دانکرک؛ روایتگر ترس و خفقان جنگی ویرانگر
در این مقاله به نقد فیلم دانکرک، ساخته کریستوفر نولان، کارگردان نامدار هالیوود پرداخته ایم.

رویدادی مقدس به نام نبرد دانکرک!

نبرد " دانکرک " در جنگ جهانی دوم، از جمله رویدادهایی است که هنوز واقعیت های آن به درستی مشخص نشده چراکه مجموعه ای از اتفاقات عجیب و غیرقابل انتظار در آن رخ داد که تاریخ نویسان نتوانسته اند دلیل منطقی برای آن بیابند. نبرد دانکرک از نقطه ای آغاز شد که ارتش آلمان نازی پس از پشت سر گذاشتن خاک بلژیک و هلند، سربازان ارتش های فرانسه و بریتانیا را غافلگیر و محاصره کردند. در این شرایط، ارتش بریتانیا که شامل حدود 400 هزار سرباز می شد، راهی جز تسلیم شدن یا رفتن به سوی شمال فرانسه و حضور در منطقه ای ساحلی به نام دانکرک نداشتند. این منطقه ساحلی فاصله اندکی با خاک بریتانیا داشت و سربازان امید داشتند تا بتوانند توسط کشتی هایی که از خاک بریتانیا ارسال می شود، از مهلکه خارج شوند و به دست نیروهای آلمانی نیفتند.

اما در حالی که ارتش آلمان به راحتی می توانست 400 هزار سرباز را نابود کرده و بریتانیا را به تسخیر خود درآورد، در هنگام پیشروی به سوی دانکرک با پیغام عجیب و تاریخی هیتلر مواجه شدند که فرمان توقف پیشروی به سوی دانکرک را صادر نمود، فرمانی که با خشم ژنرال ها و فرماندهان ارتش آلمان مواجه شد. در فرصت پیش آمده، تعداد زیادی از کشتی ها و حتی قایق های کوچک ماهیگیری به سرعت از بریتانیا عازم دانکرک شدند تا بتوانند سربازان بریتانیایی را تخلیه کنند که این اتفاق تا حد زیادی نیز موفقیت آمیز بود و بریتانیا توانست از انهدام و فروپاشی کامل جان سالم به در ببرد.

نمایی از فیلم دانکرک، تصویری از فیلم دانکرک
نمایی از فیلم دانکرک

واقعه دانکرک در سالهای بعد توسط بریتانیا به عنوان یک رویداد مقدس نامگذاری شد و نماد شجاعت و ایستادگی سربازان در جنگ جهانی دوم. اما بسیاری از تاریخ نویسان و البته فرماندهان آلمانی معتقد بودند که شخصِ هیتلر هرگز علاقه ای به تسخیر بریتانیا نداشت و با جلوگیری از قتل عام سربازان بریتانیا در دانکرک قصد داشت این پیغام را به حکومت بریتانیا مخابره کند که هدف آلمان ها شوروی است و نه بریتانیا!

ایده ساخت یک فیلم سینمایی براساس نبرد دانکرک سالها پیش در اوج دوران جوانی به ذهن کریستوفر نولان رسید اما وی در نهایت تصمیم گرفت تا پس از ساخت فیلم « بین ستاره ای » به سراغ آن برود و نخستین اثر جنگی - تاریخی خود را مقابل دوربین ببرد؛ اثری که کوتاه ترین فیلم کریستوفر نولان در دوران فیلمسازی اش می باشد و تمایز ویژه ای با دیگر آثار ساخته شده از او دارد.

بیشتر بدانید :  هنوز صدای حزین همه می دانند در گوش، طنین افکن است/نقد فیلم همه می دانند

داستان فیلم از سه زاویه مختلف زمین، دریا و آسمان روایت می شود و نولان در این اثر قصد داشته نبرد دانکرک را از دیدگاه و منظرهای مختلف روایت نماید. نخستین دیدگاه مربوط به ساحل دانکرک و سربازان گرفتار شده، دومی مربوط به پرواز جنگنده های بریتانیا به سمت ساحل دانکرک و سومی نیز سفر قایق های بریتانیایی برای تخلیه سربازان بریتانیایی می باشد. اما عمده داستان اصلی فیلم توسط سربازی به نام تامی ( فیون وایتهد ) روایت می شود که عاجزانه به دنبال فرار از ساحل دانکرک است اما هربار مجددا به ساحل بازی می گردد و..

دانکرک، نمایی از فیلم دانکرک
دانکرک

« دانکرک » از بدو آغاز فیلم، بدون مقدمه ای طولانی و خسته کننده تماشاگر را به عمق ماجرا می برد و شخصیت های داستانش را به سرعت معرفی می کند تا فرصت کافی برای پرداختن به نبرد دانکرک را داشته باشد. فیلم به خوبی از اضافه گویی و رقم زدن داستانک های بی ارزش که اغلب آثار جنگ محور را در سالهای اخیر به سانتی مانتالیسم سوق داده خودداری کرده است و در اینجا خبری از سربازانی نیست که با همسران باردارشان مکالمه می کنند و یا پیام های محبت آمیز برای فرزندانشان ارسال می نمایند. نولان با هوشمندی کامل از گرفتار شدن در چنین دامی در اثر جنگی اش خودداری کرده تا شخصیت های فیلم بیشتر شبیه سربازان جنگی به نظر برسند که ترس ، فصل مشترک همه آنان بوده است. اما ویژگی اصلی فیلم « دانکرک » که آن را در رده بهترین های آثار جنگی تاریخ سینما قرار می دهد ( یا شاید هم بهترین! ) آن است که نولان با وسواس فراوان سعی کرده تا محیط جنگ را دقیقاً با همان وضعیتی که در تاریخ رخ داده به تصویر بکشد و در این راه کاملاً موفق بوده است.

در « دانکرک » برخلاف آثار جنگی تاریخ سینما، خبری از سربازان قهرمان و یا فرماندهانی نیست که گاهاً دیالوگ های شعارگونه سر داده و به یکباره فرمانی می دهند که به رستگاری سربازان منجر می گردد. اینبار داستان درباره نبرد خفقان آوری است که ترس و اضطراب در تمام آن چند روز بر سربازان و فرماندهان گرفتار شده در ساحل حاکم شده بود و راه فراری نیز برای آن وجود نداشت. آنها یا باید از یک سو تسلیم آلمانی می شدند که رحمی به اسیرهایش نداشت و آنها را قلع و قمع می کرد، یا به سوی دریا می رفتند و غرق می شدند! کورسوی امید آنها در این چند روز رسیدن قایق های بریتانیایی بود که باعث می شد نفس بکشند و انتظاری کشنده را در ساحل تجربه نمایند.

بیشتر بدانید : نقد فیلم جنجال برانگیز هالیوود عطر +گزارش تصویری

دانکرک ، تصویری از فیلم دانکرک
دانکرک 

نولان در به تصویر کشیدن این حس ترس و خفقان، به بهترین نحو ممکن عناصر سینمایی را در کنار یکدیگر قرار داده است و تا جایی که امکان داشته سعی کرده تا از حیله های سینمایی برای به تصویر کشیدن این موقعیت استفاده نکند. به همین جهت اغلب صحنه های فیلم در دکورهای طبیعی فیلمبرداری شده اند و لحظات نفس گیر اثر نیز بصورت واقعی فیلمبرداری شده که تنها با کمک جلوه های کامپیوتری، رنگ و لعاب واقعی تری به آن افزوده شده است. صحنه های نبرد در « دانکرک » هرگز تا این اندازه در سینما واقعی نبوده و به راحتی می توان نام « دانکرک » را به عنوان واقعی ترین فیلم جنگی تاریخ سینما مطرح نمود.

فیلمبرداری « دانکرک » نیز فصل درخشان این اثر محسوب می شود که با تصمیم نولان و فیلمبردار مطرحش ، هویته ون هویتما ، با دوربین 70 میلیمتری IMAX فیلمبرداری شده و کیفیتی حیرت انگیز و عریض از جزئیات این نبرد تاریخی را در اختیار مخاطب قرار می دهد. ارزش فیلمبرداری فیلم مخصوصاً در هنگام صحنه های یورش جنگنده ها به سوی ساحل دانکرک نمایان می شود و مخاطب می تواند جزئیات بی نظیری از تصویربرداری را مشاهده نماید که تابحال در هیچ فیلم تاریخی با این جزئیات به تصویر کشیده نشده بود.
صحنه هجوم سربازان به سوی دریا هنگام حملات، از جمله تاثیرگذارترین و ماندگاترین لحظات فیلم به شمار می رود. در تاریخ سینما نبردهای جنگی مطرحی به ثبت رسیده که از جمله مشهورترین آن نبرد نرماندی در فیلم « نجات سرباز رایان » بوده است. اما میزان جزئیات تصویری صحنه های جنگ در « دانکرک » بطور واضح بسیار بیشتر از هر فیلم جنگی - تاریخی دیگری در تاریخ سینماست.

تام هاردی در دانکرک، تصویر تام هاردی
تام هاردی در دانکرک

در کنار هم قرار گرفتن عناصر سینمایی با بالاترین کیفیت ممکن، این دستاورد را برای تماشاگر به همراه داشته که با تمام وجود بتواند آنچه را که سربازان در آن چند روز وحشتناک پشت سر گذاشته اند را درک کنند و حتی خود را یکی از آنان متصور شود. خلاقیت نولان در پرداخت داستان فیلم به سمت و سویی سوق یافته که فیلم علی رغم حضور بازیگران مطرح، هرگز در جایگاه قهرمان پروری قرار نمی گیرد و قهرمانی را در جریان فیلم معرفی نمی کند. در واقع مخاطب با تماشای فیلم با تک تک سربازان گرفتار شده در ساحل ابراز همدردی می کند و با تماشای وضعیت بغرنجشان تحت تاثیر قرار می گیرد.

« دانکرک » اگرچه اثر بازیگر محوری نیست اما بازیهای یکدستی دارد. نکته حائز اهمیت درباره فیلم جدید نولان ، استفاده او از چهره های جدیدی است که قبلاً تجربه حضور در یک فیلم سینمایی را نداشته اند. از جمله این بازیگران فیون واتهد و هری استایلز می باشند که دومی، تا پیش از اکران فیلم کماکان علامت سوال بزرگ در مقابل انتخاب نولان محسوب می شد اما باید گفت که آنها بهترین بازی های ممکن را از خود به نمایش گذاشته اند و نولان با تسلط کامل توانسته از بازیگران تازه کارش، بازیهای عالی بگیرد و آنها را در اولین قدم سینمایی شان در اوج نگه دارد. بازیگران مطرح دیگر فیلم از جمله تام هاردی، مارک ریلنس ، کیلیان مورفی .کنت برانا نیز در نقش های خود به بهترین نحو ممکن حضور یافته اند تا « دانکرک » در بخش بازیگری یکدست باقی بماند.

بیشتر بدانید : زمانی به معشوق خواهیم رسید که دیگر نمیخواهیمش/ نقد فیلم کمدی انسانی

کیلین مورفی و تام گلین کارنی در دانکرک، تصویر کیلین مورفی، تصویر تام گلین  کارنی
کیلین مورفی و تام گلین کارنی در دانکرک

« دانکرک » معنا و مفهوم واقعی جنگ ویرانگر را به مخاطب انتقال می دهد تا مخاطب از آن دلزده شود و سودای جنگ آوری را برای همیشه در درون خویش خاموش کند. « دانکرک » تجربه ای بی نظیر از یک فیلم سینمایی را در اختیار مخاطبین قرار می دهد. تجربه ای که پس از سالها نیاز شدید به تماشای آن در فضای سینما و مشخصاً سینماهای IMAX را می طلبد. فیلم جدید کریستوفر نولان اینبار تمام ویژگی های موفقیت در فصل جوایز اسکار را داراست و به نظر می رسد که کار سختی برای موفق شدن در تمام رشته های اصلی نداشته باشد.قطعاً هیچ فیلمی در تاریخ سینما به اندازه « دانکرک » در ارائه یک تصویر واقعی از جنگ موفق نبوده و به راحتی می توان نام فیلم در رده آثاری قرار داد که می بایست سالها در کلاس های فیلمسازی به عنوان نمونه تدریس شود و از دستاوردهایش تقدیر شود. بطور خلاصه می توان گفت که اکران « دانکرک » تقریباً وضعیت فصل جوایز اسکار امسال را تعیین کرده است. « دانکرک » قطعا بهترین فیلم کریستوفر نولان تا به امروز است.


بیشتر بدانید : راهی که تهمینه میلانی با ملی موفق به پیمودنش نشد

بیشتر بدانید : نقد خواندنی نیویورک تایمز بر فیلم جدید کیارستمی

بیشتر بدانید : نقد خواندنی درباره فیلم فروشنده: این فیلم کیفیت جشنواره را بالا برده است


گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ 
seemorgh.com/culture
منبع: moviemag.ir