دیابت نوع دو چیست؟
وقتی به دیابت نوع دو مبتلا میشوید، بدن در تبدیل کربوهیدراتهای موجود در غذا به انرژی، ضعیف عمل میکند بنابراین قند حاصل در جریان خون تجمع می یابد. به مرور زمان این افزایش قند خون خطر بیماری قلبی، کوری، آسیب به اندامها و عصب را افزایش داده و مشکلات جدی دیگری به همراه می آورد. این بیماری در همه سنین میتواند اتفاق بیفتد و علائم اولیه آن خفیف هستند. از هر سه نفر دیابتی، یک نفر از بیماری خود خبر ندارد.
ابتدا چه علائمی را تجربه میکنید؟
افراد مبتلا به دیابت نوع دو اغلب هیچ علامتی تجربه نمیکنند. یکی از اولین علائمی که ظاهر میشوند تشنگی زیاد است. علامت دیگر خشکی دهان، زیاد شدن اشتها، دفع زیاد ادرار (گاهی اوقات هر یک ساعت یک بار) و کاهش یا افزایش وزن غیر معمول است.
علائم بعدی
وقتی سطح قند خون بالاتر میرود، ممکن است مشکلات دیگری مانند سردرد، تاری دید و خستگی را نیز تجربه کنید.
علائم مشکلات جدی دیابت
در بسیاری از موارد دیابت نوع دو شناسایی نمیشود تا این که مشکل جدی برای سلامتی به وجود می آیند. برخی از این هشدارها عبارتند از:
- بریدگی یا زخمهایی که التیام آنها زیاد طول میکشد
- عفونت مکرر قارچی یا عفونت ادراری
- خارش پوست به خصوص در ناحیه کشاله ران
دیابت بر زندگی جنسی تاثیر میگذارد
دیابت میتواند رگهای خونی و عصبهای ناحیه تناسلی را نابود سازد. این امر منجر به کاهش احساس و دشوار شدن ارگاسم میشود. همچنین زنان مستعد خشکی واژن میشوند. حدود یک نفر از هر سه فرد مبتلا به دیابت، نوعی مشکل جنسی را تجربه میکنند. بین 35 تا 70 درصد از مردانی که به این بیماری مبتلا هستند، حداقل درجاتی از ناتوانی جنسی را در زندگی تجربه میکنند.
عوامل خطری که تحت کنترل شما هستند
برخی عادات سلامتی و شرایط پزشکی به سبک زندگی شما مرتبط بوده و موجب افزایش احتمال دیابت نوع دو میشوند:
- اضافه وزن به خصوص در ناحیه کمر
- سبک زندگی بی تحرک
- سیگار
- مصرف زیاد گوشت قرمز، گوشت فراوری شده و لبنیات پر چرب و شیرین
- تری گلیسیرید و کلسترول بالا
عوامل خطری که تحت کنترل شما نیستند
عوامل خطری که خارج از کنترل شما هستند عبارتند از:
- نژاد یا وراثت: افراد امریکایی افریقایی، اسپانیایی، بومیان امریکا و آسیایی بیشتر در معرض دیابت نوع دو قرار دارند
- سابقه خانوادگی دیابت: داشتن خویشاوند نزدیک مبتلا به دیابت احتمال آن را در شما افزایش میدهد
- سن: افراد 45 سال به بالا در خطر بیشتر این بیماری قرار دارند
هر قدر عوامل خطر بیشتری داشته باشید، احتمال ابتلا به این بیماری در شما بیشتر میشود
عوامل خطر برای زنان
در موارد زیر احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 در شما بیشتر میشود:
- در دوران بارداری، دیابت بارداری داشته اید
- فرزندی به دنیا آورده اید که بیش از 4 کیلوگرم وزن داشته است
- سندرم تخمدان پلی کیستیک دارید
انسولین چگونه کار میکند؟
در فرد سالم انسولین کمک میکند غذا به انرژی برای سلولها تبدیل شود. معده شما کربوهیدراتها را به قند تبدیل میکند. سپس قند حاصل، وارد جریان خون میشود و پانکراس را به ترشح هورمون انسولین به مقدار مناسب، ترغیب میکند. انسولین به سلولها کمک میکند از قند موجود برای سوخت استفاده کنند.
سوء متابولیسم
در دیابت نوع دو سلولهای بدن نمیتوانند به درستی از قند خون استفاده کنند بنابراین قند زیادی در جریان خون باقی می ماند. اگر دچار وضعیتی به نام مقاومت به انسولین شوید، بدن هورمون تولید میکند اما سلولها از آن استفاده نمیکنند یا آن طور که باید، واکنش نشان نمیدهند. اگر مدتی دیابت نوع دو داشته اید اما آن را درمان نکرده اید، پانکراس انسولین کمتری تولید میکند.
تشخیص دیابت نوع 2
پزشک برای تشخیص این بیماری آزمایش خون گرفته و تست A1c انجام میدهد. این آزمایش نشان میدهد متوسط قند خون شما در دو تا سه ماه گذشته به چه صورت بوده است. اگر پیش از این علائمی داشته اید، ممکن است آزمایش قند خون تصادفی برایتان تجویز کند تا مشخص شود قند خون حال حاضر شما چقدر است.
اهمیت رژیم غذایی
با تغییر رژیم غذایی و کاهش وزن اضافی، میتوانید قند خون خود را کنترل کنید. همچنین با این کار خطر عوارض بعدی آن را نیز کاهش میدهید. کربوهیدراتهای برنامه غذایی خود را به دقت بررسی کنید. مقدار آن را در هر وعده به یک اندازه نگه دارید و مراقب چربی و پروتئین مصرفی باشید و کالری دریافتی خود را کاهش دهید. از پزشک بخواهید شما را به متخصص تغذیه ارجاع دهد تا برنامه غذایی سالم داشته باشید.
اهمیت ورزش
ورزش منظم مانند ورزشهای قدرتی یا پیاده روی، مصرف انسولین توسط بدن را بهبود بخشیده و قند خون را کاهش میدهد. تحرک داشتن نیز به رهایی از چربیهای اضافی کمک میکند، فشار خون را کاهش میدهد و از شما در مقابل بیماریهای قلبی محافظت مینماید. حداقل سی دقیقه ورزش با شدت متوسط در بیشتر روزهای هفته باید داشته باشید.
آرام سازی
استرس فشار و قند خون را بالا میبرد. برخی افراد هیچ کاری برای کنترل آن انجام نمیدهند. برخی دیگر برای غلبه بر آن به غذا روی می آورند. به جای آن از تکنیکهای آرام سازی مانند تنفس عمیق ، مدیتیشن یا تصویر سازی استفاده کنید. با مشاور و یا یکی از عزیزان مورد اعتماد خود صحبت کنید تا استرستان کاهش یابد. اگر نمیتوانید بر استرس خود غلبه کنید، به پزشک یا روانشناس مراجعه کنید.
داروهای خوراکی میتوانند مفید باشند
اگر رژیم غذایی و ورزش نمیتوانند قند خون شما را تحت کنترل در آورند ممکن است پزشک دارو برایتان تجویز کند. انواع داروهای دیابت در دسترس هستند و اغلب به صورت ترکیبی استفاده میشوند. برخی داروها به این صورت تاثیر میگذارند که به پانکراس اعلام میکنند باید انسولین بیشتری تولید کند. برخی دیگر به بدن کمک میکنند از انسولین بهتر استفاده کند یا این که گوارش نشاسته را مهار میکنند. برخی نیز تجزیه انسولین را کند میکنند.
انسولین تنها برای دیابت نوع 1 نیست
پزشک ممکن است در اوایل درمان، انسولین تجویز کند و آن را را در ترکیب با داروهای دیگر تجویز کند. همچنین برای افراد مبتلا به دیابت نوع دو که دچار نارسایی سلول بتا شده اند، مفید می باشد. نارسایی سلول بتا به این معنی است که سلولهای پانکراس دیگر هنگام افزایش قند خون، انسولین تولید نمیکنند. اگر چنین اتفاقی بیفتد، انسولین بخشی از درمان روزانه شما خواهد بود.
داروهای جدید: تزریق غیر انسولینی
داروهای جدید به نام تزریق غیر انسولینی (non-insulin injectables) برای افراد مبتلا به دیابت نوع دو در دسترس هستند. این داروها باعث میشوند خود بدن برای کنترل قند خون، انسولین تولید کند.
چرا آزمایش قند خون اهمیت دارد؟
پزشک میتواند به شما نشان دهد چگونه دستگاه تست قند را برای ارزیابی قند خون خود استفاده کنید. با این کار متوجه میشوید درمان یا برنامه غذایی تا چه حد موثر است. این که چند وقت یک بار و چه زمانی تست بگیرید، بستگی به میزان کنترل دیابت شما، نوع درمان مورد استفاده و ثبات قند خونتان دارد. معمولا هنگام بیداری پیش و پس از صرف غذا و ورزش و پیش از خواب، تست انجام میشود.
مشکلات قلب و عروق
اگر دیابت را با ورزش و برنامه غذایی درمان نکنید، در خطر تجمع پلاک در عروق قرار میگیرید. این مواد چسبنده، جریان خون را آهسته ساخته و خطر تشکیل لخته را افزایش میدهند. تجمع پلاک در دیواره های عروق موجب سخت شدن آنها میشود، به این وضعیت اترواسکلروز میگویند. اترواسکلروز شما را در خطر حمله قلبی و سکته مغزی قرار میدهد. حدود دو نفر از هر سه فرد مبتلا به دیابت، از بیماری قلبی می میرند.
مشکلات کلیوی و دیابت
هر قدر مدت بیشتری دیابت داشته باشید، احتمال بیماری مزمن کلیه در شما بیشتر است. نیمی از موارد جدید بیماری کلیه، به واسطه دیابت ایجاد میشود. کنترل قند خون، فشار خون و کلسترول خطر مشکلات کلیه را کاهش میدهد. آزمایشهای سالانه و داروها میتوانند بیماری را کند کرده و کلیه ها را سالم نگه دارند.
مشکلات چشم
قند خون بالا میتواند به رگهای کوچک چشم که مواد مغذی و اکسیژن را به شبکیه میرسانند، صدمه وارد کند. به این وضعیت رتینوپاتی دیابتی میگویند که میتواند منجر به کاهش بینایی شود. اولین عامل موارد جدید کوری در افراد بین 20 تا 74 سال، رتینوپاتی دیابتی است. تجمع خون یا خونریزی در شبکیه یک چشم، در تصویر دیده میشود.
درد عصبی دیابتی
دیابتی که تحت کنترل قرار ندارد، به مرور زمان میتواند به عصبها آسیب واردکند. علائم آن عبارتند از مور مور شدن، بی حسی، درد و حس سوزن سوزن شدن که اغلب در انگشتها، دست، پنجه پا یا پا دیده میشود. این آسیب را نمیتوان باز گرداند اما درمانهایی وجود دارند که جلوی پیشروی آن را میگیرند. کنترل دیابت میتواند به پیشگیری از آسیبهای بعدی جلوگیری کند.
آسیبهای پا در اثر دیابت
آسیبی که دیابت به عصبها وارد میکند حس لامسه در پا را تضعیف مینماید به طوری که ممکن است متوجه زخمهای پا نشوید. در عین حال سخت شدن عروق جریان خون به این ناحیه را کاهش میدهند. حتی یک جراحت کوچک میتواند زخم و قانقاریا ایجاد کند. در موارد شدید، عفونت میتواند به قطع عضو منتهی شود.
دندانها و لثه ها، هدف دیابت
قند خون بالا میتواند به باکتریهایی که موجب تشکیل پلاک در دهان میشوند تغذیه رسانی کند. تجمع پلاک منجر به پوسیدگی، ایجاد حفره در دندان و بیماری لثه شود. بیماری شدید لثه میتواند به از دست دادن دندان منجر شود. لثه ها و بافتها و استخوانهایی که دندان را در جای خود نگه میدارند، ضعیف میشوند. همچنین ابتلا به عفونت محتمل میشود.
آیا میتوان از آن پیشگیری کرد؟
یکی از عجیبترین چیزها در مورد دیابت نوع دو این است که میتوانید از آن پیشگیری کنید. برای کاهش خطر آن، همان توصیه های مربوط به بیماری قلبی را رعایت کنید:
- رژیم غذایی سالم داشته باشید
- به مدت 30 دقیقه در روز و پنج روز در هفته ورزش کنید
- وزن سالم داشته باشید
- با پزشک درباره آزمایش پیش دیابت صحبت کنید
افرادی که در مرحله پیش دیابت قرار دارند میتوانند با تغییر در سبک زندگی و نیز مصرف دارو از بروز آن پیشگیری کنند.
تهیه و ترجمه: گروه سلامت سیمرغ
seemorgh.com/health
اختصاصی سیمرغ