حریم سلطان یک سریال تمام تاریخی نیست!
سریال حریم سلطان داستانی و تخیلی است و همه آن بر اساس واقعیت تاریخی نیست یک نکته مهم تاریخی در مورد حرمسراهای سلاطین عثمانی وجود داشته و آن هم این است که فقط از زنان خارجی و در واقع کنیزها تشکیل می‌شد.

سـازندگان ســریال رسما اعلام کردند که سریال‌شان در بسیاری از جاها صرفا داستانی و تخیلی است و بر اساس تاریخ شکل گرفته نه آنکه تمام چیزهایی که در آن ممکن است واقعا در تاریخ اتفاق افتاده باشد. با این وجود نکته‌های بسیاری در این مجموعه وجود دارد که در واقع تحریف تاریخ است. بد نیست این نکته‌ها را با هم مرور کنیم.

سـازندگان ســریال رسما اعلام کردند که سریال‌شان در بسیاری از جاها صرفا داستانی و تخیلی است و بر اساس تاریخ شکل گرفته نه آنکه تمام چیزهایی که در آن ممکن است واقعا در تاریخ اتفاق افتاده باشد. با این وجود نکته‌های بسیاری در این مجموعه وجود دارد که در واقع تحریف تاریخ است. بد نیست این نکته‌ها را با هم مرور کنیم.

لباس‌های قرن بیست و یکم در قرن پانزدهم

قطعا مهم‌ترین نکته‌ا در مورد این سریال باید نوع پوشش بازیگران آن است. در واقع در این مجموعه تلویزیونی هیچ توجهی به واقعیات و مستندات تاریخی در مورد پوشش‌ها، لوازم زندگی و حتی زیورآلات و وسایل معمول در دسترس در آن دوره تاریخی نشده است. در این مجموعه تلویزیونی شما انگار با یک نمایش مد پوشاک روبه‌رو هستید؛ با لباس‌هایی باشکوه و زیبا و پرنقش و نگار که تهیه هرکدام از آنها در دوران مدرن چند روزی وقت می‌گیرد و قطعا برای تهیه هرکدام از آنها در قرن پانزدهم میلادی به ماه‌ها زمان نیاز بوده است(!) کافی است به نقاشی‌های آن دوران نگاه کنید تا متوجه شوید اتفاقی که در این مجموعه افتاده، صرفا در طراحی لباس و خوش‌آب و رنگ کردن صحنه‌ها خلاصه نمی‌شود و در واقع تحریف کامل واقعیت است. حتی می‌شود گفت به استناد این مجموعه اولین و برترین برند پوشاک جهان در قرن پانزدهم توسط عثمانی‌ها پایه‌گذاری شده است.


مردان آنجا چه می‌کنند؟

فضای حرمسراهای سلطانی در عثمانی برای قرن‌ها فضای بسیار خاصی بوده؛ در واقع حرمسرای سلطان، مشابه اندرونی شاهان ایران، فضایی به شدت محصور شده بود که مطلقا هیچ مردی (به جز فرزندان به سن بلوغ نرسیده و خواجه‌ها) حق ورود به آن را نداشتند. حرمسراها با دیوارهای بلندی احاطه می‌شدند که از خارج توسط سربازان محافظت می‌شد اما محافظت داخل آن با خواجه‌‌ها و زنان قوی‌هیکلی بود که برای فراشی تمرین کرده بودند.

هیچ مردی حتی وزیر سلطان حق ورود به حرمسرا را نداشت چه برسد به نگهبانان و آشپزها و... جالب است بدانید که خروج زنان از حرمسرا تنها و تنها با دستور سلطان ممکن بوده و حتی در تاریخ آمده است زنانی در حرمسرا بوده‌اند که از زمان ورود به آن ساختمان تا زمان مرگ‌شان از آن خارج نشده‌اند، اما در این سریال می‌بینید که اهل حرم دستور می‌دهند کالسکه‌شان حاضر شود تا این سو و آن سو بروند! تلاش برای تغییر دادن فضای حرمسرای سلطان که در واقع یک زندان کامل بوده است به مرکز تفریحی، تفننی بسیار بامزه است و جالب‌تر هم اینکه در این فضای کاملا استبدادی که همیشه دغدغه‌ای برای اشاره به استبداد بوده، فضا تقریبا دموکرات شده است!


تمام زنان سلطان کنیز بودند

یک نکته مهم تاریخی در مورد حرمسراهای سلاطین عثمانی وجود داشته و آن هم این است که فقط از زنان خارجی و در واقع کنیزها تشکیل می‌شد. استدلال سلطان‌ها هم خیلی ساده بود: اگر زن ترک‌تباری در حرمسرا باشد و از سلطان صاحب فرزند شود، خانواده این زن می‌توانند با حضور شاهزاده‌ای در دل آنها صاحب قدرت شده و در واقع رقیبی برای خانواده سلطان محسوب شوند. این در حالی است که در این مجموعه تا دلتان بخواهد زنان ترکی را می‌بینید که در حرمسرا این سو و آن سو می‌روند.


سلاخی‌ها تصویر نشد

سلطان سلیمان قانونی، بزرگ‌ترین پادشاه عثمانی بوده است، در زمان او مرزهای عثمانی به بیشترین وسعت تاریخ خود رسید، اما جدا از جنگاوری، سلطان سلیمان به پایه‌گذاری قوانین جامع و کامل در امور کشورش و اصلاحاتی که در نظام‌های اقتصادی و قضایی کشورش انجام داد و نیز توجه ویژه‌اش به هنر، شهرت داشته است. اما در مورد تصویر سلطان نکته‌ای ناگفته مانده و آن هم رفتار او در قبال قوم و خویش‌های خود است. در زمان تصرف جزیره کرت، شاهزاده‌ای که پدر سلیمان به عنوان گروگان (و برای آنکه این شاهزاده زمانی رقیبی برای سلیمان نشود) نزد شوالیه‌های مسیحی این جزیره فرستاده بود برای کشتن شاه توطئه می‌کند اما این توطئه به سلطان آسیبی نمی‌رساند، پس از این اتفاق شاه سلیمان، شاهزاده عثمانی را همراه 4 پسرش (حتی فرزند شیرخوار این خانواده) از دم تیغ می‌گذراند، اما این خشونت همراه بسیاری دیگر از خشونت‌ها و قساوت‌های شاه سلیمان در این فیلم تصویر نشده است.


عثمانی سیستم لوله‌کشی آب داشته است؟

در مورد وسایل صحنه و ابزارآلات مورد استفاده در زمان سلطان سلیمان هم اتفاقات بامزه‌ای در فیلم افتاده، جدا از کره جغرافیایی که بسیار مورد انتقاد قرار گرفته (زمان داستان سریال یکصد سال قبل از آن است که گالیله کروی بودن زمین را اثبات کند) و سیستم آب لوله‌کشی (که 300 سال پس از زمان داستان در ترکیه به کار گرفته شده) می‌توان به نمکدان‌ها و جاادویه‌های بسیار مدرن، لوسترهای پرنور و مبل‌های ال‌مانند بسیار زیبا و چنگال و... اشاره کرد.


خانم‌هایی که از پزشک‌های امروز حرفه‌ای‌تر بودند

یک تحریف بامزه دیگر این سریال هم در مورد زنان پزشک (حکیم‌باشی) شاغل در حرمسراست. بر اساس شواهد موجود و نوشته‌های تاریخی، زنان در دوره عثمانی حق آموزش طب سنتی را نداشته‌اند و صرفا قابله‌هایی بوده‌اند که به زایمان‌ها کمک می‌کرده‌اند، در صورتی که زنان حرمسرا بیمار می‌شدند سعی می‌شد با جوشانده‌ها و داروهای گیاهی آنها را بهبود دهند، اما در صورتی که حال بیمار خیلی بد بود، طبیب مردی با اقدامات ویژه (با پتویی روی سر که جایی را نبیند) برای معاینه آورده می‌شد که نباید چهره بیمار را هم می‌‌دید اما در این سریال زنان حکیم‌باشی حتی از پزشکان مدرن هم جلوتر هستند و هر اقدام پزشکی را که بخواهید انجام می‌دهند؛ از سزارین گرفته تا ارتوپدی و جا انداختن شکستگی‌ها و درمان مسمومیت‌ها و... واقعیت را بخواهید، بعید است در کل تاریخ پزشکی دیده شده باشد که این همه بیمار‌ی‌ها و مشکلات مختلف را بتوان درمان کرد؛ آن هم فقط با جوشانده‌ها و ریشه‌های گیاهان.


شکست‌هایی که تصویر نشده‌اند

سلیمان پیروزی‌های بسیاری را طی حکومتش تجربه کرد. او در بسیاری از جنگ‌ها دشمنانش را شکست داد و توانست مرزهای عثمانی را بسیار گسترش دهد اما خود او و نیروهایش در چندین جنگ مهم، شکست خوردند یا حداقل نتوانستند به هدفی که داشتند برسند. ناکامی در محاصره وین، شکست در لشکرکشی به مجارستان، ناکام ماندن هر سه لشکرکشی او به ایران و شکست نیروهای دریایی‌اش در اقیانوس هند توسط ناوگان پرتغالی، باعث شد که سلیمان نتواند آرزوی تمام عمرش، یعنی رسیدن به مرزهای امپراتوری اسکندر (که در تمام زندگی الگوی او محسوب می‌شد) را جامه عمل بپوشاند، اما در سریال مشهور این روزها، چندان اشاره‌ای به این شکست‌ها و ناکامی‌ها نمی‌شود و شاه همیشه در حال فتح کردن و پیروز شدن تصویر می‌شود.


گاف‌های تاریخی سریال از نگاه مورخ مشهور ایران

 در کتابی به اسم «فرمانروایان شاخ زرین» سلسله عثمانی به بخوبی ترسیم شده است. من به دیدن فیلم‌ها و سریال‌های تاریخی علاقه دارم اما سریال «حریم سلطان» به قدری بی‌هویت بود که بعد از تماشای چند قسمت آن را رها کردم. وقتی شنیدم مردم ایران این سریال را دنبال می‌کنند متعجب شدم. به هر حال مردم ما احتیاج به سرگرمی دارند و شاید سریال‌های داخلی ما آنقدر ضعیف و سست است که اثر دست هشتمی مثل حریم سلطان توجه مردم را به خود جلب کند.

 
پشت میزنشین قلابی

سریال حریم سلطان از چند اشتباه بزرگ برخوردار است؛ مثلا این همه میز و صندلی در آن زمان وجود نداشت. درواقع عقل آنها نمی‌رسید که پشت میز بنشینند و در آن بشقاب‌ها غذا بخورند. اگر تاریخ عثمانی را مرور کنید، می‌بینید که از قرن 19 و با سلطان محمود میز و صندلی به این کشور وارد می‌شود. این اروپاگرایی و ساخت کاخ‌های آنچنانی از قرن 19 به بعد آغاز می‌شود. در قرن 16 اینگونه تجملات و سوپ‌خوری در بشقاب‌های چینی وجود نداشت.


زنان در ایران، زنان در عثمانی

در دربار عثمانی زن‌ها خیلی پست‌تر از زن‌های دربار ایرانی بودند. در دربار ایران خانم‌ها همه‌کاره بودند. می‌بینید که مادر ناصرالدین‌شاه با یک اشاره امیرکبیر را برکنار می‌کند. یعنی شان زن‌های قاجار خیلی بیشتر از زن‌های عثمانی بود. اما عثمانی‌ها بیشتر زن‌ها را به قتل می‌رساندند. خب یک سلطان بود با 400 زن. طبیعی است که زن‌های جوان و زیبای اروپایی، آسیایی ناراضی باشند. آنها زن‌ها را داخل گونی پر از سنگ‌ می‌کردند و به رود می‌انداختند و آنها زنده زنده کشته می‌شدند. در حالی که زن‌های دربار ایرانی همیشه مورد احترام بودند. مثلا مادر شاه‌عباس که یک زن مازندرانی بود بسیار موردعلاقه شاه‌عباس بود. وقتی سربازان قزلباش در دوران کودکی شاه‌عباس این زن را کشتند کینه آنها را فراموش نکرد و به محض اینکه به سلطنت رسید همه امرای قزلباش را از بین برد.


انتقام شاه‌عباس

داستان توطئه‌های زنان سریال حریم سلطان واقعیت دارد، اما سلطان سلیمان چنان شاخص نبوده که از او صحبت می‌شود. او فرد خونخواری بود که هر جا می‌رفته قتل و غارت می‌کرد کمااینکه به تبریز هم آمد و 18 سال تبریز جزء مستعمرات آنها بوده است، آن هم دوره‌ای بود که شاه‌طهماسب مرده بود و فرزندانش اشخاص نالایقی بودند، اما وقتی شاه‌عباس کم‌کم به قدرت ‌رسید برای انتقام از مازندران به تبریز می‌روند و همه سربازهای عثمانی را تا آخرین نفر می‌کشند.


از علی حاتمی یاد بگیرید

اگر به سریالی مثل کلاه‌ پهلوی هم دقت کنید، تناقض‌هایی با اصل وجود دارد. مثلا خواندم که آقای کارگردان می‌گوید 20 سال روی آن پروژه کار کرده ولی هنوز متوجه نشده که اتومبیل جیپ در آن زمان وجود نداشته است یا هنوز نمی‌داند که عمر ریچارد کلایدرمن به 30 سال هم نمی‌رسد، خانم پشت پیانو می‌نشیند و کلایدرمن می‌نوازد. من خودم در 500 کتاب خوانده‌ام که درمورد حجاب مطلب داریم. علی حاتمی یک فرق عمده داشت و آن این بود که در همه بحث‌های تاریخی شرکت می‌کرد. او با مورخان مشورت می‌کرد و بعد سریال می‌ساخت.


خونریز و خونخوار

سلطان سلیمان مثل بیشتر سلاطین عثمانی آدم بسیار عجیبی بوده است. البته الان در ایران بسیاری از مردم ترک‌زبان ما فکر می‌کنند چون لهجه آذری‌زبان‌ها شباهتی به زبان ترکی دارد، باید نسبت به سلاطین ترکیه‌ای هم تعصب نشان دهند اما واقعیت این است که پادشاهان عثمانی کاری کردند که باعث سرافکندگی اسلام شد. کشتارهای وحشتناک، به اسارت گرفتن‌ها که روی تابلوهای نقاشی و در کتاب‌ها و داستان‌ها آمده است و... در کل امپراتوری عثمانی امپراتوری خونخواری بوده آنها حتی کشتار دسته‌جمعی بزرگی در ارومیه، خوی، سلماس و کندوان به راه انداخت. تنها با چنین قتل‌عام‌هایی توانستند قسمت‌هایی از یونان شرقی، یوگسلاوی، رومانی، بلغارستان و آلبانی را تصرف کنند اما به مرور و به دلیل رفتار توام با خشونت و توهین‌ آنها هر کدام از این کشورها یکی پس از دیگری قیام کردند و خودشان را از سلطه عثمانی‌ها نجات دادند.

عثمانی‌ها در ابتدا از اسلام صحبت می‌کردند اما وقتی به جایی نمی‌رسیدند و حتی کشورهای مسلمان هم علیه آنها قیام می‌کردند، صحبت پان ترکیسم را پیش کشیدند. داستان حریم سلطان حتی مورد ایراد خود آقای اردوغان هم واقع شده است. ایشان گفتند سلطان سلیمان 30 سال سوار بر اسب بوده و به جنگ پرداخته. البته همان‌طور که در سریال نشان داده شده است، سلاطین به دنبال زن‌های زیبای اروپایی بودند. معمولا به دولت عثمانی حدود 3 قرن «بیمار محتضر اروپا» می‌گفتند یعنی بیماری که در حال مرگ است.


همه چیز این سریال ساختگی است

نوع پوشش لباس‌هایی که در سریال حریم سلطان می‌بینید خیلی آراسته‌‌تر از لباس‌هایی است که عثمانی‌ها در اصل می‌پوشیدند. مثل این می‌ماند که ما در سریال‌هایمان بگوییم فتحعلی‌شاه اتومبیل داشته است. چون عثمانی‌ها بعدها ارتباطات گسترده‌ای با اروپا برقرار ساخته و پیشرفت کردند. من مانده‌ام چرا سریال‌سازان ما نمی‌روند از مردم غیرتمندی که سلطان سلیم را از خاک ایران بیرون کردند، فیلم بسازند.



گردآوری:گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
www.seemorgh.com/culture
منبع:inn.ir



مطالب پیشنهادی:
حامد بهداد به تلویزیون می آید
مهران مدیری بودن، خیلی مشکل است!
بهترين شخصيت های سينمايی از نگاه کودکان
رمزگشایی از معشوقه "ویلیام شکسپیر"
جشنواره فجر یا جشنواره زجر؟