چندی پیش برای چندمین بار خبرهایی مبنی بر آلوده بودن ماهی‌های خزر در برخی خبرگزاری‌ها منتشر شد. انتشار اخبار بدون پشتوانه علمی، می‌تواند مشکلات فراوانی مانند کاهش سرانه مصرف آبزیان را به دنبال داشته باشد. به‌طور کلی، الگوی تغذیه‌ای ما ایرانی‌ها به‌گونه‌ای است که در حالت عادی هم سرانه مصرف آبزیان در آن پایین است و شنیدن و خواندن این اخبار ضد و نقیض، می‌تواند آن را از چیزی که است، پایین‌تر بیاورد. به‌همین دلیل با دکتر علی‌اصغر خانی‌پور، رئیس پژوهشکده آبزی‌پروری آب‌های داخلی درباره ماهی‌های خزر و قابل‌خوردن بودن یا نبودن آنها گفت‌وگو كرده‌ایم.
آیا اخباری مبنی بر آلوده و غیرقابل‌مصرف بودن ماهی‌های دریای خزر را که هر‌از‌گاهی منتشر می‌شود، تایید می‌کنید؟
نه، متاسفانه مطالبی که در مورد آلودگی ماهی‌های دریای خزر منتشر شده‌اند، مستندات علمی محکمی ندارند و بیشتر براساس یکی دو پایان‌نامه دانشجویی است.
یعنی به نظر شما، دریای خزر و ماهی‌های آن، هیچ آلودگی‌ای ندارند؟
دریای خزر هم مانند تمام آب‌های بین‌المللی دیگر در معرض آلودگی‌های مختلفی قرار دارد. سطح این آلاینده‌ها براساس اعلام سازمان بهداشت جهانی، سازمان خوار‌وبار جهانی و اداره غذا و داروی آمریکا باید مدون و سالیانه بررسی شود تا از سلامت آبزیان موجود در این آب‌ها مطمئن شویم.
این بررسی مدون و سالیانه در ایران هم انجام می‌شود؟
متاسفانه نه. یعنی یک بار چند سال قبل، مطالعه‌هایی در این زمینه انجام گرفت و مشخص شد سطح آلاینده‌های موجود در آب دریای خزر از حد مجاز نگذشته است بنابراین آبزیان این دریاچه هیچ مشکلی از نظر سلامت ندارند.
آیا در حال حاضر هم می‌توان به نتایج آن مطالعه‌های قدیمی استناد کرد؟
نه، به‌دلیل قدیمی بودن مطالعه‌ها، امروز نه می‌توانیم آب دریای خزر و آبزیان آن را آلوده بدانیم و نه سالم. متاسفانه نه پژوهشکده ما، نه سازمان محیط‌زیست و نه موسسه اقیانوس‌شناسی، اقدامی از نظر بررسی سلامت آب دریای خزر در سال‌های اخیر انجام نداده‌اند و برای انجام آن، به حمایت‌های کافی دولت، تامین بودجه و اعتبار و تامین ابزارها و شناورهای مناسب نیاز است که امیدواریم این حمایت‌ها به‌زودی انجام شود.
اصلا منظور از این آلاینده‌ها که باعث آلودگی آب خزر می‌شوند، چیست؟
آلاینده‌های آبی در دریای خزر به 3 گروه تقسیم می‌شوند؛ گروه اول شامل فلزات سنگینی مانند سرب، کادمیوم و کبالت هستند. گروه دوم، آلودگی‌های ناشی از سموم کشاورزی مانند سم‌های ارگان فسفره و ارگان کلره‌اند و گروه سوم آلاینده‌ها هم در طبقه مواد رادیواکتیو جای می‌گیرند. بد نیست بدانید فاضلاب‌های صنعتی و شهری شهرهای شمالی کشور به دریای خزر راه پیدا می‌کنند و در کنار این مساله، وجود نفت‌کش‌ها، کشتی‌ها، بنادر کشتیرانی و ورود سموم کشاورزی از طریق رودخانه‌ها به آب دریای خزر می‌تواند شرایط آلودگی این آب را به 3 نوع آلاینده نامبرده فراهم کنند.
اگر آبی که آبزیان در آن پرورش پیدا می‌کنند، آلوده باشد، تمام این آلاینده‌ها وارد بدن ماهی می‌شوند؟
خوشبختانه نه و همین مساله، می‌تواند دلیلی بر منع نكردن مصرف ماهی باشد. تمام آلاینده‌هایی که در آب‌های دریا وجود دارند، جذب بافت بدن ماهی نخواهندشد. مقدار زیادی از این آلاینده‌ها در رسوب‌های دریایی یا گیاهان دریایی جمع می‌شوند و حجم کمتری از آنها به بافت بدن ماهی می‌رسند. ضمن اینکه بیشترین آلاینده‌های وارد شده به بدن ماهی هم در قسمت‌هایی مانند آبشش‌ها یا کبد تجمع پیدا می‌کنند که این قسمت‌ها، خوراکی نیستند و دور ریخته می‌شوند. از طرف دیگر، هرچه ماهی‌ها جوان‌تر باشند، میزان آلاینده‌های احتمالی موجود در بدن آنها هم بسیار کمتر خواهد بود بنابراین توصیه کلی ما، همیشه مصرف ماهی تازه و سالم است.
گردآوری: گروه سلامت سیمرغ
seemorgh.com/health
منبع : هفته نامه سلامت