موج سوم ایدز در ایران، به دلیل روابط جنسی پرخطر!
پیشگیری از ایدز آسان است؛ باید از رفتارهای پرخطر جنسی اجتناب كرد، البته استفاده از كاندوم هم كارساز است، به شرط آنكه در دسترس باشد.

روابط جنسی پرخطر، عامل اصلی موج سوم ایدز در ایران

6202 ایرانی تاكنون در اثر ابتلا به ویروس HIV جان خود را از دست داده‌اند و بیشترین میزان كشته‌ها مربوط به مرضی مهلك بوده كه HIV عامل بروز آن است و درمان مشخصی ندارد: ایدز. آمار جدید منتشره از مبتلایان به ایدز نشان می‌دهد كه ابتلا از طریق رابطه جنسی، نسبت به سال‌های اولیه شیوع بیماری رشد نگران‌كننده‌یی داشته و كم مانده تا عامل اول ابتلا به ایدز شود. یكی از راهكارهای جلوگیری از شیوع ایدز از طریق رابطه جنسی، استفاده از كاندوم است كه كاربردی هم در جلوگیری از حاملگی ناخواسته دارد. اما از آنجا كه كشور سیاست‌های افزایش جمعیت را پیش گرفته و با توجه به كاربرد دوم این وسیله پیشگیری از بیماری‌های مقاربتی، استفاده از آن شدیدا كاهش یافته و پیشگیری از ایدز دشوارتر شده است.

در گفت‌وگو با رییس اداره كنترل ایدز وزارت بهداشت و رییس مركز توسعه پیشگیری بهزیستی این مساله را بررسی می‌كنیم.

 

30 هزار نفر مبتلا به ایدز هستند

نام ترسناكی دارد: ایدز. اما سابقه و عملكردش از اسمش ترسناك‌تر است. این بیماری كه از طریق ابتلای انسان به ویروس HIV بروز پیدا می‌كند، سبب ضعف سیستم ایمنی بدن شده و میزبانش را به كشتن می‌دهد. نكته هراسناك این است كه ایدز درمان ندارد و تنها به كمك داروهای گران‌قیمت، قابل كنترل است. نخستین بیمار ایرانی، كودكی 5ساله بود كه در سال 1366، به خاطر استفاده از فرآورده‌های خونی ناسالم خریداری شده از فرانسه به ایدز آلوده شد. از آن سال تاكنون، نزدیك به 30 هزار نفر به ویروس HIV آلوده شده كه از این میان 6990 نفر ایدز گرفته و 6202 نفر جان خود را از دست داده‌اند. موج اول ابتلا به ایدز كه با فرآورده‌های خونی آلوده آغاز شد، به زودی جای خود را به موج دومی داد كه از طریق سرنگ‌های آلوده كه بین معتادان به صورت اشتراكی استفاده می‌شد، شیوع یافت. اما شواهد حاكی از آن است كه این راه ابتلا، به زودی جایگاه نخست را در تعداد قربانیان از دست خواهد داد. موج سومی در راه است كه همه از آن ابراز نگرانی می‌كنند: ابتلا از طریق رابطه جنسی.

فرد مبتلا به ایدز، می‌تواند از طریق رابطه جنسی، دیگران را به این بیماری آلوده كند. آمار جدید منتشره نشان می‌دهد كه در سال 93، رابطه جنسی ناسالم دلیل  37.3درصد ابتلا به ایدز در كشور بوده است. هرچند این عامل، هنوز علت دوم ابتلا به ایدز است، اما با توجه به رشد نگران‌كننده 23درصدی كه سریع محسوب می‌شود، به‌زودی جای ابتلا از طریق تزریق با سرنگ آلوده را خواهد گرفت.

 

روابط جنسی خارج از چارچوب

كاندوم در جلوگیری از حاملگی ناخواسته استفاده می‌شود. اما كاربرد مهم دیگر این وسیله، پیشگیری از بیماری‌های مقاربتی است كه ایدز هم یكی از آنها محسوب می‌شود. حال با توجه به سیاست‌های افزایش جمعیت كشور، استفاده از این وسیله كاهش یافته و حتی در برخی موارد دسترسی به آن محدود شده است. عباس صداقت، رییس اداره كنترل ایدز و بیماری‌های مقاربتی وزارت بهداشت، محدود شدن دسترسی به كاندوم در برخی مراكز توزیع را تایید می‌كند، اما می‌گوید كه این وسیله به طور رایگان در اختیار افراد با رفتار پرخطر قرار می‌گیرد. به گفته صداقت، 3سناریو برای شیوع ایدز از طریق رابطه جنسی وجود دارد. نخستین آنها شیوع به خاطر برقراری رابطه جنسی بین افراد معتادی كه از طریق سوزن آلوده مبتلا شده‌اند و همسرانشان است. این مساله همسران افراد معتاد را در معرض خطر ابتلا به ایدز قرار می‌دهد. دومی ابتلا از طریق رفتارهای جنسی پرخطر است كه افراد بعد از مصرف مواد مخدر جدید و روانگردان‌ها از خود بروز می‌دهند. اما سناریو سوم برقراری روابط‌جنسی خارج از چارچوب ازدواج است كه خطر شیوع بین افرادی كه مواد مخدر تزریقی یا روانگردان استفاده نمی‌كنند را افزایش می‌دهد.

 

حاملگی مدیریت نشده و افزایش خطر ایدز

رییس اداره كنترل ایدز همچنین خطر دیگری را افشا می‌كند: افزایش میزان انتقال ایدز از مادر به فرزند. یك‌سوم مبتلایان به ایدز را زنان تشكیل می‌دهد و با توجه به تغییر الگوی ابتلا به ایدز، این تعداد در حال افزایش است. صداقت می‌گوید كه بارداری‌های مدیریت نشده در زنان مبتلا، 40 تا 50درصد خطر ابتلا نوزادان به ایدز را افزایش می‌دهد. البته او به این مساله اشاره می‌كند كه امكان جلوگیری از انتقال بیماری به نوزادان در كشور وجود دارد و خدمات تشخیصی و درمانی در این مورد كاملا رایگان است. لذا به زوج‌هایی كه رفتار پرخطر جنسی داشته‌اند، توصیه می‌كند كه به مراكز مرتبط مراجعه كنند.

صداقت می‌گوید كه پیشگیری از HIV آسان است؛ باید از رفتارهای پرخطر جنسی اجتناب كرد. البته استفاده از كاندوم هم كارساز است، به شرط آنكه در دسترس باشد. رییس اداره كنترل ایدز می‌پذیرد كه ممكن است در مراكز عمومی، توزیع كاندوم محدود شده باشد، اما با توجه به كاربرد دوگانه این وسیله و با توجه به مصرفش در جلوگیری از ابتلا به HIV، در مراكز گذری وزارت بهداشت به رایگان توزیع می‌شود.

 

پیشگیری، محدود به افراد خاص

مراكز گذری، مراكزی هستند كه با هدف كاهش آسیب‌های اعتیاد تشكیل شده و به خدمات‌دهی به معتادان و خانواده‌هایشان، زنان با رفتار پرخطر جنسی و كودكان كار مشغولند. این مراكز كه تعدادشان در كشور 140عدد است، در مناطقی كه پرخطر تلقی می‌شوند، تاسیس شده‌اند.

برای آشنایی بیشتر با این مراكز، با رییس مركز توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی كشور تماس گرفتیم.

مجید رضا‌زاده گفت كه این مراكز، در راستای برنامه‌های استراتژیك 5ساله پیشگیری از ایدز تاسیس شده‌اند كه نوعی همكاری بین سازمان‌ها و نهادهای مختلف مرتبط با سلامت محسوب می‌شود. در این مراكز سرنگ، پنبه الكلی و كاندوم به رایگان توزیع می‌شود و جامعه هدفشان، افرادی هستند كه در معرض خطر ابتلا به ایدز قرار دارند. وی محدود شدن دسترسی به كاندوم را تكذیب می‌كند و می‌گوید: این وسیله در داروخانه‌ها برای آنها كه قصد خریدش را دارند، فراهم است. كاندوم همچنین به‌طور رایگان در اختیار افرادی كه رفتار پرخطر دارند، قرار گرفته می‌شود و دولت برای رایگان شدن سرنگ ، پنبه الكلی و كاندوم در سال 9 میلیارد تومان اعتبار اختصاص داده است. رضازاده در پاسخ به این سوال كه درمان بیماران ایدز چه هزینه‌ای دارد، گفت: درمان ایدز برای بیماران هزینه‌ای ندارد و تمام هزینه آن به عهده دولت است. ضمن آنكه آزمایش ایدز نیز در مراكز گذری به صورت رایگان ارایه می‌شود.


كاهش استفاده از وسایل پیشگیری در مناطق پر خطر

وسایل پیشگیری میان افرادی كه در نظر وزارت بهداشت در خطر قرار دارند، به رایگان توزیع می‌شود. اما آیا این مساله برای جلوگیری از ایدز كفایت می‌كند؟ همان‌طور كه پیش‌تر گفته شد، تنها معتادان و خانواده‌هایشان در معرض ابتلا به بیماری ایدز از طریق روابط جنسی نیستند و تمام كسانی كه رابطه جنسی خارج از چارچوب خانواده دارند، در خطر محسوب می‌شوند. بنابراین استفاده عمومی از كاندوم به عنوان وسیله پیشگیری، یك ضرورت كتمان ناپذیر است. اما یك منبع مطلع كه نخواست نامش فاش شود، گفت كه بعد از اجرای سیاست‌های افزایش جمعیت، استفاده از این محصول در مناطق جنوبی شهر تهران كه اتفاقا بسیاری از مناطق پرخطر نیز در آن واقع شده‌اند، به طرز چشمگیری كاهش داشته است. او می‌گوید: هرچند عرضه این محصول در داروخانه‌ها مانند سابق ادامه دارد، اما خرید آن، خصوصا در مناطق جنوبی تهران كاهش یافته است. همچنین كاندوم تولید داخل كه از قیمت پایین‌تری برخوردار است و اقشار كم‌درآمد توانایی خرید آن را دارند، به ندرت در بازار یافت می‌شود. از طرف دیگر، شنیده‌ها حاكی از آن است كه توزیع رایگان كاندوم به زوج‌ها توسط وزارت بهداشت متوقف شده است و این وسیله تنها در مراكز گذری و برای افراد در معرض خطر به صورت رایگان توزیع می‌شود.

موج سوم ایدز در راه است و روابط جنسی ناسالم، عامل اصلی آن. اما هنوز هیچ مسوولی در كشور حاضر نیست شیوع و وقوع این نوع روابط در كشور را به صراحت بپذیرد. صحبت از روابط جنسی خارج از ازدواج تابویی است كه كسی حاضر به شكستنش نیست و گویا نظام سلامت هم یكی از قربانیان این تابو محسوب می‌شود. در كنار این مساله، تبلیغات برای كاهش استفاده از محصولاتی مانند كاندوم و محدود شدن دسترسی به این محصولات، به تبعات منفی روابط جنسی ناسالم می‌افزاید. باید دید كه آیا مسوولان حاضرند به بهای شكستن تابو‌ها، سلامت كشور را تضمین كنند یا باید منتظر فجایعی از قبیل افزایش شیوع بیماری ایدز بود.

 

گردآوری: گروه سلامت سیمرغ
seemorgh.com/health
منبع : روزنامه تعادل