این روزها وقتی از کنار خیابان های سطح شهر عبور می کنیم، شاهد رشد و گسترش مغازه‌های لوازم دخانی و قلیان فروشی و قهوه خانه‌ها و سفره خانه‌ها هستیم.
قلیان‌هایی با طرح‌ها ، نقش‌ها و رنگ‌های مختلف که هر کدام به غیر از اینکه ابزاری برای استعمال اشخاص مختلف است، بعنوان وسیله‌ای برای تزیین و دکوراسیون محیط خانه و زندگی هم استفاده می‌شود.
قلیان‌های شیشه‌ای با نقش های مختلفی که روی آنها حک شده است از پشت ویترین مغازه‌ها نظر هر رهگذری را جلب می‌کند و توسط برخی از آنها خریداری شده و جزء یکی از وسایل ثابت خانه می‌شوند و یا در قهوه‌خانه ها و سفره‌خانه‌های سطح شهر برای چند ساعتی کرایه می‌شوند.
*جوانان مشتریان پرو پا قرص قلیان
استفاده از قلیان از زمان صفویه در ایران رواج پیدا کرد و باب طبع گروهی از ایرانیان شد.
چنانکه درگذشته کشیدن قلیان در بین آقایان و به خصوص افراد مسن و در سنین بالا رایج بوده است و کام گرفتن از قلیان توسط جوانان در خانواده و به خصوص زنان عملی زشت و ناپسند تلقی می شده است.
در حالی که در سالهای اخیر گرایش به استفاده از قلیان افزایش یافته است و افراد ، در سنین مختلف اقدام به استفاده از این وسیله دخانی می‌نمایند.
با افزایش میزان مصرف و گرایش هر چه بیشتر افراد به قلیان، متاسفانه بعضی از نوجوانان و جوانان به طرفداران اصلی قلیان تبدیل شده‌اند.
خانواده‌ها و به خصوص جوانان این روزها از قلیان‌های حاوی اسانس هایی با طعم‌های مختلف شیمیایی استقبال فراوانی می‌کنند، تا جایی که وقتی قلیان‌های خوشبو و عطردار را در مقابل خود می بینند با ولع خاصی به سراغ آن می روند و ساعت‌های طولانی را به پای کام گرفتن های عمیق خود صرف می‌کنند، به گونه‌ای که قلیان پای ثابت تفریحات خیلی از خانواده‌ها و بالاخص جوانان شده است.
*آیا قلیان از سیگار بی‌خطرتر است؟!
برخلاف همه هشدارهایی که توسط کارشناسان بهداشت و درمان در خصوص استعمال دخانیات و زمینه‌ساز بودن آن برای روی آوردن افراد به ویژه نسل جوان به مواد مخدر داده می‌شود، اما باز هم کشیدن قلیان به تفریح جدیدی تبدیل شده است که هیچ سودی در بر نداشته و تبعات ناخوشایندی را با خود به همراه می‌آورد.
با این وجود اغلب مصرف کننده‌ها آن را بی‌ضرر و غیر قابل اعتیاد و کم ضررتر از مصرف سیگار می‌دانند.
در حالیکه با مصرف قلیان بیش از 600 ماده سمی و کشنده وارد بدن و ریه فرد مصرف کننده می‌شود و مقدار دود در یک وعده قلیان ، معادل 20 تا 50 نخ سیگار است که باعث افزایش سطح نیکوتین خون شده و رفته رفته فرد را به دیگر مواد دخانی قابل دسترسی مثل سیگار سوق می دهد.
این در حالی است که افراد ماهیانه هزینه‌های گزافی را صرف کشیدن این ماده دخانی مضر می‌کنند.
*به راستی چه آسان سلامتی حراج می شود!!
وقتی به آخرین روزهای هفته و تعطیلات می‌رسیم شاهد آماده شدن خانواده‌ها برای رفتن به تفریحگاه ها و فضاهای سبز و پارک‌های داخل و خارج از شهر هستیم که مشتاقانه بعد از یک هفته سخت توام با مشغله‌های فراوان انتظار رسیدن به آخرین روز هفته را می‌کشند.
خانواده‌ها برای روزهای تعطیل خود از قبل برنامه‌ریزی کرده و برای دورهم جمع شدن بساط پیکنیک و خورد و خوراک را فراهم می‌کنند و تمام تلاش خود را می‌کنند تا به هر شکل ممکن ساعاتی را در کنار هم خوش باشند تا خستگی یک هفته کار و استرس از وجودشان به در رود.
و اینجاست که قلیان، مهمان ویژه ضیافت تعدادی از آنها برای لحظاتی لذت بردن و در کنار هم بودن چاق می شود.
هر کس در جمع از کوچک و بزرگ خانواده، مسئول آماده کردن بساط خوش‌گذرانی می‌شود، اما در این میان کسی که در کشیدن قلیان حرفه‌ای تر از همه است، مسئول چاق کردن قلیان شده و در عرض چند دقیقه ذغال و تنباکو را برای آن آماده می کند، تا از بزرگ و کوچک خانواده شروع به کشیدن قلیان کنند.
همین‌طور دست به دست قلیان را در میان تمام اعضای خانواده و جمع حاضر چرخانده می شود تا کسی از کام گرفتن از آن بی‌بهره نماند، و همه در این حال به گفت‌وگو و خنده و خوش‌گذرانی موقت خود ادامه می‌دهند و آرامش خود را در دود جستجو می کنند!
قلیان همدم خانواده ایرانی می شود تا برای لحظاتی شادی و لذت را برای آنها فراهم کند.شادی و لذتی که پایان خوشی ندارد...!
*وقتی قلیان در خانواده‌ها جا باز می‌کند
امروزه به نوعی با خانوادگی شدن مصرف قلیان و جا باز کردن آن در بین تعدادی از خانواده‌ها مشاهده می شود که خانواده‌ها با مراجعه به سفره‌خانه های سنتی خانوادگی جهت صرف غذا ، علاوه بر صرف غذاهای متنوع محلی و دیگر خدمات از سوی این مراکز ، به عرضه قلیان در بین مشتریان خود به خصوص خانواده‌ها پرداخته اند.
در این میان مادر و پدر به همراه فرزندان خود با حضور در این فضاها و با دیدن دودهایی به شکل‌های مختلف و شنیدن صدای قُل قُل قلیان، به حتی یکبار کام گرفتن از قلیان علاقه‌مند شده و ان را امتحان می‌کنند.
اینجاست که پدر و مادر شروع به کشیدن قلیان آن هم در مقابل چشمان فرزندان کنجکاو خود می‌کنند و حتی در بعضی مواقع نیز فرصت کشیدن قلیان را برای فرزند نوجوان و جوان خود فراهم می‌کنند.
این مساله نشان دهنده ریخته شدن قبح مصرف قلیان در برخی خانواده‌هاست به طوری که خانواده‌ها خود زمینه را برای کشیده شدن فرزندان خود به سمت رفتارهای پرخطری مثل اعتیاد، مهیا می کنند.
همین عامل باعث شروع و عادت به نیکوتین در نوجوانان می‌شود و سبب می‌شود تا مصرف قلیان در بین آنها رفته رفته و به مرور زمان به مصرف سیگار تبدیل شود.
بعد از مدتی، فردی که به مصرف قلیان و نیکوتین عادت کرده است به دلیل عدم دسترسی همیشگی به قلیان، برای تامین نیکوتین بدن خود به کشیدن سیگار روی می‌آورد، سیگاری که به راحتی قابل دسترسی است.
در نتیجه اعتیاد در قلیان کشیدن ، با روی آوردن به استعمال و اعتیاد به مصرف سیگار نمایان می‌شود.
به این شکل نوجوانان و جوانان به راحتی می‌توانند نیاز خود را در خارج از منزل و به دور از چشمان مادر و پدر خود با کشیدن سیگار تامین نمایند.
علاوه بر محیط های خانوادگی، در محیط های اجتماعی خارج از منزل نیز قلیان به شدت نفوذ کرده است به طوری که وقتی به قهوه‌خانه‌ها و پارک‌های سطح شهر سری می‌زنید مشاهده می شود این فضاها به مکانی امن و آرام برای گروهی از جوانان تبدیل شده است که با خیال آسوده و راحت به دور از چشم خانواده در آن جا نشسته و ساعت‌ها قلیان می‌کشند.
*قلیان زنگ خطری برای بروز رفتارهای پرخطر
مساله خانوادگی شدن قلیان خود زنگ خطری است برای خانواده‌ها که به رفتارهای پرخطری مثل کشیدن قلیان در مقابل فرزندان خود دقت نموده و راه‌های بهتری را برای تفریحات خود انتخاب نمایند.
لذا باید با آگاهی دادن به جامعه و به خصوص خانواده‌ها از طریق آموزش و اتخاذ عملکردهای پیشگیری کننده از رفتارهای پرخطر و اصلاح باورهای غلط در زمینه استعمال مواد دخانی به کمک سازمان‌ها و نهادهای مربوطه و با برنامه ریزی دقیق از گرایش نسل جوان به اعتیاد جلوگیری به عمل آید.
گزارش : زهرا الفبایی
منبع: باشگاه خبرنگاران/