نکات مهم درباره مصرف داروها و پیشگیری از مسمومیت دارویی
در یخچال هر کس، طبقه یا کشویی پیدا میشود که محتویات آن کم از محتویات داروخانهها ندارد. قرص و دارو و شربت و قطرههایی که هر بار بهخاطر یک بیماری از داروخانه تحویل گرفتهاید برای مدت نامحدودی در یخچال میمانند تا شاید یك روز در یك موقعیت ویژه به كارتان بیایند. اما واقعیت این است كه این غنائم داروخانههای خانگی، همانقدر كه شفابخش هستند میتوانند مضر و خطرناك هم باشند. نگهداری و مصرف داروها قواعدی دارد كه اگر آنها را رعایت نكنید، ممكن است هزینه زیادی متحمل شوید؛ هزینهای كه خدای ناكرده گاهی به قیمت جان و سلامتیتان تمام میشود.
دكتر سارا فخریان، داروساز، نكات مهمی را درباره مصرف دارو به ما میگوید كه شاید خیلی از آنها را قبلا نشنیده باشید. این 7نكته را بهخاطر بسپارید تا هم داروها با بدنتان مهربانتر باشند و هم بلا از جانتان دور شود.
مراقب تداخل داروها باشید
وقتی پزشكتان دارویی را برای شما تجویز میكند، حتما به او بگویید كه در حال حاضر از چه داروهایی استفاده میكنید. حتی اگر این داروها، جزو داروهایی باشند كه فروش آنها بدون نسخه آزاد است. تداخل داروها، با داروهای بدون نسخه گرچه خفیف و غیرمعمول است، اما غیرممكن نیست. حداقل این است كه میتواند تأثیر دارویی را كه میخورید، كم كند. مثلا اگر پزشك برایتان قرص آرامبخش یا خوابآور تجویز كرده، باید سایر قرصهای مسكن را كنار بگذارید. اگر برای فشار خون بالا، افسردگی، بیماریهای قلبی، بیماری قند یا تیروئید، داروهایی استفاده میكنید، نباید داروی سرماخوردگی بخورید. در یك كلام باید گفت حتی برای مصرف داروهای بدون نیاز به نسخه هم باید با پزشك مشورت كنید.
تأثیر غذا بر دارو
به جز تأثیری كه داروها روی یكدیگر میگذارند، مواد غذایی مصرفی شما هم میتوانند با داروهایتان تداخل پیدا كنند. اگر غذاهای چرب بخورید، سرعت تخلیه معدهتان كمتر میشود و در نتیجه دارو هم برای مدت طولانیتری در معدهتان باقی میماند. ایراد این اتفاق، مشكلاتی مثل تأخیر در جذب دارو از دستگاه گوارش یا تخریب دارو در اسید معده است. شیوه غذا خوردن شما هم میتواند بر نحوه جذب دارو تأثیر بگذارد. اگر دارو را با مقدار زیادی آب بخورید، سریعتر حل شده و زودتر هم جذب میشود. اگر دارو همراه با غذا یا نزدیك به زمان صرف غذا خورده شود، بهدلیل اینكه دستگاه گوارش شما پركارتر شده است، معمولا زودتر جذب میشود. این مسئله از 2 جهت اهمیت دارد؛ اول اینكه به جذب سریعتر و بهتر دارو كمك میكند و دوم اینكه داروهایی را كه ماندن آنها در دستگاه گوارش باعث تخریب میشود (مثل پروپرانولول)، زودتر از بدن خارج میكند.
قرص را با شیر و چای نخورید
شاید عادت داشته باشید قرصتان را با چند جرعه شیر بخورید یا با یك لیوان چای گرم. اما باید بدانید كه مصرف همزمان شیر با بعضی از داروها مثل آهن و اغلب آنتیبیوتیكها تداخل ایجاد كرده و موجب كاهش تأثیر این داروها میشود. بهتر است داروهای خوراكی جامد را همراه با یك لیوان آب مصرف كنید نه شیر. مصرف همزمان دارو با مایعات داغ هم موجب كاهش اثرات آن خواهد شد. مصرف همزمان چای و یا قهوه به همراه برخی املاح نظیر آهن و كلسیم هم عامل كاهش جذب این املاح است. از سوی دیگر مصرف چای یا قهوه با برخی داروها موجب افزایش اثر و در نتیجه افزایش عوارض جانبی آنها میشود. البته تداخل دارویی میتواند بهصورت كاهش اثرات داروها و یا افزایش اثر آنها و در نتیجه افزایش عوارض ناخواسته دارویی بروز كند. در كنار این همه هشداری كه دادیم، یك نكته مثبت هم بگوییم؛ مصرف قرصهای آهن با آب مركبات، بهدلیل وجود ویتامین C موجب جذب بهتر آهن میشود.
این داروها بدون نسخه مجازند
درست است كه روی بسته بیشتر داروها نوشته شده كه فروش بدون نسخه پزشك ممنوع است اما در قوانین دارویی كشور، برخی داروها هم وجود دارند كه بدون نیاز به نسخه، خرید و فروش میشوند. اینها داروهایی هستند كه اگر مطابق دستور مصرف شوند عوارض جانبی چندانی ندارند و میتوانند برای خوددرمانی مورد استفاده قرار گیرند؛ مثل داروهای سرماخوردگی و.... داروهای بدون نیاز به نسخه پزشك در ایران عبارتند از: انواع مكملها، آسپیرین، ایبوبروفن، ناپروكسن، باكلوفن، استامینوفن، آنتیهیستامینهایی مثل دیفنهیدرامین، كلرفنیرامین، كلماستین، هیدروكسی زین، پرومتازین، لوراتادین، زادتیتن، داروهای سرفه مثل اكسپكتورانت و دكسترومتورفان. البته درباره این داروها هم باید نكاتی را رعایت كرد. مثلا مصرف بیش از حد این داروها مضر است و باید به قدری كه در بروشور دارو نوشته شده یا پزشك داروساز توصیه كرده مصرف كنید. یادتان باشد افرادی كه در شرایط خاص قرار دارند، مثل نوزادان، خردسالان، افراد سالخورده، زنان باردار و شیرده و افراد مبتلا به بیماریهای مزمن (مثل فشار خون، دیابت، نارسایی كبدی و كلیوی و...) باید با احتیاط این داروها را استفاده كنند.
كدام دارو را كی بخوریم؟
مصرف دارو در زمان مناسب، میتواند تأثیر آن را بیشتر كند. بهتر است برخی داروها را قبل از غذا، برخی را حین غذا خوردن و برخی را بعد از غذا مصرف كنید. مكملهای آهن را با غذا مصرف كنید تا باعث احساس سوزش معده نشوند. داروهای فشارخون را بهتر است صبح مصرف كنید چون فشارخون هنگام صبح بالاتر است. داروهای تیروئید هم جزو آن دسته از داروهایی هستند كه مصرف ناشتای آنها نتیجه بهتری دارد. داروهای رفلكس و سوزش سردل را باید قبل از غذا بخورید و البته همینطور داروهای مربوط به پوكی استخوان را. مگر اینكه در مورد آخر، پزشك چیز دیگری تجویز كرده باشد. در مقابل، بهتر است مولتی ویتامینها، داروهای ضدحساسیت و داروهای پایینآورنده كلسترول را بعد از غذا بخورید.
یك تاریخ حیاتی
روی بستهبندی داروها تاریخ تولید و انقضا درج شده. این تاریخ درباره قرصها در حاشیه بالایی آنها ثبت میشود و معمولا براساس تاریخ میلادی است كه با علامت اختصاری EXP روی بسته مشخص میشود. قبل از مصرف هر دارویی، تاریخ آن را به دقت بررسی كنید. مصرف داروی تاریخ گذشته میتواند آسیب جدی به بدنتان وارد كند چون داروها بعد از تاریخ انقضا، تغییرات شیمیایی میكنند یا شرایط استریلیزه آنها از بین میرود و یا در بهترین حالت، تأثیرشان را از دست میدهند.
مسمومیت دارویی در كمین است
مسمومیت دارویی یكی از موارد اورژانسی است كه درصورت اتفاقافتادن، باید اقدامات درمانی را فورا شروع كنید. این وضعیت به موقعیتی گفته میشود كه فرد بیش از میزان مصرف، دارو دریافت كرده یا دارو به موقع از بدن او خارج نشده باشد. مصرف خودسرانه یا اشتباه دارو هم میتواند به مسمومیت دارویی منجر شود. مسمومیتهای دارویی معمولا با این علامتها نمود پیدا میكنند:
تنفسهای تند یا حالت تهوع، سردرد و سرگیجه، گشادی مردمك چشم، استفراغ، اسهال یا یبوست شدید، درد شكم، اتساع شكم، تعریق زیاد، كاهش تعداد تنفس، حالت شوك، اغما یا تشنج. البته اینها همه در مواردی است كه عامل دیگری نتوان برای آنها پیدا كرد و این علائم بعد از مصرف دارو بروز پیدا كرده باشند.
اگر كسی از اطرافیان شما دچار مسمومیت دارویی شد:
1- او را نزد پزشك برده یا به نزدیكترین مركز درمانی برسانید.
2- حین انتقال بیمار به مركز درمانی، داروهایی را كه معمولا مصرف میكند، داروی جدید و داروهایی كه در كیف و وسایل اوست همراهتان ببرید. دانستن اینكه كدام دارو باعث بروز این علائم شده كمك زیادی به درمان او میكند.
3- اگر فرد دوز زیادی از دارو را به قصد خودكشی یا به اشتباه استفاده كرده، تا زمان رسیدن به مراكز درمانی او را وادار به استفراغ كنید. برای این كار حلق او را تحریك كنید یا آب نمك غلیظ به خورد او بدهید. اما اگر فرد مسموم، حالت خوابآلودگی دارد یا مدت زیادی از مصرف دارویش گذشته، شست و شوی معده و استفراغ فایدهای ندارد، چون دارو وارد سیستم خون شده بنابراین به سرعت او را به مركز درمانی ببرید. یادتان باشد در چنین شرایطی او را مجبور به استفراغ نكنید چون استفراغ در حالت نیمه هشیاری، میتواند منجر به خفگی شود.
از این شمارهها كمك بگیرید
اگر با موقعیت مبهمی درباره مصرف داروها مواجه شدید یا سؤالاتی درباره دارویی كه مصرف میكنید داشتید، بهترین راه این است كه با پزشك خود مشورت كنید. اما اگر به پزشكتان دسترسی ندارید، با شماره تلفن 1490كه سامانه پاسخگویی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی است تماس بگیرید و سؤالاتتان را از مشاوران بپرسید. مركز داروپزشكی 13آبان هم با شماره تلفن 82101، داروسازان و پزشكان مشاوری دارد كه به شما درباره داروهای خاص اطلاعات مورد نیاز را خواهند داد.
گردآوری : گروه سلامت سیمرغ
seemorgh.com/health
منبع : hamshahrionline.ir