هشتاد و هفتمین دوره جوایز سینمایی اسکار در حالی بامداد دوشنبه (چهارم اسفند) در دالبی تئاتر لس‌آنجلس برگزار می‌شود که از میان رکورد 86 کشوری که فیلم های خود را برای حضور در بخش بهترین فیلم خارجی به آکادمی ارسال کردند، در نهایت پنج فیلم «تیمبوکتو» از موریتانی، «لویاتان» از روسیه، «آیدا» از لهستان، «قصه های وحشی» از آرژانتین و «نارنگی‌ها» از استونی برای کسب جایزه بهترین فیلم غیرانگلیسی جوایز اسکار با هم رقابت می کنند که در این میان منتقدان سینمایی شانس بیشتری برای فیلم «آیدا» ساخته «پاول پالیکوفسکی» برای کسب جایزه قائل هستند.
مروری بر تاریخچه بخش بهترین فیلم غیرانگلیسی
بخش غیرانگلیسی جوایز اسکار یکی از جذاب‌ترین شاخه‌های جوایز اسکار است و فیلم‌های بلندی که خارج از آمریکا تولید شده باشند و دیالوگ‌های به کار رفته در آنها عمدتا غیرانگلیسی باشند، مجاز به رقابت در آن هستند.
زمانی که اولین مراسم اعطای جوایز اسکار در 16 می 1929 برای تقدیر از بهترین فیلم‌های سال 1927 برگزار شد، بخش جداگانه‌ای برای فیلم‌های غیرانگلیسی تعریف نشده بود. اگرچه آکادمی اسکار بین سال‌های 1947 تا 1955 جوایز افتخاری به بهترین فیلم‌های غیرانگلیسی ساخته‌شده در خارج از آمریکا اعطا می‌کرد، اما این جوایز مبنای قابل قبولی نداشتند.
در سال‌های برگزاری این جایزه، فیلم‌های محصول کشورهای اروپایی یکه‌تاز بی‌رقیب این عرصه بوده‌اند؛ به طوری که از 64 جایزه بهترین فیلم غیرانگلیسی اسکار تا به امروز، 52 جایزه نصیب فیلم‌های اروپایی شده است و سهم کشورهای آسیایی تنها شش جایزه، کشورهای آفریقایی سه جایزه و کشورهای قاره آمریکا نیز سه جایزه اسکار بوده است.
یکی از انتقاداتی که همیشه به آکادمی اسکار در برگزاری این بخش وارد می‌شود، محدود بودن کشورها در معرفی تنها یک فیلم است. قانون آکادمی اسکار می‌گوید «هر کشور، یک فیلم» و این قانون اگرچه فرصت برابری برای همه کشورها در این رقابت ایجاد می‌کند، اما از سوی دیگر موجب می‌شود تا کشورهایی چون ایتالیا، آلمان یا فرانسه که از سینمای پویا و قدرتمندی بهره می‌برند، مجبور به نادیده گرفتن برخی فیلم‌های مطرح خود شوند.
دیگر محدودیتی که قانون این بخش ایجاد می‌کند، گریبان کمپانی‌های سازنده آن را می‌گیرد. در برخی موارد چندین کشور مشترکا اقدام به ساخت یک فیلم می‌کنند و از آنجایی که هیچ یک نمی‌توانند منحصرا آن را متعلق به خود بدانند، در نتیجه آن فیلم به رغم شایستگی از حضور در رقابت اسکار بازمی‌ماند؛ نمونه بارز آن «خاطرات دوچرخه» (2004) محصول مشترک چند کشور بود که نتوانست از سوی هیچ یک از سازندگان به اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی معرفی شود. هرچند این فیلم جایزه اسکار بهترین موسیقی را کسب کرد و در جشنواره‌های متعدد تحسین شد.
در تمام دوره‌های برگزاری بخش غیرانگلیسی جوایز اسکار، فیلم‌های ایتالیایی مجموعا 14 بار موفق به کسب جایزه اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی شده و در مجموع 28 بار نامزد این جایزه بوده‌اند.
زمانی که بحث به کارگردانان رکورددار کسب اسکار خارجی می‌رسد، تنها حرف از سینمای ایتالیا به میان می‌آید و به نظر نمی‌رسد فیلم‌سازان فرانسوی تا سال‌ها بتوانند به این رکورد نزدیک شوند. «فدریکو فلینی» و «ویتوریو دسیکا» در مقام کارگردان هریک توانسته‌اند چهار بار این جایزه معتبر را کسب کنند و از این حیث همچنان رکورددار تاریخ محسوب می‌شوند.
فلینی در سال‌های 1956 برای «جاده»، 1957 برای «شب‌های کابیریا»، 1963 برای «هشت‌ونیم» و در سال 1974 برای «آمارکورد» چهار اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی را برای سینمای ایتالیا به همراه آورد.
«دسیکا» هم با فیلم‌های «واکسی»، «دزد دوچرخه»، «دیروز، امروز، فردا» و «باغ خانواده فینتسی کونتینی» توانست چهار جایزه اسکار خارجی را برای سینمای کشورش به دست آورد.
در زیر فهرست برندگان دوره‌های گذشته جایزه بهترین فیلم غیرانگلیسی اسکار آمده است:
«زیبایی برگ» ایتالیا (2014)؛ «عشق» اتریش (2013)؛ «جدایی نادر از سیمین» ایران (2012)؛ «در دنیای بهتر» دانمارک (2011)؛ «راز چشم‌هایش» آرژانتین (2010)؛ «عزیمت» ژاپن (2009)؛ «خائنین» اتریش (2008)؛ «زندگی‌های دیگران» آلمان (2007)؛ «توتسی» آفریقای جنوبی (2006)؛ «دریای درون» اسپانیا (2005)؛ «تهاجم بربرها» کانادا (2004)؛ «هیچ‌جا در آفریقا» آلمان (2003)؛ «سرزمین هیچ‌کس» بوسنی (2002)؛ «ببر خیزان، اژدهای پنهان» تایوان (2001)؛ «همه‌چیز درباره مادرم» اسپانیا (2000)؛ «زندگی زیباست» ایتالیا (1999)؛ «کاراکتر» هلند (1998)؛ «کولیا» جمهوری چک (1997)؛ «خط آنتونیا» هلند (1996)؛ «آفتاب سوخته» روسیه (1995)؛ «بل اپوک» اسپانیا (1994)؛ «ایندوچین» فرانسه (1993)؛ «مدیترانه» ایتالیا (1992)؛ «سفر امید» سوییس (1991)؛ «سینما پارادیزو» ایتالیا (1990)؛ «پله فاتح» دانمارک (1989)؛ «ضیافت بابت» دانمارک (1988)؛ «حمله» هلند (1987)؛ «گزارش رسمی» آرژانتین (1986)؛ «حرکات خطرناک» سوئیس (1985)؛ «فانی و الکساندر» سوئد (1984)؛ «آغاز دوباره» اسپانیا (1983)؛ «مفیستو» مجارستان (1982)؛ «مسکو اعتقادی به گریه ندارد» روسیه (1981)؛ «طبل حلبی» آلمان غربی (1980)؛ «دستمالتو در بیار» فرانسه (1979)؛ «مادام روزا» فرانسه (1978)؛ «سیاه و سفید رنگی» ساحل عاج (1977)؛ «درسو اوزالا» روسیه (1976)؛ «آمارکورد» ایتالیا (1975)؛ «روز برای شب» فرانسه (1974)؛ «جذابیت پنهان بورژوازی» فرانسه (1973)؛ «باغ خانواده فینتسی کونتینی» (1972)؛ «بازپرسی درباره یک شهروند دور از سوءظن» ایتالیا (1971)؛ «Z» الجزایر (1970)؛ «جنگ و صلح» شوروی سابق (1969)؛ «قطارهای تحت مراقبت» چک‌واسکواکی (1968)؛ «یک مرد و یک زن» فرانسه (1967)؛ «مغازه در خیابان اصلی» چک‌واسلواکی (1966)؛ «دیروز، امروز، فردا» ایتالیا (1965)؛ «هشت‌ونیم» ایتالیا (1964)؛ «یکشنبه‌ها و سیبل» فرانسه (1963)؛ «در یک آینه» سوئد (1962)؛ «چشمه باکرگی» سوئد (1961)؛ «اورفئو سیاه» فرانسه (1960)؛ «عموی من» فرانسه (1959)؛ «شب‌های کابیریبا» ایتالیا (1958)؛ «استرادا» ایتالیا (1957)؛ «سامورایی، افسانه موساشی» ژاپن (1956)؛ «دروازه جهنم» ژاپن (1955)؛ «بازی‌های ممنوعه» فرانسه (1953)؛ «راشامون» ژاپن (1952)؛ «دیوارهای مالاپاگا» فرانسه (1951)؛ «دزد دوچرخه» ایتالیا (1950)؛ «موسیو ونسان» فرانسه (1948)؛ «واکسی» ایتالیا (1947).
در زیر نگاهی کوتاه خواهیم داشت به پنج نامزد اسکار بهترین فیلم خارجی هشتادو هفتمین دوره جوایز سینمایی اسکار در سال 2015:
**فیلم «آیدا» ساخته «پاول پالیکوفسکی» روایتگر داستان یک راهبه کاتولیک جوان در لهستان دهه ۱۹۶۰ است که متوجه می‌شود پدر و مادرش یهودی بودند و در دوران اشغال کشورش توسط نازی‌ها به قتل رسیدند.
این فیلم در فصل جوایز سینمایی حضور بسیار درخشانی داشته است و از سوی اغلب نهادهای سینمایی در آمریکا به عنوان بهترین فیلم خارجی سال انتخاب شده است. این فیلم اولین بار در بخش نمایش ویژه ای جشنواره فیلم تورنتو به روی پرده رفت و جایزه فیپرشی این رویداد سینمایی را از آن خود کرد و در جوایز فیلم اروپا نیز موفق به کسب جوایز بهترین فیلم، کارگردانی، فیلمنامه‌نویسی، فیلمبرداری و همچنین کسب جایزه انتخاب مردم شد.
نماینده سینمای لهستان در اسکار 2015 در ادامه جایزه بهترین فیلم خارجی جوایز بفتا را نیز از آن خود کرد و در جوایز فیلم لوکس پارلمان اروپا نیز به عنوان بهترین فیلم انتخاب شد. شرایط برای کسب اولین اسکار سینمای لهستان کاملا فرآهم است و باید منتظر ماند و دید اعضای آکادمی انتخابی بر خلاف اغلب پیش بینی‌ها خواهند داشت یا خیر.
**«لویاتان»، ساختۀ «آندره زویاگنیتسف» سینماگر صاحب نام روسی است که برای اولین بار در جشنواره کن 2014 به روی پرده رفت و در حالی که شانس اصلی نخل طلا بود در نهایت به کسب جایزه بهترین فیلمنامه بسنده کرد. این فیلم داستان سرپرست خانواده‌ای در مناطق شمالی روسیه را روایت می‌کند که در تلاش برای نجات خانه‌اش است که دولت به سبب فساد دستگاه‌های مرتبط قصد تملک غیرقانونی آن را دارد. این فیلم به هیچ عنوان به مذاق مقامات دولت روسیه خوش نیامد و با واکنش‌های شدید وزیر فرهنگ این کشور به اتهام سیاه نمایی جامعه رو به رو شد. «لویاتان» در فصل جوایز سینمایی موفق شد پس از 46 سال (پس از فیلم «جنگ و صلح» در سال 1969) جایزه بهترین فیلم خارجی جوایز گلدن گلوب را برای سینمای روسیه به ارمغان آورد. فیلمبرداری درخشان «میخائیل کریچمن» نیز این یکی از نقاط قوت این فیلم است که در کنار سایر عوامل آن را به عنوان یکی از شانس‌های اصلی اسکار امسال معرفی کرده است. نباید فراموش کنیم که مضمون ضد روسی این فیلم می تواند کمک بزرگی به این فیلم برای کسب جایزه بهترین فیلم غیرانگلیسی اسکار کند.
** فیلم «تیمبوکتو» ساخته جنجالی «عبدالرحمن سیساکو» محصول مشترک فرالنسه و موریتانی است که برای اولین بار در جشنواره کن رونمایی شد و جایزه کلیسای معنوی این رویداد سینمایی را از آن خود کرد.
«سیساکو» در گفتگوی مطبوعاتی کن بعد از نمایش فیلمش گفته بود که فیلم او تنها دربارۀ کشور مالی نیست بلکه درباره افراط گرایی مذهبی و رنج است که موضوعی جهانی است و تنها به کشور مالی یا سرزمین های آفریقایی تعلق ندارد. شاید نتوان شانس زیادی برای «تیمبوکتو» برای کسب اسکار خارجی 2015 قائل شد اما حضور یک فیلم به نمایندگی کشور مالی در جمع نامزدهای نهایی اسکار خود دستاورد بزرگی برای سینمای این کشور آفریقایی محسوب می‌شود.
** با اینکه پیش از این فیلم های زیادی دربارۀ جنگ داخلی در کشورهای جدا شده از اتحاد جماهیر شوروی سابق ساخته شده است اما «نارنگی‌ها» ساختۀ «زازا اوروشادزه» کارگردان گرجستانی، که دربارۀ جنگ داخلی گرجستان در دهه نود است، فیلمی انسانی، ضد جنگ و متفاوت است. این فیلم سال گذشته موفق به دریافت جایزه بهترین کارگردانی از جشنواره فیلم ورشو شد و بسیاری از منتقدان، بازی «لمبیف اولفساک» بازیگر سرشناس سینمای گرجستان و فیلمبرداری «رین کوتوف» را ستوده‌اند. «اوروشادزه» بعد از شنیدن خبر نامزدی فیلمش در اسکار گفت که خوشحال است پیام انسانی فیلمش از طرف اعضای آکادمی دریافت شده است.
** «قصه‌های وحشی» کمدی سیاه و انتقادی ساخته «دامیان زیفرون» که «پدروآلمادوار» فیلمساز سرشناس اسپانیایی تهیه کنندگی آن را بر عهده داشته است و امسال نمایندۀ سینمای آرژانتین در اسکار امسال است. این فیلم با مضمون جنون و خشونت سر و کار دارد و از شش اپیزود غیرپیوسته تشکیل شده که موضوع مشترک همه آنها خشونت و رفتار وحشیانه افرادی است که قرار گرفتن در شرایطی ناهنجار و غیر انسانی، تعادل آنها را به هم زده و آنها را به حد جنون رسانده است. قصه های وحشیانه، نخستین بار در بخش مسابقه جشنواره کن سال گذشته به نمایش درآمد و مورد توجه بسیاری از منتقدان سینمایی قرار گرفت.
در حالی که سال گذشته سینمای آسیا با فیلم «عمر» به نمایندگی از سینمای فلسطین در میان نامزدهای نهایی اسکار خارجی نماینده‌ای داشت اما امسال نامزدهای این شاخه از اروپا، آفریقا و آمریکای جنوبی انتخاب شده‌اند.
آخرین موفقیت سینمای آسیا در این رویداد سینمایی به سال 2012 و کسب اسکار خارجی بهترین فیلم توسط «جدایی» برای سینمای کشورمان بازمی گردد.
گردآوری : گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
www.seemorgh.com/culture
منبع : isna.ir