وضعیت سفر به مکه مکرمه برای انجام مناسک حج واجب یا عمره مفرده بطور کلی با سفر به هر نقطه از جهان کاملا متفاوت است، بعنوان مثال وقتی شما به کشوری مانند فرانسه بعنوان توریست یا تاجر و یا حتی بعنوان دانشجو سفر می‌کنید بطور طبیعی برای دولت میزبان ( یا اصطاحا پذیرنده ) وظایف و مسئولیت هایی ایجاد میشود که یک نوع تعهد عمومی است مثل تعهد شهروندی، یعنی کار هایی را در قبال این فرد میهمان مانند شهروندان خود بایستی دولت پذیرنده انجام دهد.
کشور میزبان علاوه بر بهره مند شدن از منبع درآمدی سرشار از این میزبانی بزرگ و خاص، بر اساس اصول و عرف رایج در حقوق بین الملل، وظایفی نیز برعهده خواهد داشت وهم چنین مسئولیت مهمی نسبت به اتباع خارجی نیز بر عهده ی این کشور پذیرنده می باشد. دولت عربستان در این میزبانی بزرگ تعهدات فراوانی دارد که این تعهدات فقط در کسب در آمد های مستقیم و غیر مستقیم از این میزبانی خلاصه نمیشود، بلکه بایستی حداکثر تلاش خود را در انجام وظایف خویش بر اساس اسناد حقوق بشر، موضوع آزادی مسافرت و مواد میثاق بین المللی مجمع عمومی و ..... به جا آورد، استاندارد ها را رعایت کند و حقوق افراد را محترم شمارد.
از آنجایی که یر اساس اصول و قواعد آمره‌ی بین المللی حاکمیت کشورها مورد احترام بوده و کشورها از هر گونه دخالت اعم از مستقیم و غیر‌مستقیم در امور یکدیگر منع شده‌اند، لذا عملا دولت های فرستنده مسئولیت مستقیم اتباع خویش (زائرین ) را بر عهده‌ی دولت میزبان می‌گذارند. بنابراین بدون هیچ شائبه ای بر مبنای اصول مذکور، تعهد دولت میزبان از لحاظ حقوقی در قبال اتباع کشورهای دیگر که بطور قانونی وارد کشورش می‌شوند مشخص است.
اما در حج امسال دو حادثه مرگبار در شهر مقدس مکه اتفاق افتاد که اولین آن سقوط جرثقیل در مسجد الحرام و دیگری فاجعه ی تاسف برانگیز منا بود. بررسی های مقدماتی و خبر های مستند منتشر شده حکایت از عدم مدیریت و بی تدبیری مسئولان و کارگزاران عربستان، در اداره مناسک حج دارد و حتی چند روز پس از این حادثه مرگبار، مع الاسف عملیات نجات مجروحان و مصدومان توسط کارگزاران و ماموران امدادی سعودی خاتمه نیافته است و خروج مجروحان از معرکه و جدا سازی انها از کشته شدگان و ... به کندی صورت می‌گیرد، که متاسفانه این بی تدبیری ها نیز منجر به افزایش آمار کشته شدگان شده و عمق این فاجعه‌‌ی انسانی و ضد حقوق بشری لحظه به لحظه در حال افزایش است.
چندمین جنایت آل سعود بر علیه مردم شریف ایران
اما در این میان، خبر کشته شدن بیش از 136 نفر از هموطنان موحدمان و مفقود شدن بیش از 350 نفر و مصدو م و مجروح شدن صدها نفر غم جانکاهی را بر ملت شریف ایران تحمیل نمود که این نوع رفتار از سوی سعودی ها علیه مردم شریف ایران چندان بی سابقه نبوده است. از حافظه تاریخی و خاطر شریف ملت بزرگ ایران هنوز وقایع حج خونین سال 66 شمسی که منجر به شهادت صدها زائر زن، مرد، پیر، سالخورده و جوان بی دفاع کشورمان شد و یا موضوع تجاوز وحشیانه دو مامور پست سعودی در فرودگاه جده به نوجوانان معصوم کشورمان در ماه های اخیر، پاک نشده است و حادثه روز پنجشنبه دوم مهرماه جاری (1394) مطابق با روزعید قربان و در مناسک حج با بی تدبیری و بی کفایتی مسئولان ذیربط سعودی متاسفانه در اثر شدت ازدحام، ترس و وحشت بر حاجیان مستولی شده و فرار آنها نیز برای نجات ثمری جز زیر و دست و پا ماندن یکدیگر {مانند روز تلخ کشتار در حج خونین} نداشته و بالاخره لحظاتی سخت و دشوار و با محنت های شدید به وقوع پیوست نیز صفحه ای دیگر از ظلم هیات حاکمه سعودی و کارگزاران اجرایی آن علیه ملت و کشور عزیزمان را رقم زد .
این غم جانکاه ساعات شیرین باقیمانده ازعید قربان را از خیلی ها در ایران و کشورهای مصیبت زده بخصوص خانواده های داغدار آنان ربود و عید را با مدیریت سوء و نابخردانه آل سعود به عزا تبدیل کرد .
حال سوالات زیاد و مهمی مطرح هست که از آن جمله اینکه چه باید کرد ؟؟
قبلا در مقابل این جنایات چه کردیم ؟ و این‌بار چه خواهیم کرد ؟ آیا قرار است اقدامات نتیجه داری صورت پذیرد یا خیر ؟
قبل از پاسخ به این سوالات یاد اور میشود که هر گونه اقدام حقوقی می تواند تنها به ملت بزرگ ایران ختم نشود بلکه همه مسلمانان و بخصوص مسلمانان کشورهای مصیبت زده در این فاجعه را در بر گیرد .زیرا همه آنها دارای نفع بوده و می‌توانند واکنش نشان دهند و در واقع موضوع منحصر به یک ملت ومملکت نمیشود، بلکه به یک جمع بزرگ برمیگردد و عکس العمل آنان در هر سطحی که باشد قطعا بی تاثیر نخواهد بود. در راستای تنویر افکار عمومی این اقدامات میتواند :
نامه به دبیر کل سازمان ملل متحد و توجه دادن وی به عمق فاجعه و سوء مدیریت سعودی ها و حداقل محکومیت دولت سعودی در اثر فشار افکار عمومی و عدم سکوت ملل متحد در این زمینه، و هم چنین توجه دادن سعودی ها در سطح بین المللی به وظایف خویش با استناد به اسناد بین المللی و یا حتی طرح این موضوع در مجمع عمومی سازمان ملل درخواست تشکیل جلسه فوق العاده سازمان همکاری های اسلامی برای بررسی دلایل این حادثه و پیگیری و شناسایی مجرمان و مجازات آنها، و همچنین در خصوص مدیریت همه جانبه مسلمانان در امر حج ( گر چه متاسفانه بدلیل انکه مقر این سازمان در جده بوده و قدرت پولی و نفوذ مالی این کشور نیز در این سازمان بسیار بالاست لذا بعید است به تصمیم مستقل و یا آرای آزادنه ای از کشورهای عضو در چنین اجلاسی رسید ) می تواند مفید به فایده باشد .
و اما در پاسخ به سوالات مطروحه خوشبختانه مقام معظم رهبری در اولین لحظات با پیام خویش چارچوب اقدامات را به درستی تبیین فرمودند و سپس رئیس جمهور محترم دستورات لازم را جهت اجرای منویات رهبری ابلاغ کردند و بالاخره همه سازمان ها و مسئولان ذیربط در حال اتجام وظیفه می‌باشند که در این رهگذر نکاتی چند در جهت مساعدت به اقدامات مذکور پیشنهاد میگردد :
1_ از آنجایی‌که در چنین اجتماعاتی ریسک وقوع حوداث و سوانح انسانی بالا می باشد به همان میزان مسئولیت دولت عربستان در حفظ ایمنی و امنیت حجاج باید بیشتر است که باید مورد تاکید باشد .
2_ برای ریشه یابی این فاجعه انسانی لازم است کمیته حقیقت یابی مرکب ازکارشناسان بین المللی و یا کارشناسان از سازمان همکاری های اسلامی تعیین گردند که ترجیحا از کارشناسان محلی و نهادهای دولتی عربستان ویاتحت نفوذ انها نباشند.
3_ با رایزنی های دیپلماتیک وزارت امور خارجه دولت های اسلامی آسیب دیده، بر تعهد دولت عربستان سعودی جهت تامین امنیت حجاج به ویژه در چاچوب حقوقی و بین المللی پافشاری بیشتری بنمایند .
4_ اقدام هماهنگ کشورهای اسلامی در محدود سازی تعداد حجاج اعزامی بدلیل عدم توان مدیریتی و بهینه اداره کردن مراسم توسط دولت سعودی در دستور کار مذاکرات قرار گیرد .
5_ با توجه به اینکه آل سعود برای انحراف افکار مسلمانان از جنایات خود در یمن از وقوع چنین حوداثی مانند انچه در مناء گذشت اسوده خاطر نباشد و به پیگیری های جهان اسلام وقعی گذارد بایستی در راستای تنویر و تهییج افکار عمومی در جهان اسلام گام های بیشتری برداشته شود .
6_ کنسولگری ج.ا.ا. در جده با مشورت حقوق دانان ممتاز و وکلای مبرز در مقام اقامه دعوی حتی در دادگاه های عربستان نیز غافل نباشند و بنحو مقتضی اقدام نمایند .
7_ اعمال حمایت جدی تر دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران از شهروندان خویش بر اساس مقررات بین المللی در مقابل دولت سعودی همچنان با قوت بیشتر ادامه یابد .
8_ مکاتبه هر چه سریعتر دولت جمهوری اسلامی ایران با : دبیر کل سازمان ملل، شورای حقوق بشرسازمان ملل، دبیر کل یونسکو و.... با تاکید بر حاکمیت مسئول و پاسخگو در عصر حکمرانی مطلوب و حاکمیت قانون در جامعه جهانی صورت پذیرد
معاون اسبق وزارت امور خارجه
4949