بیماری و درگذشت هما روستا به روایت پزشک معالجش
خانم هما روستا 6 سال پیش به دلیل ابتلا به سرطان پستان به بنده مراجعه کردند و زمانی که نزد من آمدند تقریبا بیماری‌شان پیشرفت کرده بود و به همین دلیل ما مجبور شدیم شیمی‌درمانی را آغاز کنیم...

زندگی، بیماری و مرگ هما روستا به روایت پزشک معالج، دوستان و همکارانش

خبر کوتاه بود. کوتاه و تلخ. مرگ هما روستا در سالروز تولدش، در چهارم مهر‌ماه. هما روستا در 4 مهر 1325 شمسی در تهران متولد شد و مدرک فوق‌لیسانس خود را از دانشکده هنرهای دراماتیک بخارست در کشور رومانی دریافت کرد، در سال 1349 به ایران بازگشت و در رشته شیمی مشغول به تحصیل شد ولی آن را نیمه‌تمام گذاشت: «بعد از فارغ التحصیلی به آلمان بازگشتم، خانواده‌ام بعد از فوت پدر در برلین زندگی می‌کردند و قرار بود من هم در برلین کارم را شروع کنم ولی چون لهجه داشتم، می‌خواستند مرا به شهر دیگری بفرستند تا حین کار کردن لهجه‌ام بهتر شود، اما من تصمیم گرفتم به ایران بازگردم. نمی‌دانم چرا؟ هیچ وقت هم نتوانستم دلیل خاصی برای این تصمیم پیدا کنم. شاید دلیلش همان عشق درونی به ایران بود. به هر حال آمدم ایران و ماندم.»

اولین حضور او در سینما با فیلم «دیوار شیشه‌ای» به کارگردانی ساموئل خاچیکیان در سال 1350 بود. در سال1366در فیلم «پرنده کوچک خوشبختی» پوران درخشنده بازی کرد و نامزد دریافت لوح زرین بهترین بازیگر نقش اول زن از ششمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم فجر در همان سال شد. در سال1368در فیلم «تمام وسوسه‌های زمین» به کارگردانی حمید سمندریان ظاهر شد و نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن از هشتمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر شد. هما روستا دهه70در فیلم «مسافران» بهرام بیضایی (1370) شرکت کرد و در 1371 در فیلم «از کرخه تا راین» ابراهیم حاتمی‌کیا به ایفای نقش پرداخت و بار دیگر نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن از یازدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر شد. او آخرین تجربه بازیگرى تئاتر را در سال 92 و با حضور در نمایش «باغ آلبالو» به کارگردانى حسن معجونى داشت. در سال 1392 وقتی در سی و دومین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم فجر بزرگداشت این هنرمند سینما برگزار شد، او در یادداشت کوتاهی نوشت: «من باید تشکر کنم از مردمی که در کوچه و خیابان با لبخند پرمهرشان به من نیروی زندگی می‌بخشند. پس بزرگداشت می‌تواند زیبا باشد، اگر پایان راه نباشد.»

هما روستا، همسر حمید سمندریان، کارگردان مشهور تئاتر ایران بود که او نیز 22 تیرماه 1391 درگذشت. روستا درباره فوت همسرش گفته بود: «برای من زندگی بدون حمید واقعا سخت است چرا که مجبورم نوعی از زندگی را تجربه کنم که تاکنون مانند آن را تجربه نکرده بودم. حمید برای من تنها یک همسر نبود، بلکه یک رفیق و استاد بود و حالا پر کردن جای خالی فردی‌مانند او در خانه و آموزشگاه برای من خیلی سخت است. 40 سال بود که صبح‌ها از خواب بیدار می‌شدم و از او می‌پرسیدم: «حمید جان! قهوه می‌خوری؟» و حالا دیگر کسی نیست که به این سوال من جواب بدهد. پر کردن جای خالی او برای من اصلا راحت نیست. بعد از اینکه حمید عزیز از میان ما رفت بسیاری از شاگردان او دوست داشتند که من جای خالی او را در محیط آموزشگاه پر کنم و این مکان را هم گسترش دهم. من خودم هم دوست داشتم این کار را انجام دهم اما واقعیت این است که جای خالی حمید را هیچ کسی نمی‌تواند پر کند.»

هما روستا که سال‌ها از سرطان پستان رنج می‌برد، دو ماه پیش برای ادامه معالجاتش به آمریکا سفر کرد ولی متاسفانه در نهایت در سالروز تولدش در روز 4 مهر 1394 رخت سفر بست و به دنیای دیگری سفر کرد. روحش شاد و یادش گرامی.

 

دکتر حمیدرضا مرتضوی زاده، انکولوژیست و پزشک معالج هما روستا

روحیه خانم روستا فوق‌العاده بود


خانم روستا از چه تاریخی برای درمان بیماری‌شان به شما مراجعه کردند؟

ایشان 6 سال پیش به دلیل ابتلا به سرطان پستان به بنده مراجعه کردند و زمانی که نزد من آمدند تقریبا بیماری‌شان پیشرفت کرده بود و به همین دلیل ما مجبور شدیم شیمی‌درمانی را آغاز کنیم و خوشبختانه ایشان توانستند 4 سال بدون هیچ مشکلی با این بیماری کنار بیایند و زندگی عادی خود را داشته باشند.

 

سرطان ایشان به سایر اعضای بدنشان هم انتشار کرده بود؟

بله، متاسفانه بیماری ایشان روی ریه‌شان تاثیر گذاشته بود و دچار مشکل شده بود ولی با درمان‌های سریع و همکاری خوب ایشان توانستیم تا حد زیادی عوارض ناشی از این انتشار را برطرف کنیم.

 

و چه زمانی دوباره بیماری ایشان عود کرد؟

حدود 3 ماه پیش دوباره بیماری‌شان عود کرد و ایشان مجبور شدند برای ادامه درمان به آمریکا نزد برادرشان بروند.

 

روحیه خانم روستا در طول دوران درمان چطور بود؟

فوق‌العاده. ایشان روحیه بسیارخوبی داشتند و حتی بارها پیش آمد که افراد دیگری را هم که چنین مشکلی داشتند و در مرکز درمانی با ایشان مواجه می‌شدند، دلداری می‌داد.

 

وقتی ایشان به آمریکا رفتند، باز هم شما پیگیر حال ایشان بودید؟

بله، تلفنی در تماس بودم و متوجه شدم که بیماری‌شان در آنجا به مغزشان هم دست‌اندازی کرده و همین باعث تشدید بیماری‌شان شده. به همین دلیل هم بدنشان به درمان پاسخ نداد و متاسفانه این عارضه منجر به فوتشان شد.

 

می‌شود گفت خانم روستا جزو بیماران خاص شما در این سال‌ها بودند؟

بله قطعا، به هر حال خانم روستا یک هنرمند واقعی بودند و من فکر می‌کنم با توجه به بیماری خاص‌شان طول عمر خوبی هم داشتند. ضمن اینکه برایم واقعا جالب بود با توجه به اینکه خودشان در این سال‌ها بیمار بودند باز هم تا آخرین روزهای عمر استاد سمندریان کنارشان بودند و از ایشان مراقبت می‌کردند. من به سهم خودم درگذشت این بانوی هنرمند را به جامعه هنری و مردم تسلیت می‌گویم.

 

نگاه رادیولوژیست، دکتر الهام کشاورز، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

ماموگرافی غربالگری بعد از 40 سالگی

سن ابتلا به سرطان پستان در زنان ایرانی چندان کمتر نشده ولی چون جمعیت کشور ما جوان است، تعداد زنان جوان مبتلا به سرطان پستان در ایران بیشتر از کشورهای دیگر است. اگر سرطان پستان دیر شناخته شود، احتمال درمان و نجات جان بیمار کاهش پیدا می‌کند اما آزمایش‌های غربالگری باعث شده سرطان در مراحل اولیه تشخیص داده شده و درمان نیز آسان‌تر شود و شانس نگه‌داشتن پستان نیز بالاتر رود. منظور از آزمایش غربالگری همان ماموگرافی و در صورت لزوم سونوگرافی و‌ ام‌آرآی از پستان است که در کشور ما از سن 40سالگی انجام می‌شود. ماموگرافی باید در مراکزی انجام شود که مجهز به دستگاه دیجیتال هستند. اگر در اعضای درجه یک خانواده خانم جوانی دچار سرطان پستان شده باشد غربالگری زنان سالم خانواده 10 سال زودتر از سن ابتلای فرد بیمار به سرطان پستان آغاز می‌شود. مثلا اگر سن ابتلای بیمار به سرطان پستان 42 سالگی باشد بستگان درجه اول باید در سن 32 سالگی غربالگری را آغاز کنند. ماموگرافی در زنان کمتر از 25 سال انجام نمی‌شود. گاهی بیماران از اینکه هنگام ماموگرافی اشعه دریافت می‌کنند و این اشعه در آینده باعث سرطان شود، ابراز نگرانی می‌کنند. این تصور کاملا غلط است و ماموگرافی هیچ ضرری برای پستان ندارد. ماموگرافی تنها ابزاری است که میکروکلسیفیکاسیون را نشان می‌دهد و میکروکلسیفیکاسیون ممکن است نشانه‌ای از ابتلا به سرطان پستان باشد. همه خانم‌ها باید بعد از 40 سالگی، هر سال ماموگرافی شوند. اگر بعد از 3 ماموگرافی طی 3 سال مشکلی وجود نداشت می‌توان فواصل ماموگرافی را بیشتر کرد و به هر 2 یا 3 سال یکبار رساند ولی مهم‌ترین نکته‌ای که در غربالگری پستان باید رعایت شود معاینه توسط خود فرد است. خانم‌ها باید روزهای 5 تا 7 عادت ماهیانه به دقت پستان‌هایشان را معاینه کنند. افرادی که به سرطان مبتلا بوده و بهبود یافته‌اند حتما باید هر سال یک‌بار ماموگرافی انجام دهند. البته این بیماران چون داروهای شیمی‌درمانی هم مصرف می‌کنند به سونوگرافی از آندومتر نیاز دارند چون خطر ابتلایشان به سرطان رحم بیشتر می‌شود.

 

ابراهیم حاتمی‌کیا: متانت رفتار و مناعت طبع داشت

هنوز در حیرت و عزای مسافران کعبه بودیم که خبر آمد هما روستا پر کشید. بانوی کرخه تا راین از ساحل اقیانوس غربت راهی سفر ابدیت شد. هما روستا دیرآشنایی بود که همدیگر را کنار رود راین یافتیم و این آشنایی سالیان سال به بهانه‌های مختلف تجدید شد. هما روستا، بانوی فرهیخته هنر نمایشی این سرزمین، نمونه متانت در رفتار و مناعت طبع در انتخاب نقش‌ها بود و در هر نقشی ظهور کرد، ماندگار شد. خدایش بیامرزد و او را قرین رحمت خویش سازد.

 

هادی مرزبان: آنها عاشقانه زیستند

از زنده‌یاد هما روستا خاطرات بسیاری دارم اما یکی از بهترین خاطراتی که با ایشان دارم را برایتان می‌گویم. سال‌ها پیش برای برگزاری جشنی همراه مرحوم سمندریان به شیراز رفته بودیم. ایشان عادت داشتند به هر کسی که ازدواج می‌کرد می‌گفتند این چه کاری بود کردی؟ وقتی خبر ازدواج سمندریان را با هما روستا شنیدیم دیگر این ما بودیم که سراغ او رفتیم و همین واژه را به کار بردیم و از او پرسیدیم حالا که ازدواج کردید راضی هستید و حمید در پاسخ به ما گفت: «ازدواج درست مثل این می‌ماند که من و هما در جاده و به یک مقصد در حرکت هستیم. گاهی من به خاطر هما چلوکباب می‌خورم و گاهی هما به خاطر من نان و پنیر. می‌خواهم بگویم زن و شوهر باید در زندگی هوای هم را داشته باشند چون در این صورت زندگی شادی کنار هم خواهند داشت.»

 

محمدعلی کشاورز: روحت شاد، بانو!

این خبر بسیار تلخ و ناگوار است. با شنیدن این خبر به یاد خاطرات دوری افتادم. اولین کار صحنه‌ای این بانوی هنرمند که تازه وارد 30 سالگی شده بود، نمایش «بازی استریندبرگ» به کارگردانی زنده‌یاد حمید سمندریان بود. اسماعیل شنگله و من کنار هما روستای نازنین ایفاگر نقش‌های این نمایش بودیم و چقدر خوش درخشید. در آخرین تماسی که با هم داشتیم قرار شد هر 2 صحیح و سلامت مجددا یک کار تئاتر بکنیم، اما حیف و صد حیف... تسلیت به کاوه عزیز، خانواده محترم و همه جامعه هنری و مردم این سرزمین، روحت شاد بانو.

 

پوران درخشنده: هماجان! منزل جدیدت مبارک!

هما به معنای واقعی هنرمند و عاشق بود؛ عاشق کار و مردم. از جان و دل نقش‌هایش را بازی و زندگی می‌کرد. لایه‌های مردمش را به خوبی می‌شناخت و با قصه غصه‌های مردم همراه می‌شد. وقتی فیلم پرنده کوچک خوشبختی را با هم کار می‌کردیم حتی بعد از ساعت کار لحظه‌های بیشتری را می‌ماند و تمرین می‌کرد و آنقدر با انرژی بود که انرژی‌ا‌ش به دیگران منتقل می‌شد. هیچ‌گاه برای موقعیت بهتر یا ثروت بیشتر کار نمی‌کرد. او عاشق هنر بود و شیدایی خاصی نسبت به این مقوله داشت. افسوس که در این سال‌ها نقشی در کارهایم نداشتم که بتوانم دوباره این همکاری را تجربه کنم. یادم نیست آخرین‌ بار کی با او صحبت کردم اما قبل از سفرشان به آمریکا تلفنی با هم حرف زدیم و از گذشته‌ها گفتیم. خیلی حس و حال خوبی داشت و هنوز امید در وجودش شعله‌ور بود. او همسر وفاداری هم برای حمید سمندریان بود و تا آخرین لحظات زندگی این هنرمند وارسته کنارش بود. هما جان! روحت شاد و منزل جدیدت مبارک.

 

حسین پاکدل: در سوگ پرواز پردرد «هما»ی هنر

مرگ را گریزی نیست. لاجرم است، از آن رو که زندگی را از همان آغاز به شرط میرندگی به ما هبه کردند. آیا مرگ پایان همه چیز است؟ آیا از اساس برای تمام موجودات به یک نسبت پایانی در کار است یا از وقتی حیات شروع شده، ما در مسیر ادامه‌ایم؟ پرواز هما روستا نشان داد فاصله تولد اول تا میلاد دوم، تنها دمی به اندازه عمری پربار است. آیا این قسمت از حیات برخاک که سهمی اندک از این تداوم است، ترس دارد؟ بالطبع برای بسیاری که مرگ برای آنها پایان همه چیز است، این مرحله وحشت‌زاست؛ از آن رو که در طول زیست بر زمین آنچه دارند خلاصه در همان جسم خاکی و نیازهای آنهاست، اما برای هنرمند یا آنهایی ‌که فراتر از تن خاکی زیست می‌کنند و بر بلندایی بالاتر از هر بلندی سیر می‌کنند، نیستی متصور نیست؛ که بقا و جاودانگی آنها در دیگرانی تداوم دارد. حمید سمندریان و هما روستا در دوران اقامت کوتاه، با اندک فرصتی که داشتند به وزن هستی افزودند. علاوه بر آثاری که بر پرده و صحنه خلق کردند، کتبی که تالیف و ترجمه کردند، شاگردان ممتازی که پروردند، اخلاق و آدابی را در این حرفه رعایت و حفظ کردند که تا زمان باقی است، در روش و منش آنها که با این 2 سیر کردند، هست. پس برایشان نیستی، نیست. هما روستا در خاطره‌ها با خاطره‌سازی‌ها و لحظه‌های بی‌دریغ خلق، در توش و توان شاگردان و همکاران و خیل مخاطبانش تداوم دارد. هما هست. تا همیشه هست. اما همای این سال‌ها، دم به دم با درد زیست. او از فراز مرگ و نیستی عبور می‌کرد. او سال‌ها پیش و بیش از حمید بیمار بود ولی از آنجا که همای بخت بود، با رنجی فراتر از توان، بر تن خویش استوار مانده بود تا حمید را امید، زنده باشد. بعد از عروج سمندریان، بال پرواز همای حمید شکست. پاها هم یار نبودند، هرچند هما روی توان بدن را کم کرد و بر هر سختی‌‌ای فائق شد و پرتلاش‌تر می‌نمود. این اواخر لحظه‌ها در حضورش واجد چه وقاری بودند. آخرین‌بار در جشن تولد حمید، پیش از سفر دیدمش؛ همراه با گپی کوتاه، که فرصت اندک بود و میهمانان مراسم بسیار، گفتم: «چگونه‌اید بانو؟» گفت: «این روزها حس می‌کنم لحظه‌ها محترم‌ترند.» و دیدم هردم در سنگینی نفس، کیفیت لحظه‌ها را حفظ می‌کند.

 

نگاه جراح سرطان، دکتر محمدرضا میر، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران

چهار مرحله سرطان پستان

بدخیم یا خوش‌خیم بودن سرطان پستان به جواب آزمایش پاتولوژی بستگی دارد. به‌طور کلی اندازه تومور، گرفتاری غدد لنفاوی زیر بغل، سن بیمار و نوع وابستگی تومور به هورمون‌های استروژن و پروژسترون و منفی یا مثبت بودن ژنی به نام HER2 خطرناک و کشنده بودن تومور را مشخص می‌کند. از روی همین 5 عامل تومور سرطانی را به 4 گروه اصلی تقسیم‌بندی می‌کنند. نوع یک یا لومینال A، نوع 2 یا لومینال B، نوع 3 یا HER2مثبت و نوع 4 یا HER2 منفی. خوش‌خیم‌ترین نوع لومینال A است. به ترتیب هر چه از نوع 1 به 4 نزدیک‌تر می‌شویم سرطان بدخیم‌تر می‌شود. ابتلای بیمار به سرطان پستان در سن پایین شرایط را بدتر می‌کند. یعنی سرطان‌ پستان در جوانان مهاجم‌تر است. مهم‌ترین عامل خطر برای سرطان پستان ژنتیک است. اگر 2 نفر از بستگان درجه یک خانم قبل از یائسگی به سرطان پستان مبتلا باشند احتمال ابتلای همین خانم به سرطان بیشتر از افراد بدون ژن سرطان پستان است. محققان موارد زیاد دیگری مانند خوردن بی‌رویه غذاهای چرب، بی‌تحرکی، استفاده از ترکیب‌های هورمونی هنگام یائسگی و ... را هم جزو عوامل خطر نام برده‌اند ولی واقعیت این است که وجود این عوامل خطر هنوز به درستی اثبات نشده و شاید اثر خیلی ناچیزی در بروز سرطان پستان داشته باشند. بسیاری از زنان برای جلوگیری از سرطان پستان ویتامین E مصرف می‌کنند ولی ویتامین E هیچ تاثیری در پیشگیری از سرطان پستان ندارد. علم پزشکی امروز با شیمی‌درمانی‌های جدید، پرتودرمانی‌های دقیق و درمان‌های هدفمند، توانسته جان بسیاری از بیماران را حتی در مراحل بدخیم بیماری نجات دهد. دادن اطلاعات به زنان درباره این بیماری و معاینه‌های دوره‌ای و انجام سونوگرافی و ماموگرافی باعث شده زنان در مراحل ابتدایی بیماری مراجعه کنند. بیش از 50 درصد سرطان‌های پستان در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شود.

 

گردآوری : گروه سلامت سیمرغ
seemorgh.com/health
منبع : هفته نامه سلامت