منوكسید كربن، یکی از محصولات فرعی ناشی از احتراق است كه هیچ بو یا طعمی ندارد. متاسفانه انسان و حیوانات دیگر از طریق تنفس نمی توانند متوجه شوند كه در هوای استنشاقی آنها مونوکسید کربن وجود دارد.



 منوكسید كربن برای اشغال كردن محلهای اتصال در هموگلوبین با اکسیژن رقابت می كند. هموگلوبین مولکولی در گلبول های قرمز خون است که اکسیژن را از ریه ها به بافت ها می رساند و دی منوكسید كربن را از بافت ها به ریه ها منتقل می كند.

تمایل اتصال منوكسید كربن به هموگلوبین بیش از 200 برابر اکسیژن است. به عبارت دیگر ، منوکسید کربن خیلی بهتر از اكسیژن به هموگلوبین متصل می شود. اگر منوكسید كربن به هموگلوبین متصل شود به دلیل اشغال شدن محل اتصال ، اکسیژن نمی تواند به هموگلوبین وصل شود بنابرین بافتهای بدن دچار كمبود اكسیژن می شوند و می میرند. بدن ما نمی تواند از منوكسید كربن استفاده كند و منوكسید كربن ، خون و در نتیجه بافتها را از اكسیژن محروم می كند.

متاسفانه علیرغم اینكه بیشتر افراد در مورد خطر منوكسید كربن چیزهایی شنیده اند ، هر ساله با شروع فصل سرما تعداد زیادی از افراد در اثر مسمومیت با منوكسید كربن می میرند. این رویداد نشان می دهد كه آگاهی افراد در این زمینه كافی نیست و هر فردی باید از علائم مسمومیت با منوكسید كربن آگاه باشد.

در صورت شك به مسمومیت با منوكسید كربن استفاده از تمام لوازم گاز  سوز را متوقف كنید.

علائم مسمومیت با منوكسید كربن كدامند؟
علائمی مشابه با آنفولانزا اما بدون وجود تب ، ممكن است نشانه ای از مسمومیت با منوكسید كربن باشد به خصوص اگر چند نفر در همان ساختمان همین نشانه ها را داشته باشند.

در چنین مواردی ( که چندین نفر چنین علائمی دارند ) باید تمام لوازم پخت و پز و گرمایشی خاموش شده همه پنجره های باز شوند و واحدهای ایمنی گاز در جریان قرا گیرند.

هر چه مواجهه ی یك فرد با گاز منوكسید كربن بیشتر باشد شدت علائمی كه بروز می كنید بیشتر خواهد بود.

علایمی كه ممكن است روی دهند شامل :

- علائم شبیه آنفولانزا (بدون وجود تب) ، خستگی ، درد قفسه سینه ، افسردگی ، توهم ،  بی قراری ، سردرد ، سردرگمی ، گیجی  و احساس سبكی در سر ، تهوع ، استفراغ ، درد شكمی ، خواب آلودگی ، از دست دادن تعادل ، اختلال بینایی ، اختلال حافظه ،‌ اختلال در راه رفتن ، مشکلات هماهنگی سیستم عصبی ، ‌تشنج و در نهایت از دست دادن هوشیاری.

فقط پس از چند ساعت از قرار گرفتن در معرض منوكسید كربن ، علائم می توانند رخ دهند. برخی عوارض نیز ممكن است به صورت مزمن و حتی چند ماه بعد اتفاق بیفتند. 

  اگر فردی مسمومیت خفیف داشته باشد شانس بهبودی زیاد است. با این حال ، تعداد قابل توجهی از افرادی كه مسمومیت شدید دارند ، ممكن است دچار مشكلات طولانی مدت تری مانند آسیب قلبی دیررس شوند.

افراد زیر ممکن است سریعتر دچار مسمومیت با منوکسید کربن شوند :

    - افراد مبتلا به بیماریهای قلبی
    - افراد مبتلا به بیماریهای تنفسی
    - نوزادان و کودکان کم سن
    - مادران باردار
    - حیوانات خانگی 


علل مسمومیت با منوكسید كربن چیست؟
* وسایلی مانند شومینه
، اجاق گاز ، كباب پز ذغالی ، آبگرمكن ، سیستم های حرارت مرکزی ، و هر شعله و آتشی که با استفاده از گاز ، نفت ، ذغال سنگ و چوب ایجاد شده باشد در صورتی كه ناقص بسوزند ممکن است منبع احتمالی گاز منوکسید کربن باشد.

 لوازم خانگی اگر به خوبی تنظیم و سرویس نشوند استفاده از آنها ممكن است به مقدار ناچیز منوکسید کربن تولید کند. این خطر در مورد لوازم كهنه تر بیشتر است و سطوح بالاتری از گاز منوكسید كربن تولید خواهد شد.


* سیگار و استعمال دخانیات نیز باعث افزایش سطح منوکسید کربن در خون می شود. 

*  ماشین روشن می تواند گاز منوكسید كربن تولید كند. روشن كردن خودرو در گاراژ در بسته ظرف مدت ده دقیقه می تواند سطوح کشنده ی گاز منوكسید كربن تولید كند. 

*  سوزاندن زغال چوب نیز منوكسید كربن تولید می كند

*  مسدود شدن دودکش ها و هواكشها جلوی خروج منوكسید كربن را می گیرد.

* بخار حاصل از حلالهای رنگ و مایعات تمیز كننده كه حاوی متیلن كلراید یا دی كلرو متان هستند  ممکن است باعث مسمومیت با گاز منوكسید كربن شود. وقتی متیلن كلراید استنشاق می شود تبدیل به منوكسید كربن می شود.


مسمومیت با منوكسید كربن چگونه تشخیص داده می شود؟
همه ی مردم باید از علائم مسمومیت با منوكسید كربن آگاه باشند. علائم گفته شده را به خاطر بسپارید و در موقعیتهای زیر این عالائم را بررسی كنید: 

   *  تعداد زیادی از افراد در همان دفتر ، منزل ، مدرسه یا ساختمان علائم مشابه دارند. 

   * بهبود علایم هنگامی که شما را از خانه دور هستید مثلا در تعطیلات ، و سپس بازگشت علائم با بازگشت به خانه. 

    * علایم فصلی كه این مورد می تواند توسط سیستم حرارت مرکزی ایجاد شود مثلا تنها در زمانهای مشخصی از سال روی می هد و با زمان روشن شدن سیستم ، منطبق است. 

    *  اگر فردی دچار علایم مسمومیت  با منوكسید كربن شود نمونه خون برای بررسی سطح كربوكسی هموگلوبین تهیه می شود. 

   *  در برخی موارد ممکن است نوار قلب گرفته شود تا فعالیت قلب بررسی شود.

درمان مسمومیت با منوكسید كربن چیست؟
اولین اقدام دور شدن از منبع منوكسید كربن و ارزیابی علائم و نشانه هاست. درمان در بیمارستان انجام می شود و باید به فرد مسموم اكسیژن 100% از طریق ماسك داده شود. با این کار بدن سریعتر می تواند به جای منوكسیدكربنی كه به هموگلوبین متصل شده اكسیژن را جایگزین كند.

بیمارانی مسمومیت شدید داشته اند یا دچار آسیب عصبی شده اند باید با اكسیژن پرفشارتری تحت درمان قرار گیرند تا كمبود اكسیژن سریعتر جبران شود.
 
درمان با اكسیژن پرفشار ممكن است برای بیمارانی كه دچار افت هشیاری شده اند ، افرادی كه نوار قلب غیر طبیعی دارند ، افرادی كه فعالیت مغزی آنها كاهش یافته و افراد باردار استفاده شود.
 
بیماران مبتلا به مسمومیت خفیف با گاز منوكسید كربن خفیف نیز باید به بیمارستان بروند.

عوارض احتمالی مسمومیت با منوكسید كربن چه هستند؟
- آسیب به مغز : ممکن است اختلال حافظه و تمرکز روی دهد. اگر چه بسیار نادر است ، اما برخی از افرادی كه دچار علائم شدید مسمومیت می شوند ممكن است دچار علائم پاركینسویسم شوند كه شامل سفتی و انعطاف ناپذیری حركات ،‌ حركات آهسته و لرزش است.
- آسیب قلبی : ممكن است بیماری عروق كرونر ایجاد شود. احتمال آسیب قلبی با افزایش مدت زمان مواجهه با منوكسید كربن افزایش می یابد.
- بی اختیاری ادرار : گاهی اوقات این مشكل در زنانی كه دچار مسمومیت با منوكسید می شوند دیده می شود. در این موارد ممكن است نشت بی اختیار ادرار روی دهد..

چگونه از مسمومیت با منو كسید كربن پیشگیری كنیم؟
- از خطرات آگاه باشید

- از سلامت لوازم خانگی اطمینان حاصل کنید. خدمات بازبینی وسایل خطر زا را به افراد متخصص و حرفه ای در این زمینه بسپارید.

- از وسایل غیر متعارف و غیر استاندارد برای مصارف گرمایی و یا از اجاق گاز برای گرم کردن استفاده نکنید.

- مراقب باشید كه دریچه های هوا و منافذی برای تهویه وجود داشته باشد و روشی برای تبادل هوای اتاق وجود داشته باشد. به خصوص اگر منزل شما به خوبی عایق بندی شده است مراقب باشید كه همه ی اتاقها تهویه مناسبی داشته باشند.

- حداقل سالی یكبار دودكشها و هواكشها باید با تجهیزات مناسب به صورت سرتاسری تمیز شوند.
- مراقب دودكش ها و هواكشها باشید. قبل از شروع استفاده از وسایل گرمایی به آنها سركشی كنید و مطمئن شوید كه كاملا باز و تمیز باشند و هر چند وقت یكبار آنها را بررسی كنید تا به هر علت مسدود نشده باشند.

- مراقب همه ی وسایل و تجهیزات سوزان و گرمایشی كه داخل اتاق هستند باشید و احتمال تولید منوكسید را در مورد آنها جدی بگیرید.

- هنگام استفاده از مواد شیمیایی که حاوی متیلن کلراید هستند از تهویه مناسب محل كار مطمئن شوید و از ماسك مناسب استفاده كنید.

- ماشینها و موتورهای بنزین سوزی مانند موتور برق ، اتوموبیل ،‌ماشین چمن زنی یا وسایل مشابه را در فضای در بسته روشن نگذارید.
- به هیچ وجه در داخل ساختمان و فضای بسته از ذغال چوب استفاده نكنید.
- دستگاه هشدار دهنده برای منوكسید كربن نیز وجود دارد كه با نصب آن می توانید متوجه شوید كه سطح گاز منوكسید كربن در آن محل افزایش یافته است و پیش از اینكه فاجعه ای رخ دهد از خطر آگاه شوید.
تهیه و ترجمه : گروه سلامت سیمرغ، دكتر حانیه تركمان
www.seemorgh.com/health
اختصاصی سیمرغ
 
مطالب پیشنهادی:
نکاتی در مورد مسمومیت غذا و بررسی غذای سالم
دارویی برای پیشگیری از مسمومیت غذایی
مسمومیت مهلک ناشی از باقلا؛ فاویسم!!
مسمومیت حاملگی چیست؟
قاتل بیصدا!؟