پنجره‌های امروزی کلیساها از بعضی جنبه‌ها بیش از پیش به آثار دوره گوتیک شبیه هستنئد و حتی گاهی تشخیص دو منظره از یکدیگر مشکل است زیرا در این پنجره‌ها نیز...

انگلستان در میانه سال 1800 شاهد بازگشت توجه و علاقه عمومی به معماری سبک گوتیک بود. چند دانشمند و تاریخ هنر شناس آماتور با یافتن قطعاتی از شیشه ای رنگین و آزمایش آنها موفق به کشف مجدد تکنیکهای شیشه گری در قرون وسطا شدند.
استودیوهای شیشه سازی انگلستان، نسخه‌های شبیه به پنجره‌های قرون وسطایی را برای استفاده در بناهای جدید سبک گوتیک می‌ساختند. برادران بولتون Bolton Brothers که مهاجرین انگلیسی بودند، اولین استودیوی تولید شیشه منقوش در آمریکا را راه اندازی کردند. این پنجره‌های سبک گوتیک به زیبایی کلیساها و پنجره‌های ساده تزئینی آمریکایی افزود و پنجره‌های نقش و نگار دار رنگین تا زمان شکل گیری سبک خاص آمریکایی، روش عادی تزئین بناها بود.
 
جان لافارژ (John LaFarge) و لویس کامفورت تیفانی (Louis Comfort Tiffany) دو نقاش آمریکایی بودند که به آزمودن شیشه برای کارهای هنری پرداختند. این دو هنرمند که با یکدیگر هم دوره بودند اما هر یک به طور مجزا کار می‌کردند، کوشش می‌کردند که شیشه را طوری عمل بیاورند که بدون نیاز به رنگ تاثیرات بصری متعددی بیابد. این دو به زودی به رقیبانی سرسخت مبدل شدند.
لافارژ در سال 1879 موفق به تولید و ثبت قانونی شیشه اپالین (یا بارْفتن که نوعی شیشه کدر شیری رنگ با تلالوی رنگین کمانی است) شد. تیفانی این شیشه را مشهور و محبوب کرد و نام وی با شیشه اپالین و جنبش شیشه گری هنری آمریکا مترادف شد. لافارژ و تیفانی شیشه را با برشهای پیچیده و رنگهای غنی و پر مایه در طرحهای پر جزئیات و مواج به کار می‌بردند. روکش کاری یا قرار دادن لایه‌های شیشه بر روی هم موجب دستیابی به بافت و عمق ویژه ای در کار این دو هنرمند شد و هر دو آنها به ساتن پنجره‌های شیشه کاری برای منازل و کلیساها مشغول بودند.
 
استفاده از نوارهای نازک مس به عنوان جایگزینی برای سرب موجب شد که ایجاد قسمتهای پیچیده و ریز در درون پنجره امکان پذیر شود. تیفانی این شیوه را برای ساختن کلاهکهای چراغ (آباژور) به کار برد و از لامپ، اختراع جدیدی که با کشف الکتریسیته و مهار انرژی الکتریکی به وجود آمده بود، بسیار استفاده کرد. مشتریان تیفانی بسیار ثروتمند بودند، انواده وندربیلت (Vanderbilt) و آستور (Astor) از جمله خانوادگان اصیل در این دوره تاریخی و تغییر قرن بودند. سبک کار تیفانی در سطح وسیعی مورد تقلید قرار گرفت و پنجره‌هایی با شیشه اپالین و آباژورهای پر نقش و نگار شیشه ای همچنان در قرن بعدی نیز محبوبیت خود را حفظ کردند. 
 
پس از جنگ جهانی اول، سلیقه مردم بسیار تغییر کرد. ظهور مجدد توجه به صحت و سابقه امور مربوط به گذشته و باستان شناسی موجب شد که توجه بیشتری به دقت و درستی پنجره‌های گوتیک جدید کلیساهای نئوگوتیک (NeoGothic) معطوف شود. لافارژ در سال 1910 درگذشته بود و علاقه به شیشه اپالین رو به کاستی گذاشته بود و در این زمان تیفانی تا زمان مرگش در سال 1933 و سپس ورشکستی کارگاهش، تنها اجرا کننده و آخرین مدافع این هنر باقی ماند. صنعتگران جدیدی چون ویلیام ویلیت (William Willet)، رمبوش (Rambusch)، چارلز کانیک (Charles Connick ) و نیکولای داشنزو (Nicolai D’Ascenzo) برای کلیساهای سراسر آمریکا پنجره میساختند.
شیشه منقوش تا پس از جنگ جهانی دوم، به جز استفاده در پنجره‌های کلیسا، در حالت رکود باقی ماند. جنبش هنر آبستره (abstract) و اکسپرسیونیسم بر گروه دیگری از هنرمندان تاثیر فراوانی گذاشت و آنان را به استفاده از شیشه به عنوان ابزار کار برانگیخت.
 
پنجره‌های امروزی کلیساها از بعضی جنبه‌ها بیش از پیش به آثار دوره گوتیک شبیه هستنئد و حتی گاهی تشخیص دو منظره از یکدیگر مشکل است زیرا در این پنجره‌ها نیز، هنرمندان به خلق فضایی ناب از رنگ و نور پرداخته اند و با تغییر شکل امور عادی به موضوعات عرفانی، نگرشی امیدبخش را ایجاد کرده اند. شیشه‌های منقوش یا به عبارت صحیحتر، هنر شیشه امروزه در همه جا دیده میشود. در 30 سال گذشته انفجار محبوبیت این هنر موجب شده است تا این شیوه در بسیاری از اشکال، فرمها و کاربردهای متلف تجلی یابد.
قدرت یافتن هنرمندان منفرد، فناوریهای جدید و افزایش علاقه به شیشه منقوش به عنوان یک وسیله سرگرمی و کاردستی به جایی رسیده است که میتوان عصر حاضر را دوران طلایی مجدد شیشه گری نامید. خانه‌ها با ورودیهایی پر از تزئینات چشمگیر شیشه ای، پنجره‌های شیشه کاری حمامها و آباژورهای سبک تیفانی را میتوان در همه جا دید و از آن لذت برد. امروزه میتوان پانلهای تزئینی آماده را خریداری کرده و در جای یک پنجره آفتابگیر نصب کرد. مجسمه‌ها و ظروف زینتی شیشه ای با اشکال حیرت آور به آرایش میزها، دیوارها و قفسه‌ها پرداخته اند و هنرمندان هر روز شکل و ایده ای منحصر به فرد و تازه به ارمغان می آورند.
 
گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
www.seemorgh.com/culture
منبع: farya.com
 
مطالب پیشنهادی:
تاریخچه شیشه و شیشه‌گری در ایران
 نگاهی به هنر گره چینی
 فن و هنر سرامیك چیست؟!
طراحی داخلی سنتی ایران
نور و نقش آن در هنر اسلامی