زمان طلایی برای انجام ارتودنسی

32 دندان موجود در فك در موقعیتی طبیعی به‌صورت 2قوس فك بالا و پایین به‌‌طوری قرار می‌گیرند كه عمل جویدن و  آسیاب كردن غذا به نحو مطلوب ممكن شود.

هر نوع انحراف از این موقعیت طبیعی دندان‌ها باعث ایجاد مشكلاتی می‌شود كه ضرورت ردیف كردن یا برگرداندن موقعیت مناسب دندان‌ها را ایجاب می‌كند كه این عمل با درمان‌های ارتودنسی میسر می‌شود. البته درمان‌های ارتودنسی فقط به ردیف كردن دندان‌ها محدود نمی‌شود و به تغییر یا هدایت رشدی استخوان‌های فك بالا و پایین نیز مربوط می‌شود. ضرورت این كار تا حدی است كه رشته تخصصی مهم و جداگانه‌ای در رشته دندانپزشكی به نام رشته تخصصی ارتودنسی ایجاد شده كه از مهم‌ترین رشته‌های تخصصی دندانپزشكی است. پس یك متخصص ارتودنسی قادر است با هدایت رشدی در سنین رشد و با كمك روش‌های جدید و جراحی در افراد بالغ هماهنگی بین اجزای صورت را برقرار كرده و با ردیف‌كردن دندان‌ها زیبایی و جذابیت لبخند را به شما هدیه كند.

یكی از مشكلات دندانپزشكی كه خیلی‌ها با آن روبه‌رو هستند، مشكل نامرتب‌بودن دندان‌ها یا ناهماهنگی اجزای صورت است.
دكتر محمد امین نریمانی، مسئول روابط عمومی هشتمین كنگره بین‌المللی انجمن ارتودنتیست‌های ایران  گفت: زمان مناسب برای شروع درمان ارتودنسی در این افراد متفاوت  است؛ در مورد بیمارانی كه مشكلات اسكلتی دارند، به‌عنوان مثال فك بالای آنها جلوتر از موقعیت طبیعی است یا برعكس فك پایین‌شان عقب‌تر از موقعیت مناسب خود قرار گرفته، بهترین زمان برای شروع درمان، سال‌های قبل از بلوغ است چون می‌توان از رشد قبل و طی بلوغ برای درمان این ناهنجاری‌ها استفاده كرد، بنابراین حوالی سن 9سالگی برای دختر خانم‌ها و حوالی سن 11سالگی‌ برای پسرها توصیه می‌شود.
در مورد مشكلاتی كه صرفا مربوط به دندان‌ها می‌شود محدودیت سنی وجود نداشته ولی زمان طلایی برای درمان حوالی 12سالگی است. از نظر انجمن ارتودنتیست‌های آمریكا و ایران نخستین مشاوره با متخصص ارتودنسی باید در سن 7سالگی باشد تا درصورت نیاز به اقدامات پیشگیری فرصتی از دست نرود.

وی كه متخصص ارتودنسی و ناهنجاری‌های فك و صورت است افزود: مشكلات فكی شدید و بسیار شدید كه در سنین رشد درمان نشده باشند در بزرگسالی با درمان توأم ارتودنسی و جراحی درمان می‌شوند. با روش‌های جدیدی كه در ارتودنسی اخیرا استفاده می‌شود و اتفاقا در كنگره امسال هم جزو محورهای اصلی است برخی از این بیماران با روش‌های غیرجراحی و صرفا با ارتودنسی نیز قابل درمان هستند.

سؤال بسیاری از والدین این است كه آیا لازم است درمان زودتر شروع شود تا درمان راحت بوده و حالت پیشگیری نیز داشته باشد؟

این عضو هیأت علمی دانشگاه در این مورد گفت: درمان زودهنگام ارتودنسی همیشه مطلوب نیست و علاوه بر احتمال برگشت مشكلات قبلی و همكاری ضعیف كودك در مراحل بعدی، احتمال طولانی‌‌كردن بی‌مورد درمان یا حتی تكرار آن  نیز وجود دارد؛ در نتیجه درمان باید در زمان صحیح خود صورت گیرد (مختصر و مفید). مثلا نباید درمانی را كه باید حدود ۱۰ سالگی برای بیمار آغاز شود و تا ۱۲ سالگی ادامه یابد از ۸سالگی شروع كنید چون احتمال آن می‌رود كه درمان باز هم تا ۱۲ سالگی ادامه یابد و این به معنی اتلاف وقت و خستگی بی‌مورد كودك است.

اگر سن برای درمان مناسب باشد (كه معمولا تعداد كمی را شامل می‌شود)، متخصص ارتودنسی در همان مقطع،  درمان را آغاز می‌كند و اگر سن مناسب هنوز فرا نرسیده باشد (كه تعداد بیشتری از بیماران دارای مشكل فكی را شامل می‌شود) متخصص ارتودنسی زمان مراجعه بعدی را مشخص خواهد كرد؛ پس به‌طور خلاصه، مراجعه به متخصص ارتودنسی در 7-8سالگی موجب می‌شود:

* اگر روش‌های پیشگیری مناسب باشد اقدامات لازم آغاز می‌شود و در نتیجه دیر نشده است.

* اگر سن برای درمان هنوز زود باشد درمان مناسب به تعویق می‌افتد و باز هم درمان دیر نشده است.

كودكان در این سنین در2 دوره دندانی مختلط هستند؛ یعنی دوره‌ای كه هم دندان‌های شیری و هم دندان‌های دائمی در دهان قرار دارند و به علاوه سرعت رشد در كودكان زیاد است.

بهترین زمان، سن 6-7 سالگی كه همزمان با رویش نخستین دندان آسیای دائمی است، كودك باید از سوی یك متخصص ارتودنسی معاینه شود تا تابلویی از آینده بیمار برای والدین تصویر شود، به این ترتیب وضعیت مشكلات بیمار در آینده به والدین گوشزد می‌شود و اگر قرار است در سن مشخصی اختلالی برای كودك به‌وجود‌آید، پیش‌بینی شده و اقدامات پیشگیری و درمانی به موقع انجام خواهد گرفت. این مشاوره فقط با هدف هدایت والدین انجام می‌گیرد و لازم است درمان‌های ارتودنسی بسیار محدودی از این سن آغاز ‌شود.

دندان‌های كج و مشكلات آن

مشكلاتی كه ردیف نبودن دندان‌ها ایجاد می‌كند به 3دسته مهم تقسیم می‌شود كه هر كدام را به‌صورت جداگانه بررسی می‌كنیم:

تغذیه مناسب: ما برای یك تغذیه مناسب علاوه بر اینكه نیازمند دندان‌های سالم هستیم نیاز داریم كه این دندان‌ها در سر جای خود قرار گیرد تا از عهده آسیاب كردن غذا نیز برآید. برای آسیاب كردن غذا یا به‌اصطلاح جویدن غذا دندان‌های فك پایین و بالا بایستی در موقعیتی قرارگیرند كه در یك هماهنگی با عضلات، عمل جویدن ممكن شود.

هر نوع عدم‌تعادل یا جابه‌جایی دندان‌ها به‌صورتی كه یك سیكل كامل جویدن را به هم بزند، سیستم جویدن مختل می‌شود. این ضرورت اولی بود كه ما را وادار می‌كند تا بتوانیم دندان‌ها را در موقعیت مناسب قرار دهیم.

زیبایی:
زیبایی صورت امری است كه نمی‌شود آن را جدی نگرفت. به‌هر حال خداوند هر كدام از ما را به یك صورت آفریده و خیلی از مشخصات صورت ما به‌‌طور ژنتیك تعیین می‌شود. ولی عوامل محیطی هم در شكل‌گیری صورت بی‌تأثیر نیست. به‌عنوان مثال وجود لوزه سوم یا لوزه‌های بزرگ در سنین 7-8 سالگی باعث تنفس دهانی در بچه شده و همین امر درصورت تداوم با فشار منفی‌ای  كه در سقف دهان ایجاد می‌كند به مرور باعث كشیده‌تر شدن صورت و در نتیجه بسته‌تر شدن قوس فك بالا می‌شود كه در موارد شدیدتر واقعاً به زیبایی لطمه می‌زند. با تشخیص به‌موقع و رفع تنفس دهانی به‌خوبی می‌شود از ایجاد این مشكل در بچه جلوگیری كرد.

بسیاری از درمان‌های ارتودنسی برای رفع ناهنجاری‌هایی كه در ظاهر صورت، اثر نامطلوب دارد صورت می‌گیرد. پس و پیش‌بودن دندان‌های جلویی یا جلو و یا عقب بودن فك و عدم‌تناسب آن با صورت كه باعث عدم‌زیبایی می‌شود، نیاز به ارتودنسی را ایجاب می‌كند و این حق طبیعی هر فردی است كه به فكر زیبایی خود باشد چون برای یك شخصیت سالم واقعاً مؤثر است.

مسائل بهداشتی:
یكی از مشكلاتی كه ردیف نبودن دندان‌ها ایجاد می‌كند عدم‌توانایی در تمیزكردن مناسب این دندان‌هاست. شما فكر كنید كه در قوس فك بالای شما كه همه در یك ردیف قرار گرفته‌اند یك دندان نسبت به بقیه داخل‌تر قرار گرفته باشد.

خب چه اتفاقی می‌افتد؟ به‌طور معمول كه مسواك می‌زنیم این دندان كمتر مسواك می‌خورد و در دراز مدت می‌بینیم  كه همین دندان همراه با دندان‌های كناری زودتر از دندان‌های دیگر می‌پوسد. شاید این مسئله را زیاد جدی نگیرید اما چنین دندان‌هایی چطور زود خراب می‌شود.به‌قول معروف در نمونه‌های انبوه خود را به‌خوبی نشان می‌دهد. خوب با اصلاح وضعیت و هم ردیف كردن این دندان‌ها ما زمینه را برای بهتر تمیز كردن این دندان فراهم می‌كنیم.