آرامگاه مردی که به گردن ما حق زیادی دارد...

80 سال از ساخت آرامگاه فردوسی در توس می‌گذرد؛ بنایی که نخستین‌بار توسط یک معمار فرانسوی به شکل اهرام مصر طراحی شد، اما سرانجام حسین لرزاده، معمار ایرانی، آن را به شکل بناهای پرسپولیس و مقبره کوروش در پاسارگاد طراحی و اجرا کرد.

 24 شهریور ماه سال‌روز درگذشت حسین لرزاده، معمار مشهور ایرانی است. لرزاده 28 ساله بود که موفق شد با طراحی و ساخت آرامگاه فردوسی در طول 18 ماه، مدال فردوسی را در جشن هزاره این شاعر پارسی از آن خود کند.

نخستین‌بار «آندره گدار»، معمار فرانسوی طرحی را برای مقبره فردوسی در نظر گرفت و تا نیمه‌های ساخت آن هم پیش رفت. این طرح شکلی چون اهرام مصر داشت. ذکاءالملک فروغی که آن زمان رئیس انجمن آثار ملی بود، این طرح را نمی‌پذیرد و در جلسه‌ای که در این انجمن تشکیل می‌دهد، قرار می‌شود یک معمار ایرانی طرحی برای مقبره فردوسی ارائه کند.

سرانجام حسین لرزاده مأمور طراحی این مقبره می‌شود. از زمان محول کردن این کار به لرزاده 18 ماه تا جشن هزاره فردوسی زمان باقی مانده بود که او موفق شد در این مدت طراحی و ساخت مقبره فردوسی را به اتمام برساند.

لرزاده

این بنا از سه قسمت تشکیل شده است که اولین بخش آن، میانی‌ترین بخش است و از سنگ قبری از جنس مرمر به ابعاد ۱.۵×۱ متر و حدود ۰.۵ متر ارتفاع ساخته شده و در مرکز روی سکوی مرمری قرار گرفته است. بخش دوم شامل تالاری مربع شکل است که از سنگ مرمر ساخته شده و داخل آن با کاشی تزئین شده و چهار ستون بلند با دو سر ستون بزرگ در چهارگوشه این تالار وجود دارد. سومین بخش، محوطه پلکانی پوشیده از سنگ مرمر است که اتاق روی آن قرار گرفته و تعداد زیادی از اشعار فردوسی روی دیوار آن حک شده است.

این بنا یادآور معماری‌های پاسارگاد و مقبره کوروش است. تصویر مردی بالدار در بالای ضلع جنوبی بنای اصلی، یادآور ویژگی‌های معماری پرسپولیس است.

عمادالکتاب (خطاط کتیبه‌ها)، عباس و غلامعلی دهشیری و حسین حجار باشی در ساخت این آرامگاه با لرزاده همکاری کردند.

در سال 1313 به پاس طراحی و اجرای این آرامگاه مدال فردوسی به این هنرمند اعطا شد. این آرامگاه بعدها توسط هوشنگ سیحون بازسازی شد.

حسین بن محمد معمار معروف به «لرزاده» در سال 1285 متولد شد. ورود لرزاده به عرصه معماری به واسطه شغل و علاقه پدرش شکل گرفت. در خانه پدری او جلساتی با حضور معماران و دوستان پدرش برگزار می‌شد که حسین هم به خواست پدرش در آن‌ها شرکت داشت. پدر حسین از معماران دوره قاجار بود و پسرش را به مدرسه‌ای در کوچه پشت گذر مهدی‌خان فرستاد که در آنجا هندسه و حساب و رسم فنی و نقاشی را در سطح عالی بیاموزد. او از جمله هنرآموزان مدرسه کمال‌الملک بود که در شعبه مجسمه‌سازی آن، قالب‌گیری و قالب‌سازی را آموخت.

اصلی‌ترین فعالیت لرزاده در زمینه طراحی و ساخت مساجد در نقاط مختلف بود. تعداد طراحی‌های او در این زمینه را 843 مسجد گفته‌اند که از آن‌ها می‌توان به مساجد سلمان، سجاد، مهدیه، اعظم قم، لرزاده، امام حسین (ع)، فخریه، زعیم، فرازنده، سپهسالار و عمار اشاره کرد.

اولین کار مستقل لرزاده طراحی سر در بانک شاهی (بانک تجارت فعلی) واقع در میدان توپخانه تهران است. بعدها شهرت او در معماری به جایی رسید که آیت‌الله بروجردی او را مأمور تعمیر و پاره‌ای تغییرات در حرم امام حسین (ع) کرد. کاخ مرمر، کاخ شهوند و سردر دارالفنون از دیگر آثار لرزاده هستند.

آرامگاه فردوسی

«احیای هنرهای از یاد رفته»، «نغمه لرزاده» (اشعار این هنرمند)، «صد امید» و «ماجرای معماری سنتی ایران» از تالیفات لرزاده است.

حسین لرزاده در روز سه‌شنبه ۲۴ شهریور ۱۳۸۳ در سن ۹۸ سالگی دارفانی را وداع گفت. پیکر وی در مقبره خانوادگی اش که خود ساخته بود به خاک سپرده شد.

www.seemorgh.com/culture

لیلاحاتمی ، شهاب حسینی ، فرهاد اصلانی و پرویز پورحسینی در دوران عاشقی + تصویر