پژوهشگران با تحقیق فراوان رد بیماری ایدز و انتقال آن به انسان را تا دهه 1920 در کینشازا در جمهوری دموکراتیک کنگو گرفته اند. این بررسی که توسط پژوهشگران دانشگاه آکسفورد و دانشگاه لون بلژیک انجام شده، نشان می دهد این شهر یکی از مهم ترین خاستگاه های این ویروس بوده و خط آهن کیشانزا نقش مهمی در پراکندگی ویروس اچ آی وی به دیگر نقاط اطراف این شهر داشته است. آنها با استفاده از نمونه هایی بایگانی شده از کدهای ژنتیکی اچ آی وی توانستند رد این ویروس را تا شهر کینشازا دنبال کنند و شجره نامه نسبی درباره منشا، جهانی شدن این ویروس بنویسند. گزارش این گروه که در نشریه «ساینس» منتشر شده، نشان می دهد موج تجارت جنسی، رشد بیش از حد جمعیت و استفاده از سرنگ مشترک حتی در درمانگاه ها مهم ترین عامل گسترش ویروس در این منطقه بوده است. خط آهنی هم که از این منطقه عبور می کرده، باعث پراکندگی ویروس توسط مسافران به مناطق اطراف شده است.
اچ آی وی شکلی جهش یافته از ویروسی است که شامپانزه ها را گرفتار می کند و ویروس نقص ایمنی میمونی نام دارد. این پژوهشگران در بررسی های خود جهش های ویروس را هم مورد بررسی قرار دادند. پروفسور اولیور فیبس، از دانشگاه آکسفورد در این باره می گوید: «می شود ردپای تاریخ را در ژنوم امروزی تماشا کرد. این موضوعی است که ثبت شده و نشانه یک جهش در ژنوم اچ آی وی از بین نمی رود.» این ویروس چندین بار جهش پیدا کرده است و در نهایت، هم اکنون میلیون ها نفر در بیشتر کشورهای دنیا ناقل آن هستند.
اما اینکه چرا این منطقه منشاء پاندمی این ویروس بوده به دقت مشخص نیست، اما شواهدی درباره آن وجود دارد. این شواهد به اواخر دوره حاکمیت اروپایی ها در آفریقا مربوط می شود. این شهر که در زمان خودش لئوپولدویل نامیده می شد، بخشی از منطقه تحت حاکمیت بلژیک بود. پروفسور اولیور فیبس می گوید: «این منطقه بسیار بزرگ و به سرعت در حال رشد بود و طبق سوابق پزشکی ثبت شده در دوره استعمار آن زمان، موارد متعددی از ابتلای افراد به انواع بیماری های قابل انتقال از طریق روابط جنسی وجود داشت.»
از سویی دیگر جمعیت زیاد کارگران در این منطقه توازن بین جنسیتی را بر هم زده و باعث شیوع تجارات جنسی شده بود. همین مساله کافی بوده تا ویروس از شیوع های کوچک منطقه ای ناگهان در منطقه ای پر رفت و آمد با روابط جهانی منتشر شود. در حقیقت دوره رونق کینشازا باعث شد ویروسی که برای مدت ها در آفریقا به صورت یک اپیدمی مانده بود، ناگهان راهش را به جهان باز کند و تبدیل به یک پاندمی شود. با این حال این ویروس تا شش دهه بعد به صورت یک معضل جدی در نیامد، تا اینکه همه گیری این ویروس در آمریکا و در دهه 1980 باعث شناسایی و توجه جهانی به آن شد.
کارشناس 1 دقیقه ای
اچ آی وی چیست؟
اچ آی وی مخفف ویروس نقص ایمنی انسانی (Human immunodeficiency virus) است. این ویروس با حمله به سیستم ایمنی بدن از جمله سلول های CD+4 و دیگر بخش های باعث ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن انسان می شود. این ویروس در مدت زمان طولانی باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن انسان و بروز بیماری ایدز می شود که با آن بیماری «نقص اکتسابی سیستم ایمنی» می گویند. آلوده شدن به ویروس اچ آی وی به معنای ابتلا به بیماری ایدز نیست اما سرانجام به این بیماری منجر می شود و فرد آلوده غیربیمار می تواند ناقل ویروس باشد.
منشاء اچ آی وی چیست؟
محققان بر این باورند که ویروس اچ آی وی شکل تغییر جهش یافته ویروس «نقص سیستم ایمنی میمونی» یا SIV است که می تواند 45 گونه از میمون های این قاره را آلوده کند. مدارک قاطعی وجود دارد که نشان می دهد کسانی که در شکار و فروش این حیوانات دخالت داشتند به این ویروس آلوده شدند. هرچند سیستم ایمنی بدن انسان در برابر SIV مقاوم است اما آلودگی های پی در پی فرصت جهش و تبدیل شدن به ویروس اچ آی وی را فراهم کرده است.
اچ آی وی چند نوع است؟
دو نوع ویروس اچ آی وی 1و 2 وجود دارد. نوع 1 تکامل یافته نوع ویروس میمونی بوده که بین شامپانزه های وحشی مرکز آفریقا رایج بوده و نوع 2 تکامل یافته ویروسی است که از گونه ای میمونی به نام منگابی دودی در غرب این قاره ناشی شده است. پاندمی فعلی این ویروس مربوط به نوع 1 است و نوع 2 محدود به غرب قاره آفریقا باقی مانده است.
پاندمی و اپیدمی چیستند؟
اپیدمی به نرخ شیوع غیرقابل انتظار در یک ویروس یا بیماری غیرویروسی می گویند که در یک منطقه بزرگ شایع می شود و تعداد قابل توجهی را مبتلا می کند. اما پاندمی به گذر شیوع یک بیماری یا ویروس از یک منطقه خاص و دیده شدن آن در بیشتر نقاط جهان گفته می شود. ممکن است یک بیمار در منطقه خاص بیشتر از 50 درصد افراد را مبتلا کند و با این حال باز هم به آن اپیدمی گفته شود، اما شیوه پنج درصدی همان ویروس در سطح جهان، پاندمی نامیده خواهدشد.
گردآوری: گروه سلامت سیمرغ
seemorgh.com/health
منبع : مجله همشهری دانستنیها