادن به آثار موسیقایی «تئودوراکیس» ممنوع اعلام شد. چون آن‌ها معتقد بودند آهنگ‌ها و ساخته‌های موسیقایی وی، آموزه ای از اعتراض به شرایط حکومتی است. چند ماه بعد در اوت ۱۹۶۷ «تئودور اکیس» دستگیر و به زندان معروف «بابولینا» منتقل شد.

 

«تئودور اکیس» نخستین اعتصاب غذای طولانی مدتش را در این زندان آغاز کرد. در نتیجه روانه بیمارستان و سرانجام همراه خانواده اش، به کمپ «آریوس» تبعید شد. در «آریوس» بیماری اش رو به وخامت گذاشت. جنبش جهانی برای آزادی وی، از این کمپ و اردوگاه صورت گرفت. بسیاری از نویسندگان، هنرمندان و سینماگران شهیر و سرشناس از جمله «لویی آراگون»، «لئونارد برنشتین»، «چنگیز آیتاماتوف»، «موریس ژارا»، «آرتور میلر»، «لارنس اولیویر»، «ایو مونتان»، «گراهام گرین»، «الیور استون»، «کارلوس فوئنتس» و ... مبارزه ای جهانی را برای آزادی وی سازمان دادند. سرانجام در پی این واکنش‌ها و اعتراضات، «تئودور اکیس» آزاد اما به پاریس تبعید شد. «تئودور اکیس» در خارج از کشور خویش، هم چنان به مبارزه، برای برقراری دموکراسی و مردم سالاری در یونان ادامه داد. وی بعدها نیز در نبرد علیه دیکتاتوری در کشورهای ترکیه، اسپانیا، شیلی و کوبا، شرکت کرد. «تئودوراکیس» سال ۱۹۷۶ جنبش فرهنگ و صلح را پایه گذاری و سال ۱۹۸۳ جایزه صلح را دریافت کرد. پس از حادثه اتمی ‌«چرنوبیل» «تئودور اکیس» چند کنسرت موسیقی علیه به کارگیری سلاح‌های اتمی ‌برگزار کرد. سال ۱۹۹۰ با همکاری سازمان عفو بین الملل، ۳۶ کنسرت موسیقی برای برقراری صلح و آزادی، در سراسر اروپا برگزار کرد. «تئودور اکیس» دهه ۹۰ در واکنش به بمباران یوگسلاوی، جنگ در افغانستان و عراق، با برپایی و اجرای کنسرت‌ها و انتشار اعلانیه‌های سیاسی اعلام موضع کرد. تاکنون چندین جلد کتاب از آثار موسیقایی و ادبی «میکیس تئودور اکیس» منتشر و به زبان‌های زنده جهان، ترجمه شده است.
«تئودور اکیس» ساخت موسیقی فیلم‌های مشهوری چون «زد» به کارگردانی «گوستاوگاوراس»، «زوربای یونانی» میخائیل کاکویانیس با بازی آنتونی کوئین، «سرپیکو»، «الکترا»، «پنجمین یورش»، و اپراهای «کارنیوال»، «آنتیگون»، «زوربا» و آهنگسازی نمایش‌های «آواز برادر مرده»، «گروگان»، «دشمن مردم»، «کریستف کلمب» و «مکبث» را در کارنامه هنری خود به ثبت رسانده است. آثار موسیقایی «سوتوریس میترولالس» و «مارگاریتا» از جدیدترین کارهای «تئودور اکیس» است. این آثار در چند سال اخیر مورد توجه بسیاری از منتقدان موسیقی و علاقه مندان به این هنر، در سراسر جهان قرار گرفته است. «تئودوراکیس» اگر چه با موسیقی فیلم «زوربای یونانی» شهرتی جهانی دارد، اما بیشتر موسیقیدانان جهان وی را به عنوان آهنگسازی می‌شناسند که «صلح و سیاست»، از ویژگی‌های اساسی آثار اوست. «تئودور اکیس» تاکنون کنسرت‌های متعددی را در سراسر جهان و بر اساس اهداف صلح جویانه و آزادی گرایانه برگزار کرده است که از جمله آن‌ها می‌توان به کنسرت سال ۱۹۹۳ با عنوان «موسیقی بدون مرز» با هدف برقراری صلح میان یونان و مقدونیه اشاره کرد. وی نیز یک کنسرت را سال ۱۹۹۸ و به مناسبت صدمین سالگرد تدوین منشور حقوق بشر، اجرا کرد.

وی به عنوان یک هنرمند به ارزش‌های اخلاقی ایمان دارد و خود را مدافع این ارزش‌ها می‌داند. تئودور اکیس بارها در اظهار نظرهای مختلف ابراز داشته است که سیاستمدار نیست چون باید حقایق را بر زبان بیاورد. «میکیس تئودور اکیس» تاکنون آثار بسیاری را براساس موسیقی فولکلور و سروده‌های شاعران صاحب نام یونانی از جمله «یانیس ریتلولس» و «پابلو نرودا» خلق و این شاعران را به ملت‌های مختلف معرفی کرده است. بیشتر موسیقی دانان جهان آهنگ‌های «تئودور اکیس» را نغمه‌های صلح آمیزی می‌دانند که از آشتی و دوستی سخن می‌گوید.به باور «تئودور اکیس» یک هنرمند نه تنها در عرصه هنر بلکه در گستره سیاست هم باید با بهره گیری از هنر، برای برقراری آرامش و صلح حضور فعالی داشته باشد.
«میکیس تئودور اکیس» علاوه بر جوایز مختلفی که تاکنون دریافت کرده است، جایزه بین المللی موسیقی یونسکو را نیز در شمار افتخارات خود دارد. این جایزه به پاس فعالیت‌های وی در خلق آثاری در جهت گسترش صلح و ایجاد زمینه برای درک متقابل فرهنگ‌ها به «تئودور اکیس» اهداشد. وی پس از دریافت این جایزه در شهر «آخن» آلمان گفت: «امیدوارم آهنگ‌هایی که می‌سازم و نت‌هایی که می‌نویسم، ملت‌های جهان را به درک مشترکی از هنر، صلح، دوستی و عدالت برساند.»