«فرش» ایرانی فرشچیان

هنر نقاشی ایرانی دارای زوایای ناشناخته ای است که تنها به یمن آشنایی کامل با فرهنگ ایران و آسیای غربی و هنرمندان برجسته آن می توان به آنها دست یافت.

نکته همین جاست. متاسفانه ما ایرانیان قرن حاضر بی خبر از چنین گذشته ایم و به سبب شیفتگی غلط نسبت به نژاد و فرهنگ غرب به هنر غرب رو آورده ایم. کمیاب اند اقوامی که به خاطره خویش وفادار می مانند و میراث خود را حفظ می کنند. قوم ایرانی شاید از اقوامی باشد که به میراث خود وفادار مانده است. هنر ایران با وجود یورش فرهنگ و گسستگی هایش خصوصیت تاریخ چند هزار ساله این سرزمین را تشکیل می دهد و پدیده ای یگانه باقی مانده است. تمامی این مایه های هنری، چه آنها که از دوردست روشن اسطوره ها به تدریج مایه گرفته و چه آنها که در دهلیز تنگ تاریخ شتابزده تکوین یافته است، بر پرده شفاف هنر دیرینه سال پارسی جان گرفته و به عرصه نقادی هنر نیز گام نهاده است.

اینکه جوینده ای که از پس قرون به این پهنه و پرنگار فرو می نگرد، تا همه این چشم اندازها را به کمال نبیند و راز آن را نگشاید و به اصطلاح به نقد اندیشه قومیت خویش نپردازد، آثار برجسته آن در کام ذوقش مزه نخواهد کرد.

در هنرهای ایرانی، نقاش اصیل ایرانی، تجلی گاه ذوق آزمایی و اندیشه این مرز و بوم بوده است. اگرچه در مقاطعی این هنر مورد بی توجهی و بی مهری قرار گرفته، ولی از لابه لای مسیر پرتلاطم تاریخ، سربلند زنده و آزاده بیرون آمده است و شاهکارهای به جا مانده از استادان دوران مختلف چون مولانا کمال الدین بهزاد، سلطان محمد نقاش، آقا میرک اصفهانی، استاد محمد سیاه قلم و رضا عباسی گواه سختکوشی و اندیشه ورزی ایرانیان در آفرینش این هنر مینوی است.

هدف از طرح این نوشتار در اصل بهانه ای است تا گونه ای از تفکر و صداقت هنر استاد بزرگ نگارگری معاصر ایران، استاد محمود فرشچیان اشاره ای شود چراکه ایشان نمایانگر یک هنرمند متفکر و خلاق ایرانی است و همان طور که می دانیم هنر متعالی، زاده تفکر بکر و ناب ایرانی است. اگر تا دیروز، مولانا کمال الدین بهزاد و رضا عباسی و دیگر نام آوران هنر، پاسدار این فرهنگ قوی و مقتدر آریایی بودند، امروز نیز مردی با انگشتان گهرریز و قدسی و آشنا به رموز معرفت جلوه های عرفانی قلم عشق می زند و به ترسیم سالکان طریقت و رهروان عرش اولیا پرداخته و منادی هنر و اصالت های ماندگار این سرزمین اهورایی شده است و از این رهگذر بر صفحات زرین هنر و ادب مرز و بوم خویش افزوده است.

در تابلوی معروف پنجمین روز آفرینش استاد با الهام دقیق از مضامین قرآنی و نگاره های مختلف پرندگان را با زیبایی مطلق ارایه کرده است. در اثر دیگر ایشان «عصر عاشورا» از مضامین و رویدادهای تاریخی و مذهبی الهام گرفته اند و به شیوه ای کاملا استادانه این وقایع به تصویر کشیده شده است. استاد در این اثر جاویدان توانسته است با بهره گیری از ترکیب های زیبا و در عین حال ساده و خالص و استفاده از ذوالجناح، اسب حضرت امام حسین(ع) پیام آزاده کربلا و سالار شهیدان را به خوبی منتقل کند. در اثر دیگر ایشان «شهید» برای بیان مفاهیم عالی انسانی و جایگاه رفیع شهادت، از عناصر اساطیری ایران زمین به خوبی استفاده شده است.

آثار استاد فرشچیان به طور کل، صورت ازلی نگارگری ایرانی اند. شوریدگی رنگ های درهم دویده اش سرشار از جوانی و شادابی است. از برگ و بال پرندگان و گل و مرغش شهوت نجابت و موهبت صلابت می بارد. فرشی ایرانی می گسترد و از هر گوشه طبیعت و بهار موسیقی و سماع می آفریند. این استاد بزرگ از تاثیر غرب با کیفیتی مثبت روی برنمی تابد، انعطافی خردمندانه دارد و اثر می پذیرد. شیوه «خیس در خیس» آبرنگ و نقاشی با مرکب را، بهره گیری خفیف از پرسپکتیو را، اما اصالت را نمی بازد. نماینده شایسته هنر مقدس در کشورهای دیگر می شود. تاثیر می گذارد و به شیوه ای مثبت اثر می پذیرد. آثار استاد اوج نگارگری معاصر کلاسیک و از لحاظ تاریخی تمامیت آن است.

اخیرا در مراسم رونمایی تابلو «ستایشگر پروردگار» استاد فرشچیان در موزه سعدآباد حضور داشتم و حتی مطالبی را از طریق کانال پنج تلویزیون بیان کردم. این اثر دارای ویژگی های بسیار شاخصی در زمینه نقاشی اصیل ایرانی است و با توجه به سن و سال استاد و عشق بی حد و حصرش نسبت به هنر اصیل ایرانی به جرات می توانم بگویم اثری است ماندگار در کارنامه بی نظیر استاد محمود فرشچیان هنرمند جهانی ایران.