نگاهی به انیمیشن خارجی «خرس‌های مهربان»

شخصیت هایی باقابلیت همذات پنداری
انیمیشن «خرس‌های مهربان» كه از شبكه 2 سیما در حال پخش است، داستان زندگی خرس‌های كوچك رنگارنگی است كه در یك دهكده كوچك زندگی می‌كنند. هر یك از خرس‌های مهربان كه روی سینه خود علائم نمادین مهر و دوستی دارند، از ویژگی خاص و نیروی منحصر به فردی برخوردارند كه با استفاده از آن می‌توانند بدی‌ها را به نیكی بدل كرده، مشكلات انسان‌ها و كودكان پیرامون خود را حل كنند.
 
یعنی گروه خرس‌های مهربان به نوعی ایفاگر نقش همان ناجی كمیك‌استریپ‌های مشهور هستند كه با آرم روی سینه شناخته می‌شدند؛ ناجیانی همچون بتمن، سوپرمن و مرد عنكبوتی. انیمیشن خرس‌های مهربان از انیمیشن‌های قدیمی و خاطره‌انگیز تلویزیون است كه در هر قسمت، ماجراهای جذاب و آموزنده‌ای را برای مخاطب خردسال روایت می‌كند.
تاریخ ساخت این انیمیشن و حواشی مربوط به آن به اختصار از این قرار است: شخصیت‌های كارتونی انیمیشن خرس‌های مهربان سال 1981 میلادی ساخته شد و 2 سال بعد در سال 1983 میلادی از طریق النا كوچاریك به صورت كارتونی نقاشی شد كه در قالب بازی كامپیوتری (آتاری) نیز در همین سال به مخاطبان عرضه شد و از سال 1985 تا 1988 نسخه انیمیشنی این شخصیت‌ها به صورت مجموعه تلویزیونی از تلویزیون آمریكا به نمایش درآمد. سال 2002 از روی این شخصیت‌های جذاب و دوست‌داشتنی اسباب‌بازی ساخته شد و از سال 2004 تا 2008 به مرور بازی‌های رایانه‌ای كامل‌تری از این انیمیشن تولید و وارد بازار فروش شد. امروزه این كاراكترهای كارتونی در زمره شخصیت‌های انیمیشنی محبوب كودكان سراسر جهان قرار گرفته‌اند و چه بسا ریشه در چگونگی طراحی شخصیت‌های این مجموعه داشته باشد كه اگرچه خود وامدار تجربه‌های موفق قبلی در خصوص طراحی قهرمانان و ناجیان كارتونی است ولی ایده‌های ابتكاری تازه‌ای دارد كه آن را از دیگر نمونه‌های مشابه متمایز می‌كند. در انیمیشن خرس‌های مهربان گروه ناجیان به رفع مشكلات افراد می‌پردازند، نه یك قهرمان تنها و منفرد و دیگر این كه برخلاف نمونه‌هایی همچون بتمن و سوپرمن و اسپایدرمن، مشكلات كودكان حل و فصل می‌شود نه بزرگسالان و بعلاوه، اثر وجه تعلیمی و بار آموزشی دارد نه این كه صرفا متكی باشد به حس خیال‌پردازی و قهرمان‌طلبی مخاطب.

بهره‌گیری از گروه ناجیان به جای یك فرد واحد موجب شده است، این انیمیشن حالت واقع‌گرایانه‌تری در مقابل وجه آرمانی نمونه‌های قبلی داشته باشد و كودكان بتوانند جدا از همراه شدن با سیر ماجراهای اثر با شخصیت‌های كارتونی آن همذات‌پنداری كرده، درصدد برآیند كه تجربیات آنها را خود نیز تجربه كنند. ممكن است گفته شود تعاون و همكاری این شخصیت‌ها با هم می‌تواند برای كودكان بار آموزشی داشته باشد ولی برخورداری آنها از نیروی خارق‌العاده و ماورای طبیعی نه. در جواب باید گفت از آنجا كه ویژگی‌های شخصی این كاراكترها ریشه در عشق و محبت دارد، این وجه از شخصیت آنها نیز بر مبنای همان اصل اخلاقی آموزش به مخاطب طراحی شده و بخوبی قادر است حس همذات‌پنداری كودك را برانگیخته و او را به انجام رفتارهای مبتنی بر مهر و دوستی سوق دهد. كودكان با تماشای این انیمیشن قدرت عشق را درخواهند یافت و تلاش خواهند كرد كه خود نیز با تكیه بر مهربانی و دوستی از نیروی آن برخوردار شده، به دیگران در رفع نیازها و مشكلاتشان كمك كنند. در اغلب نمونه‌های مشابه ما با یك قدرت ناشناخته مواجه هستیم كه در زندگی واقعی انسان‌ها نه امكان تحقق دارد و نه با شیوه زندگی بهتر و اخلاقی‌تر انسان‌ها ارتباطی دارد. شاید تنها ناجی بودن این كاراكترها و دادخواهی آنها از مظلومان با اصل اخلاقی مورد اشاره نسبت داشته باشد وگرنه این كه نیروی برتر آنها نیز برای مخاطب قابل تجربه باشد و دست‌یافتنی، قابل اثبات نیست و بسادگی نمی‌توان از آن دفاع كرد. در انیمیشن خرس‌های مهربان همه چیز حتی نام مجموعه و نشانه روی سینه شخصیت‌ها از همین واقع سخن می‌گوید و حكایت از توجه سازندگان به نیاز مخاطب خردسال دارد.

نكته دیگر مطابقت مضمون این انیمیشن با فرهنگ ایرانی است كه بر نیروی عشق و محبت تكیه خاص دارد. شعر مشهور مولوی با مطلع «از محبت خارها گُل می‌شود» یا بیت معروف «اكسیر عشق بر مِسم افتاد و زر شدم» از این نمونه است و دیگر نیازی به تكرار ابیات فراوان غزلیات حافظ و دیگر شعرای فارسی‌زبان نیست كه همه بر مبنای همین اصل مهم تأثیر كیمیاگرانه عشق در روابط انسانی سروده شده‌اند. كودك ایرانی با تماشای این انیمیشن، روح حاكم بر روابط شخصیت‌های مجموعه را با فرهنگ بومی خود مطابق می‌بیند و به جای این‌كه در فرهنگ‌های دیگر به دنبال قهرمان بگردد، خواهد توانست كاراكترهای مجموعه خرس‌های مهربان را مصداقی از آموزه‌های فرهنگی بومی خود ببیند و همراهی با شخصیت‌های مجموعه جدا از سرگرم كردن او، ارزش‌های نهفته در فرهنگ ایرانی را نیز در وجود او باورپذیر و پذیرفتنی می‌كند.
 انیمیشن خرس‌های مهربان به لحاظ ساختاری نیز قوی و مثال‌زدنی است. هم شخصیت‌های جذاب و كمیك دارد، هم از انیمه حرفه‌ای و بی‌نقص برخوردار است و هم در عین دو بعدی بودن، چشم‌نواز و باورپذیر از كار درآمده است. داستان‌های هر قسمت نیز با ایده آموزشی كلی انیمیشن همخوان هستند و بر همین اساس طراحی شده و به نگارش درآمده‌اند. ایده اولیه مجموعه، قابلیت زیادی برای بسط و گسترش در قالب قسمت‌های متعدد داشته و این امكان را در اختیار نویسندگان قرار داده كه هر بار با تمركز بر یكی از وجوه شخصیتی كاراكترهای مجموعه، داستان آن قسمت را پیش ببرند و در عین حال، دیگر شخصیت‌ها و دیگر ویژگی‌های شخصیتی هم از دید تماشاگر پنهان نمانده و به فراموشی سپرده نشود.

مدت زمان این پویانمایی كارتونی كوتاه است و این موجب شده از یك طرف سازندگان به دام اطناب بیهوده گرفتار نشوند و از طرف دیگر بتوانند آموزه اخلاقی مورد نظرشان را به صورت گذرا و بدون تكیه و تأكید اضافی به مخاطب منتقل كنند و مجموعه را از آسیب رایج پیام‌زدگی دور كنند. تیتراژ مجموعه نیز از دو وجه مهم قابل بررسی است كه هر دو نقطه قوت مجموعه به حساب می‌آیند. یكی از این لحاظ كه پویا و پرتحرك است و مخاطب را از ابتدا با داستان مجموعه و شخصیت‌های آن درگیر می‌كند و دیگر این‌كه به لحاظ بصری چشم‌نواز و گیراست و این جذابیت بصری را هم از رنگ‌پردازی شاداب و پرنشاطی كه با ایده كلی مجموعه و ویژگی شخصیت‌های آن همخوانی دارد، به دست آورده است. استفاده از المان تصویری رنگین‌كمان در تیتراژ مجموعه یكی از نكات جزئی ولی بااهمیتی است كه نباید از نظر دور بماند. رنگین كمان عنصری نمادین است كه هم آسمانی بودن را به مخاطب القا می‌كند، هم طراوت و شادابی را، و در عین حال با متفاوت بودن رنگ شخصیت‌های مجموعه نیز سازگاری دارد و عنصری جدا و بی‌ارتباط با ساختار شكلی و محتوایی دیگر بخش‌های مجموعه محسوب نمی‌شود.
آخرین نكته‌ای كه در خصوص مجموعه انیمیشن خرس‌های مهربان شایان ذكر است دوبله خوب آن به زبان فارسی است كه باعث شده تغییر زبان اثر از جذابیت آن نزد مخاطب كم نكند و چه بسا گاه به مزیت این نسخه از مجموعه تبدیل شود.