امکان پخش ربنای شجریان در ماه رمضان
ماه رمضان كم كم دارد از راه می‌رسد و این سه شنبه كه بیاید دلتنگی میلیون‌ها مهمان خدا هفت ساله می‌شود. اولین اذان ماه مبارك امسال كه پخش شود هفت سال می گذرد از آخرین‌باری كه طنین ربنای استاد شجریان در گوش جان روزه‌داران می پیچید و جان‌هایشان را مشتاق‌تر به شنیدن نوای دعوت الهی می‌كرد.حالا امسال میان تردیدها و یقین‌ها دوگانگی به وجود آمده كه شاید بشود این جفای هفت ساله رخت بر بندد و این دلتنگی‌ها تمام شود.
تابستان سال ۱۳۵۸ محمدرضا شجریان در یک استودیو، دعای «ربنا» را بدون تکرار در ضبط خواند تا مشقی برای هنرمندان شود اما این اثر بدون اجازه او پخش شد. اثری که بیش از 30 سال است جای خود را در دل مردم باز کرده اما در نهایت به بازی‌های سیاسی و جهت‌گیری‌های مختلف گره خورد وسرنوشتش در هاله‌ای از ابهام قرار گرفت.صداو سیما در 10سال گذشته روند پرفراز و نشیبی را طی كرده، روندی كه بالاخص درچندسال گذشته رنگ و بوی دیگری گرفته و موجب دل آزاری بسیاری از مردم ونخبگان این مرز و بوم شده است.
راهی كه صداو سیما در این سال ها طی كرده به طرز شاخصی از خواست عمومی مردم جدا شده و به مسیری رسیده كه آنچه در نهایت برای مردم به ارمغان می‌آورد دریغ است و دریغ. سیاستی كه این سازمان طی سال‌های گذشته در پی گرفته بود مردم را دلتنگ خیلی چیزها كرده بود؛ دیدن چهره‌های شاخص نظام در سیمای ملی تا جایی كه یادگار امام كه بعد از سالها فرصت حضور در تلویزیون را یافته بود هم لب به انتقاد از این سیاست‌ها گشود یا شنیدن نوای ربنای یكی از مفاخر موسیقی این سرزمین كه بسیاری از هنردوستان این سرزمین اذعان می دارند جای خالی‌اش در لحظات ملوكوتی مردم قبل از اذان بسیارمحسوس است.
این روزها اما رسانه ملی روزهای متفاوتی را از سر می گذراند. پس از آنكه محمدسرافراز به دلیل حواشی مختلف این سازمان راه استعفا را برگزید، علی عسگری سكانداری این سازمان را برعهده گرفت تا شاید این انتصاب نقطه پایانی باشد بر آنچه باعث جدایی مردم و این سازمان از هم شده بود،انتصابی كه خیلی‌ها را امیدوار كرد كه شاید سیمای ملی راه جدیدی را در پیش بگیرد.
نگاهی كه یادگار امام را به تلویزیون برگرداند و ممكن است باعث پخش دوباره نوای ربنای شجریان هم بشود. موضوع اصلی كه در بحث پخش شدن یا نشدن نوای «ربنا» از سیمای ملی مطرح می‌شود این است كه موضوع «ربنا با صدای شجریان» یك موضوع سیاسی نیست و فارغ از جهت‌گیری‌ها یا دغدغه‌های مولفش یا صداوسیما-درست یا غلط- ، نمودی از میراث و خواست مردم یك سرزمین است كه باید در مورد آن اجتماعی و ملی تصمیم‌گیری شود نه سیاسی.
شروع ماجرا از كجا بود؟
زمانی که محمدرضا شجریان به خاطر رعایت نکردن حقوق مولف از پخش بی‌اجازه آثارش از صداوسیما شکایت کرد ماجرای اختلاف او با رسانه ملی تا ماه مبارک رمضان 1388 ادامه یافت. در آن زمان شجریان «ربنا» و «مناجات افشاری» خود را به ملت ایران تقدیم و تاکید کرد حساب این دو اثر از بقیه آثارش جداست. اما بعد از شکایت رسمی این هنرمند از صداوسیما، عده‌ای از مدیران رادیو و تلویزیون اعلام کردند دیگر حتی ربنای استاد را هم پخش نمی‌کنیم. از جمله محمدحسین صوفی، معاون صدا که در واکنشی تند اعلام کرد: « از این پس حتی در ماه رمضان صدای محمدرضا شجریان از شبکه‌های رادیویی پخش نمی‌شود».
صوفی که پیش از این ریاست مرکز موسیقی صداوسیما را به عهده داشت در همان سال اوج اختلافات شجریان و صداوسیما در گفتوگو با ایسنا گفت: «برای تولید برخی از آثار استاد شجریان سازمان صداوسیما و بعضی دیگر خود ایشان هزینه کرده است، با این حال از این پس هیچ‌یک از این دو دسته آثار از رادیو پخش نمی‌شود».
البته چند روز بعد از اظهار عقیده صوفی، زراعتگر، مدیر نظارت و ارزشیابی مرکز موسیقی صداوسیما سعی کرد واکنش تند او را تعدیل کند و اعلام کرد: «تصمیم‌گیری برای پخش یا عدم پخش در مورد آثار مختلف شجریان متفاوت است اما هرگونه تصمیم‌گیری و مصوبه حقوقی که بر اساس درخواست این هنرمند اتخاذ شود حتی اگر شامل ادعیه و ربنا نیز باشد، مورد پذیرش مرکز موسیقی نیز قرار خواهد گرفت».
پرویز فارسیجانی، دبیر شورای معارف سیما هم با تکذیب محدودیت پخش این اثر از رادیو و تلویزیون، گفت: «نگفته بودم که محدود پخش می‌شود. منظورم این بود که ربناهای مختلفی با صدای هنرمندان مختلف پخش خواهد شد که یکی از این کارها به آقای شجریان اختصاص دارد. ما ربناهای مختلفی در سازمان داریم و در گذشته هم پخش می‌شده ولی امسال به خاطر حساسیت زیاد روی آقای شجریان بحث برانگیز بود».
او پخش ربناهای جدید در کنار ربنای شجریان را که رویه‌ای متفاوت با هر سال بود چنین توجیه کرد: « به هرحال حساسیت‌هایی از بیرون سازمان نسبت به این موضوع ابراز شده بود و ما وظیفه داشتیم تا این حساسیت را کاهش دهیم».
امید به برطرف شدن هفت سال دلتنگی
هفته پیش بود كه خبری به سرعت منتشر شد و دهان به دهان پیچید كه:« ربنای استاد شجریان امسال از شبكه یك پخش خواهد شد». تمامی سایت های خبری و گروه‌های مختلف فضای مجازی این خبر را به نقل از سایت منتشر كننده باز نشر كردند و برای شكستن این دلتنگی تیترهای عاطفی زدند. سیدفضل‌ا... شریعت پناهی، مدیر شبکه یک سیما در گفت و گویی اعلام کرده بود با توجه به صحبت‌های انجام گرفته، ماه رمضان امسال صدای ربنای استاد شجریان هنگام افطار از تلویزیون پخش می‌شود.مدیر شبکه یک سیما در گفتوگو با ایلنا، با اشاره به پخش صدای استاد «محمدرضا شجریان» از تلویزیون در ماه رمضان گفته بود: هنوز چیزی به ما ابلاغ نشده است. هفته گذشته، در جلسه مدیران سیما با ریاست آقای علی اصغر پورمحمدی صحبت‌هایی انجام گرفت مبنی بر اینکه ماه رمضان امسال ربنای استاد شجریان از تلویزیون پخش شود.
شریعت پناهی ادامه داد: در آن جلسه تصمیمی مبنی بر اینکه همه شبکه‌ها ربنا را پخش کنند یا یک یا چند شبکه خاص، گرفته نشده بود.او همچنین با اشاره به تغییر معاون سیما و جایگزینی مرتضی میرباقری به جای علی اصغر پورمحمدی، گفت: باید منتظر ماند و دید که نظر معاون جدید سیما چیست.مدیر شبکه یک با بیان اینکه باید منتظر تصمیم قطعی معاون جدید سیما ماند، گفت: من فکر می‌کنم امسال صدای استاد شجریان پخش می‌شود.
شریعت پناهی همچنین با اشاره به برنامه‌های رمضانی شبکه یک نیز اعلام كرده بود: شبکه یک در دوره ریاست آقای سرافراز بر صداوسیما، برنامه‌ریزی ویژه‌برنامه‌های ماه رمضان را برای تولیدی‌ها و پخش زنده انجام داده بود اما با حضور آقای علی‌عسگری به عنوان رئیس جدید، ایشان ماموریت‌های جدیدی مثل ویژه برنامه‌های افطار به ما داد.او یادآور شد: 50درصد برنامه‌های ویژه رمضان شبکه یک تغییر کرده است و ما مترصد برگزاری جلسه‌ای با حضور آقای میرباقری، معاون جدید سیما هستیم تا برنامه‌های قطعی اعلام شود».
درخواست خانه موسیقی برای پخش ربنای شجریان
در ادامه درخواست‌ها برای پخش ربنای استا شجریان،خانه موسیقی با ارسال نامه ای به رئیس سازمان صدا و سیما خواستار آن شد که در ماه مبارک رمضان مناجات و ربنا با صدای محمدرضا شجریان پخش شود.در این نامه از این رسانه درخواست شده تا صدای تاثیرگذار و اثرجاودانه ربنای استاد آواز ایران در ایام ماه مبارک رمضان پخش شود.در این نامه همچنین آمده است که این تقاضای نهاد صنفی خانه موسیقی در امتداد تقاضای میلیون ها هموطن روزه دار مطرح شده است.
مناجات مثنوی افشاری و دعای ربنا با صدای محمدرضا شجریان نزدیک به ۳۰ سال در لحظات ملکوتی ماه مبارک رمضان همراه مردم روزه دار بوده و جزو فرهنگ معنوی ایران محسوب می شود. در چند سال گذشته -علی‌رغم انتقاد بخش اعظمی از مردم- پخش این مناجات ها از صدا و سیما قطع شده است.
میراثی كه باید حفظ شود
«محمدرضا شجریان» برای مردم ایران تنها یك اسم نیست او بخشی از میراث مردم سرزمینی است كه تاریخ شفاهی فرهنگ‌شان بسیار مورد بی رحمی قرار گرفته و هیچ تلاش منسجمی برای ثبت و نگهداری این میراث نشده است.آنچه مسلم است میراث یك كشور تنها یك بنا و كتاب و شیء خاصی نیست هرآنچه كه بخش بزرگی از روح و هویت مردم سرزمینی با آن گره بخورد جزو میراث آن مردم محسوب می‌شود.در روزگاری كه بسیاری از بیگانگان چشم طمع به سرمایه‌های معنوی و میراث فرهنگی ما دوخته‌اند ما نه تنها تلاشی برای حفظ این میراث نمی‌كنیم بلكه خودخواسته در جهت تضییع حق مسلم‌مان گام بر می داریم و آن را از خود دریغ می كنیم.
ربنای استاد شجریان با پشتوانه آموزش های دوران جوانی ایشان در زمانی که در محضر پدرشان آموزش قرآن می‌دیدند شکل گرفته و این قطعه یکی از دعاهایی است که استاد در آن سال ها اجرا کرده است. محمدرضا شجریان بارها در جشنواره‌های داخلی و جهانی قرآن موفق به کسب جوایز برتر این مسابقات شده است. «ربنا» طبق سنت اجرایی این دعاها روی دستگاه های قرآنی خوانده شده و این قطعه از دستگاه «رست »یا «راست »شروع شده و در خاتمه به دستگاه «عجم»(شبیه به ماهور) مدولاسیون می شود.
اکنون که غریب به ۵٢سال از خواندن اذان موذن زاده اردبیلی و حدود ٣٠سال از خواندن ربنای شجریان می گذرد، این دو نغمه همچنان دراوج قرار دارند زیرا مردم این نغمه‌ها را به خاطر سپرده اند و این آثار با دل و جان‌شان آمیخته شده است.
حال با توجه به درخواست عمومی جامعه،عموم مردم،هنرمندان و نخبگان منتظر برای شنیدن نوای ربنای استاد شجریان باید دید كه سرانجام این بغض حاصل از دلتنگی هفت ساله خواهد شكست یا 360 روز دیگر به روزشمار این دلتنگی افزوده خواهد شد؟
بیشتر بدانید : دلمان برای 'ربنا'ی استاد شجریان تنگ شده!
بیشتر بدانید : همشهری به ربنای شجریان هم رحم نکرد!+عکس
بیشتر بدانید : ماجرای خواندن ربنای استاد محمدرضا شجریان در سال 58
گردآوری : گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
seemorgh.com/culture
منبع : روزنامه قانون
