نگاهی به «یتیم خانه» به بهانه اکران در جشنواره فیلم فجر...
یتیم خانه (The Orphanage)
کارگردان: خوان آنتونیو بایونا/ فیلمنامه: سرجیو سانچز/ مدیر فیلمبرداری: اسکار فائورا/ تدوین: النا روئیز / بازیگران: جرالدین چاپلین، بلن رودا، فرناندو کایو، مابل ریورا / محصول:/۲۰۰۷ ۰۱۱ دقیقه/ مکزیک، اسپانیا
کارگردان: خوان آنتونیو بایونا/ فیلمنامه: سرجیو سانچز/ مدیر فیلمبرداری: اسکار فائورا/ تدوین: النا روئیز / بازیگران: جرالدین چاپلین، بلن رودا، فرناندو کایو، مابل ریورا / محصول:/۲۰۰۷ ۰۱۱ دقیقه/ مکزیک، اسپانیا
«لورا» که پیش از قبول شدن به فرزند خواندگی، کودکی خود را در یک یتیم خانه میگذرانده، پس از گذشت 30 سال همراه با شوهر و پسرش به همان یتیم خانه بر میگردد تا آن را بازسازی کند، اما در یتیم خانه اتفاقهای عجیبی میافتد. مثلاً بچههای آنجا یکی یکی ناپدید میشوند و پلیسها هم هیچ سرنخی از ربایندگان احتمالی نمییابند. «لورا» بعد از اندکی پی میبرد که در آنجا میتواند روح همبازیهای قدیمیاش را ببیند و با آنها ارتباط برقرار کند. پسرش سیمون هم دوستانی خیالی برای خود پیدا میکند که یکی از آنها پسری است که در دوران کودکی، لورا را بسیار آزار میداده است. سیمون بعد از ملاقات با این پسر میفهمد که فرزند لورا نیست. با گم شدن سیمون اما، همه چیز به هم میریزد...
این روزها ارواح به یکی از مدلهای فیلمسازی در جهان تبدیل شده اند و فیلم ترسناک یا سینمای وحشتی که روح در آن نقشی نداشته باشد از مد افتاده است! اما از کپیهای بی رنگ و رو و مضحک هالیوودی گذشته، اروپای لاتین (بویژه اسپانیاییها و آسیای شرقی بویژه کره جنوبی و ژاپن) همیشه در زمینه فیلمهای ژانر وحشتی که مستقیماً با روح سر و کار دارند، آثار درخور و تحسین شده ای تولید کرده اند. (و این شاید به خاطر فرهنگ شفاهی و سنتهای بومیشان باشد).
«یتیم خانه» یکی از این دست فیلمهاست که انصافاً لذت دیدنش دست کمی از آثار موفقی چون «دیگران» ندارد. اگر چه شاید، هم وزن کردن فیلم «خوان آنتونیو بایونا» با اثر مرعوب کننده «آلخاندرو آمنابار» کمی اجحاف در حق «دیگران» باشد، اما طعم خوش «یتیم خانه» تا مدتها زیر زبانتان خواهد ماند. به نظرم سینمای اسپانیا (به همراه مکزیک) در چند سال اخیر، گوی سبقت را از سایر کشورها ربوده و چه در تولید آثار کیفی و چه صدور! کارگردانان صاحب سبک به هالیوود رو دست نداشته است.
«یتیم خانه» تمام ویژگیها را برای ترساندن مخاطب و بردن او به دل وحشت دارد. از آن کارهایی که به جای نشان دادن لشگر ارواح یا یک دو جین موجود حال به هم زن چندش آور و یا تأکید اعصاب خرد کن روی افکتهای صوتی و جلوههای سطح پائین بصری، با استفاده از تکنیکهای غافلگیری، فاصله گذاری و اصل همیشه پرهیجان «نگاه با چشمهای اول شخص» ( زاویه دید نقش اصلی فیلم) احساس ترس و وحشت را در دل تماشاچی میآفریند. این اتفاق، قدرت پیش بینی یا حدس و گمان را از ما میگیرد و نمیتوانیم مثل انبوه فیلمهای مثلاً ترسناک هالیوودی تا ته قصه را بخوانیم. در واقع، فیلم در خلاف جهت فیلمهای معمول ماورایی و روحی و ترسناک، به جای گذاشتن انرژی روی چند صحنه وحشت آور و مهیج، حس هیجان و ترس را در سراسر فیلم پخش کرده و همین ویژگی باعث میشود شاهد فیلمی ممتاز درباره ارواح باشیم. در طول فیلم بارها از خود میپرسیم «واقعاً آن یتیم خانه قدیمی شبح و روح دارد یا همه چیز ساخته ذهن پریشان لورا ست؟ شاید هم توطئه ای در کار است و حتی ممکن است همه چیز یک شوخی بیمزه باشد»!. از طرفی مخاطب به شدت با کاراکترها حس همذات پنداری میکند و در برخی جاها، خودش را به جای لورا یا سیمون در وسط ماجرا میبیند، هرچند نمیتوان منکر نقش مؤثر آنتونیو بایونا به عنوان کارگردانی خوشفکر و جوان در «یتیم خانه» شد اما حتما موفقیت این فیلم را باید به تهیه کننده آن هم ربط داد. «گیلرمو دل تورو»ی دوست داشتنی که او را حداقل به خاطر بهترین فیلم سال۶۰۰۲ یعنی «لابیرنت پن» خواهیم ستود. ردپای اندیشههای این فیلمساز مکزیکی و نوع نگاه و فرم تصویری اش را میشود در کلیت فیلم بایونا دید. در هر صورت، این ترکیب تمام لاتین، حسابی جواب داده و با فیلمبرداری و نورپردازی فوق العاده که فضایی رعب آور و مرموز آفریده یکی از بهترین فیلمهای ماورایی چند سال اخیر را در برابر چشمان مخاطب میگذارد. بد نیست بدانید «یتیم خانه» نخستین اثر بلند این فیلمساز ۳۳ ساله اهل بارسلوناست. این فیلم در جشنوارههای کن، لندن، تورنتو، نیویورک، سائوپولو، سالونیکا و ... به نمایش درآمده و جوایز متعددی دریافت کرده و در سال ۷۰۰۲ نامزد ۴۱ رشته و برنده ۸ جایزه گویا (اسکاراسپانیاییها) شد.
«راجر ایبرت» درباره «یتیم خانه» میگوید: این فیلم مثال خوبی است برای اینکه بفهمیم چرا منتظر بودن برای اتفاقی، از دیدن آن ترسناکتر است. انگار بمبی در زیر «یتیم خانه» قرار دارد که ما را معلق نگه میدارد و هر لحظه منتظر وقوع اتفاقی هستیم. «لو لومنیک» هم در نیویورک پست مینویسد: «یتیم خانه» از آن دسته فیلمهایی است که از همان صحنههای ابتدایی، به زیر پوست بیننده نفوذ میکند و کم کم تمام بدن انسان را در بر میگیرد. و «آنتونی لین» نیز عقیده دارد : «یتیم خانه» از بسیاری فیلمهای وحشتناک خوش ساخت تر است و «بایونا» به عنوان اولین تجربه کارگردانی اش فیلم خوبی ساخته است.
گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
www.seemorgh.com/culture
منبع: aftab.ir