شایعه زلزله امشب برای ایجاد فضای ناامن در تهران است

فاجعه ی قریب الوقوع در تهران

ساعاتی پیش، شایعه ای به سرعت در فضای مجازی پخش شد ، مضمون شایعه از یک فاجعه ی قریب الوقوع در تهران خبر می داد! نویسندگان این شایعه هشدار داده اند که تا ساعت 3 و 45 دقیقه بامداد، زلزله در تهران خواهد آمد! این شایعه وقتی در ذهن مردم جدی تر گرفته شد که انتهای آن، امضای یک مرکز علمی زلزله شناسی وابسته به دانشگاه صنعتی شریف دیده می شود!

در این شایعه که به سرعت در تیراژ میلیونی دست به دست شد، آمده است: «توجه توجه...اطلاعیه ضروری از دانشگاه تهران از هموطنان گرامی میهن تقاضا دارم در موقع وقوع زلزله از اسانسور به هیچ عنوان استفاده نکنن وگوشی همراه وتلفن منزل حتما پیششون باشه احتمال وقوع زلزله امشب ساعت ٣.۴۵دقیقه بامداد شروع از شمال شرق شمال غربی به سمت جنوب ادامه داره...باتشکر هیت زلزله شناسی هموژنتیک ایران دانشگاه تهران....لطفا اطلاع رسانى کنید:رییس شوراى شهر تهران همین الان زنده تو شبکه خبر اعلام کرد امشب زلزله بزرگ پایتخت به احتمال 80درصد میاد.طوفان کرج تهران مقدمه ى زلزله بزرگ تهران..... همه ى نیروهاى امدادى هلال اهمر.اتش نشانى و......اماده باش شدند.

اما پیگیری های خبرنگار ما حکایت از آن دارد که این شایعه مشکوک، کذب محض است و اولاً رییس شورای شهر یا هر مقام مسئول دیگری در تلویزیون هیچ صحبتی در این مورد نکرده است.ثانیاً اگر قرار به انتشار چنین خبری باشد ، قطعاً فضاهای موبایلی ، (که یکی از ناامن ترین شبکه های خبری هستند) منبع و مرجع اصلی نخواهند بود!

ثالثاً؛ کارشناسان تا به امروز هراران بار متذکر شده اند که هیچ کس نمی تواند زمان زلزله را پیش بینی کند! پس چرا این شایعات به سادگی توسط خود ما دست به دست می شود و باعث می شود ، نیت شوم شایعه پردازان ناشناخته بماند؟

درواقع، در دنیا هنوز زلزله‌‌شناسان نتوانسته‌اند درباره عنصر سوم زمین‌لرزه كه «زمان وقوع» است، پیش‌بینی ارائه كنند؛ بلكه فعلا فقط می‌شود دو عنصر دیگر زلزله؛ یعنی مكان وقوع و شدت زلزله را پیش‌بینی كرد.

از سوی دیگر، برخی نیز طوفان امشب تهران را دلیلی دیگر بر تایید این شایعه عجیب دانستند!

رابعا؛ فردی که شایعه را تنظیم کرده، گویا قصد شوخی و آزار و اذیت داشته و خود نیز تصور نمی کرده، آنچه نوشته در تیراژ بسیار زیاد پخش شود. اگر یکبار دیگر به متن شایعه توجه کنیم، به جز ده ها اشکال فنی، محتوایی و املایی، مشاهده می کنیم که هیت زلزله شناسی هموژنتیک ایران آن را امضا کرده است! هموژنتیک اما بیش از آنکه شبیه نام یک مرکز زلزله شناسی باشد، یک تعبیر کاملا پزشکی است و هیچ ارتباطی با زلزله یا علوم مرتبطش ندارد.

این درحالیست که هیچ رابطه علمی، منطقی، معنادار و قابل‌انتظار بین «پدیده‌های جوی» با «پدیده‌های زیرسطحی» وجود ندارد و در تاریخ زلزله‌نگاری ایران و حتی سایر كشورهای لرزه‌خیز، یك مورد یا حتی یك سند قابل‌اتكاء درباره ارتباط بین باد، توفان، گردباد و تندباد با فعال‌شدن گسل‌ها پیدا نخواهد شد. دكتر علی بیت‌الهی، مدیر بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مركز تحقیقات راه، مسكن ‌وشهرسازی در این باره به «دنیای‌اقتصاد» گفت: ممكن است در یك زمین‌لرزه برحسب تصادف، قبل یا حین زلزله، تلاطم جوی رخ دهد و باد شدید مشاهده شود؛ اما اینكه بین پدیده‌های جوی با پدیده‌های زیرسطحی زمین، رابطه معنادار تلقی كنیم، مبنای علمی ندارد.

وی افزود: مكانیزم رخداد زلزله تنشی است كه در لایه‌هایی به ضخامت 10 كیلومتر زیرزمین اتفاق می‌افتد و این لایه‌ها می‌شكند و شكست آنها باعث رخداد زلزله می‌شود. این واقعه كه در كیلومترها اعماق زمین اتفاق می‌افتد به‌طور قطع با تلاطمات جوی كه هر روز در گوشه‌ای از جهان شاهد آن هستیم، ارتباط ندارد و از نظر دانش زلزله‌شناسی هیچ منبعی برای توجیه این موضوع به‌صورت علمی وجود ندارد. دكتر بیت‌الهی با تاكید براینكه در مواقع بروز حوادث طبیعی همچون دوشنبه گذشته كه توفان شدید تهران را فراگرفت، معمولا پذیرش مردم برای خبرهای منفی بیشتر می‌شود، افزود: حتما همه مردم تهران شنیده‌اند كه در برخی موارد اتفاق افتاده كه پدیده‌های جوی به همراه زلزله بروز می‌كند، اما این به معنی ارتباط آنها با هم نیست. مدیر بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مركز تحقیقات راه، مسكن ‌وشهرسازی در پاسخ به پرسش «دنیای‌اقتصاد» مبنی‌بر اینكه «گفته می‌شود در زلزله بم نیز چند روز پیش‌از وقوع، توفان و تندباد در شهر اتفاق افتاده و به‌جاماندگان از این زلزله، آن را برای مسوولان نقل كردند»، گفت: بنده در همان روز زلزله بم، چند ساعت بعد از وقوع زمین‌لرزه، در بم حاضر شدم و اقدام به تحقیقات فنی كردم؛ اما مردم آنجا هیچ صحبتی در این خصوص مطرح نمی‌كردند. بنده در تحقیقاتم، به دنبال نوعی پیش‌نشانگر زلزله بودم و سوالی در این رابطه از مسوولان محلی پرسیدم مبنی‌بر اینكه «چند ساعت یا چند روز قبل از وقوع زلزله، چه موارد غیرطبیعی در شهر مشاهده كردید؟» و آنها پاسخ دادند «قبل از زلزله اصلی، سه زلزله خفیف را حس كردیم.»

  زلزله‌بزرگ به باد و توفان ربط ندارد
دكتر مهدی زارع، مدیر مركز ملی پیش‌بینی زلزله در پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی‌زلزله نیز درباره توفان عصر دوشنبه و شایعه‌ای كه پیرامون رابطه‌ آن با زلزله‌تهران مطرح است، به «دنیای‌اقتصاد» گفت: پیامكی كه با این مضمون منتشر و به تلفن‌همراه بنده نیز پیامك شد، كاملا غیرعلمی و غلط است و به نظر من باید مسوولان كشور این موضوع را پیگیری حقوقی كنند و عاملان را تحت تعقیب قضایی قرار دهند. زارع با بیان اینكه متاسفانه هشدارهای لازم از سوی سازمان هواشناسی درباره توفان تهران داده نشد و صرفا خبرهای كلی همچون وزش باد در دامنه‌های البرز یك روز پیش از وقوع توفان ارائه شد، افزود: پیش‌بینی روز بعد هم غلط بود. وی با اشاره به اینكه سرعت ثبت‌شده از توفان عصر دوشنبه 119 كیلومتر بود، گفت: بین باد و توفان با زمین‌لرزه ارتباطی وجود ندارد و این بحث فاقد پایه علمی است. زارع با تاكید بر اینكه زلزله در اثر جنبش گسل‌ها در اعماق زمین رخ می‌دهد نه به دلیل توفان در سطح زمین، تصریح كرد: تاكنون شاهدی علمی برای ربط بین وقوع توفان به‌عنوان پیش‌نشانگر زلزله در دنیا معرفی نشده است، ضمن اینكه در نواحی لرزه‌خیز همچون كرمان، یزد، زاهدان، سیستان و بلوچستان توفان‌های متعددی در سال رخ می‌دهد، اما در پی هیچ‌كدام از آنها، زمین لرزه مهمی حادث نشده است. زارع با بیان اینكه اسم و سمت درج شده در پیامكی كه یك ساعت بعد از توفان منتشر شد وجود خارجی ندارد، درباره احتمال زلزله‌بزرگ در تهران فارغ از بحث توفان نیز گفت: تاریخ 2300 ساله زلزله‌هایی كه در اطراف تهران رخ داده، نشان می‌دهد در این مدت 11 زمین‌لرزه با بزرگای 5/6 تا 5/7 ریشتر در شعاع 100 كیلومتری تهران به وقوع پیوسته است؛ بنابراین طبق این الگو هر 200سال یكبار باید منتظر یك زمین‌لرزه بزرگ در تهران باشیم و چون از یازدهمین زلزله ثبت‌شده، 184 سال می‌گذرد، از روی ریتم قابل‌تكرار می‌توان گفت احتمال زمین‌لرزه‌ دوازدهم نزدیك است.

تا کی قرار است این شایعات را باور کنیم؟

اما آنچه بیش از این شایعه اهمیت دارد ، توجه بیش از اندازه ی مردم به شایعات ، آنهم نه در فضاهای رسمی که در فضاهای غیررسمی چون گروههای وایبری و تلگرامی و ایسنتاگرام و ... است!

این بار نخست نیست که شایعاتی از این دست در فضاهای این چنین پخش و باور می شود! روزی نیست که در این گروهها، خبر مرگ خیلی از افراد یا یک اتفاق عجیب و حیرت انگیز را نشنویم! همواره هم باور می کنیم، بی آ«که جستجویی ساده کنیم و حتی پس از آن، تکذیبیه های منتشره را هم نمی بینیم!

شاید از نظر خیلی از ما ، بسیاری از چهره های مشهور کشورمان زنده نباشند! یعنی سالهاست فوت کرده اند! اما آنان نیز ، هم اینک مشغول زندگی خود هستند! شاید هم دارند شایعات مضحکی چنین را مرور و خنده تلخی هم می کنند که تا به کی قرار است شایعات را ، بی آنکه تحقیقی شود، باور کنیم؟

منبع:انتخاب