علل و علائم سرطان ریه
بهمن زرینپور، بازیگر و کارگردان نامآشنا و کهنهکار سینما و تلویزیون، یکی از چهرههایی بود که متعاقب ابتلا به سرطان ریه از دنیا رفت. بازی او در سریالهای قدیمی مانند دایی جان ناپلئون و قصههای صمد و کارگردانی سریالهای عطر گل یاس و آوای فاخته از این هنرمند، نام مشهور و محبوبی ساخته بود. همسرش، مینا جعفرزاده نیز بازیگر مطرح و محبوبی است.
در گفتوگو با دکتر حمید سهرابپور، فوقتخصص بیماریهای ریه و عضو هیئتعلمی دانشگاه علومپزشکی شهیدبهشتی، نگاهی انداختهایم به علل،علایم، عوارض و درمانهای رایج سرطان ریه. خبر درگذشت این هنرمند در اثر سرطان ریه باز هم نام این بیماری خطرناک را بیش از پیش پررنگ کرد. تا همین چند سال پیش، بیشتر مبتلایان به این بیماری را مردان تشکیل میدادند، در حالی که شمار مبتلایان زن نیز روز به روز در حال افزایش است.
این بیماری طاقتفرسا و بسیار پرهزینه است و حتی ممکن است میزبان خود را به کام مرگ بکشاند. جالب است بدانید سرطان ریه به جز در موارد استثنایی، بیماریای است که کاملا قابل پیشگیری است، فقط کافی است عامل ایجادکننده آن را بشناسیم و از آن دوری کنیم. عامل اصلی بروز این بیماری چیزی نیست جز استعمال سیگار. دکتر حمید سهرابپور میگوید: 90 درصد از مبتلایان به سرطان ریه سیگاری هستند و افراد سیگاری 30 برابر بیشتر از افراد غیرسیگاری به سرطان مبتلا میشوند و این آمار فوقالعاده قابلتوجه است.
آیا هر فرد سیگاری که سیگارش را ترک کند، از دست سرطان ریه در امان خواهد بود؟
ببینید، وقتی میگوییم فرد سیگاری، منظورمان فقط مصرفکننده سیگار نیست، بلکه هر مادهای که حاوی تنباکو باشد مانند پیپ و قلیان هم اثری مشابه سیگار دارد. متاسفانه قلیان این روزها میان جوانان طرفداران زیادی پیدا کرده که لازم است از همین جا به جوانان هشدار دهیم به هیچ وجه فکر نکنند بیماری فقط متعلق به دیگران یا افراد مسن است. چهبسا ممکن است قربانی بعدی خود آنها باشند. البته افرادی که سالها کنار فرد سیگاری قرار دارند نیز به همان نسبت ممکن است به این بیماری مبتلا شوند.
همانطور که متوجه شدید، 90 درصد از مبتلایان سیگاری هستند و 10 درصد بقیه بنا به دلایل شغلی و کاری. مانند زنان روستایی که کنار اجاق کار میکنند و مدت طولانی در معرض دود سوخت چوب قرار دارند، به این بیماری مبتلا میشوند. برخی افراد هم که در کارخانه آزبست کار میکنند، در معرض خطر این بیماری قرار دارند. البته فعالیت این کارخانهها بسیار محدودتر شده ولی ماده شیمیایی آزبست که در ترمز ماشینها استفاده میشود، همچنان در شهرهای بزرگ وجود دارد.
عامل سرطانزای بعدی مربوط به هیدروکربنهای حلقوی است که در صنایع مختلف وجود دارد. گاز رادون (رادون گاز بیرنگ و بیبویی است که باعث جهش ژنی و بروز سلولهای سرطانی میشود) هم یک عامل مهم خطرزاست که در قسمتهای پایین و زیرزمین ساختمانها وجود دارد. افرادی که به مدت طولانی در کارگاههای زیرزمینی کار میکنند یا محل زندگیشان زیر زمین است در معرض خطرند. عامل دیگری که باعث ابتلای فرد به سرطان ریه میشود، قرار گرفتن در معرض اشعه هستهای با دوز بالاست که این مورد را بیشتر در افرادی مشاهده میکنیم که بهدلیل بیماریای مثل سرطان باید به قفسه سینه اشعه میدادند.
ژنتیک نقشی در ابتلای افراد به سرطان ریه دارد؟
شاید بتوان گفت نقش سن مهمتر از ژنتیک است و بیشتر بیماران، حول و حوش 40 تا 60 سالگی تحتتاثیر عوامل خطرزا قرار دارند. ولی نقش ژنتیک هم بیتاثیر نیست، زیرا ممکن است دود سیگار ژن معیوبی که عامل فعالکننده سرطان ریه است را شعلهور کند. به همین دلیل در خانوادههایی که یک فرد سیگاری به سرطان ریه مبتلا میشود، احتمال ابتلای سایر افراد خانواده که در معرض دود سیگار قرار دارند نیز بالا میرود.
چند نوع سرطان ریه وجود دارد؟
3 نوع سرطان ریه وجود دارد. نوع اول،سرطان اسکواماسل یا سلولهای کوچک ریه که حدود 60 درصد سرطان ریه را به خود اختصاص داده است. نوع دوم آدنوکارسینوماست که حدود 30 درصد سرطانهای ریه را تشکیل میدهد و نوع سوم هم که نادرتر است و در سلولهای بزرگ ریه مشاهده میشود. سرطان اسکواماسل و آدنوکارسینوما ارتباط مستقیمی با استعمال سیگار دارد، ولی نوع سوم را در غیرسیگاریها هم مشاهده میکنیم.
علامت هشداردهنده در سرطان ریه چیست؟
شایعترین علامت سرفه است که بهتدریج به آن خلط هم اضافه میشود و ممکن است خونی باشد. بعضی از بیماران علائم دیگری مانند کاهش وزن زیاد، درد قفسه سینه، تب، ضعف، خستگی، مشکل در بلعیدن و تنگی نفس (اگر تومور نزدیک مجاری تنفسی باشد) هم دارند.
یعنی هر فردی این علائم را مشاهده کرد باید به متخصص ریه مراجعه کند؟
هرچه بیماران با تاخیر بیشتری مراجعه کنند، احتمال بهبود قطعی کمتر خواهد شد. قطعا سرفه و خلطی که ادامهدار باشد، نیازمند بررسی است. علت حتما باید مشخص شود. آزمایش خلط گاهی بسیار کمککننده است زیرا ممکن است سلولهای سرطانی در آن دیده شود. عکسبرداری از قفسه سینه و سیتیاسکن میتواند وجود تومور را مشخص کند. البته روشهای پیشرفته دیگری مانند برونکوسکوپی هم کمککننده است.
در واقع هر چه بیماری زودتر تشخیص داده شود، آسانتر هم درمان میشود؟
بله، سرطان مرحلهبندی دارد. مرحله 1، 2، 3 و 4. در مرحل 1 و 2 جراح با خارج کردن تومور، بیماری را محدود و از پخش شدن سلولهای سرطانی جلوگیری میکند ولی در مرحله 3 و 4 جراحی تاثیری ندارد و سعی میشود عمر و کیفیت زندگی بیمار با شیمیدرمانی و رادیوتراپی افزایش پیدا کند.
افراد در معرض خطر این بیماری چه باید بکنند؟
اولین توصیه ترک سیگار یا هر ماده حاوی تنباکو و نیکوتین است. باید آموزشهایی از همان دوران کودکی به افراد داد و مضرات سیگار را برای آنها تشریح کرد اما افرادی که سیگاری هستند و نمیتوانند ترک کنند باید هوشیار باشند. معمولا سرفه و خلط برای سیگاریها عادی تلقی میشود ولی هر نوع تغییر ناگهانی در نوع سرفه و رنگ و قوام خلط جدی است و فرد حتما باید برای بررسی بیشتر به پزشک مراجعه کند. بهتر است افراد در معرض خطر بعد از 45-40 سالگی آزمایشهای توصیهشده از سوی پزشک را انجام دهند. اگر سیگاریها نمیتوانند سیگار را ترک کنند حتما هنگام کشیدن سیگار از خانه خارج شوند و دیگران را در معرض دود قرار ندهند. متاسفانه فقط 20 درصد از سیگاریها میتوانند سیگار را ترک کنند و بقیه آنها تا سر از بیمارستان درنیاورند، حاضر نیستند سیگار کشیدن را کنار بگذارند. حتی دیده شده تعدادی از مبتلایان به سرطان ریه یا بیماریهای قلبی-ریوی همچنان به سیگار کشیدن خود ادامه میدهند.
گردآوری:گروه سلامت سیمرغ
seemorgh.com/health
منبع:salamat.ir