بنی اسد غوغا کنيد، نعش حسين پيدا کنيد ...
آيين نخل‌گرداني که برابر اسناد باقي مانده در کاشمر حداقل سابقهاي بيش از دو قرن دارد اکنون فقط در روستاي فدافن و در بعدازظهر دوازدهم محرم برگزار مي‌شود.
اين آيين داراي شهرت خاصی است و در سال 1391 به شماره 826 در فهرست ميراث ناملموس کشور به ثبت رسيد و اکنون يکي از حزن‌انگيز‌ترين آيين‌های سوگواری است و علاوه بر اين، آيين ديگری نيز با نام دسته بنی اسد اجرا مي‌شود.
در همين خصوص رئيس اداره ميراث فرهنگی، صنايع دستی و گردشگری کاشمر گفت: آيين نخل‌گردانی از جمله آيين‌هايي است که در فهرست ميراث ناملموس کشور به ثبت رسيده است.
رضا يوسفي افزود: به رغم اينکه همزمان با آيين نخل گرداني روستاي فدافن مراسم دسته بني اسد نيز انجام مي‌شود اما فقط آيين نخل‌گرداني به ثبت رسيده و حتي در سال 96 از لوح ثبتي مراسم نيز رونمايي شد و اکنون از ارزش خاصي برخوردار است.
وي بيان کرد: اين مراسم دوازدهم محرم، همراه با مراسم خاص و باشکوهي از محل روستا آغاز و تا امامزاده سيد مرتضي در شهر کاشمر ادامه دارد، اين مراسم در حالي به روايت مردم فدافن عمري 200 ساله دارد که تا اوايل قرن معاصر فقط در روستا برگزار مي‌شد اما پس از آن در کاشمر هم اين مراسم اجرا مي‌شود.
اجرای آيين نخل‌گردانی در فدافن کاشمر
رئيس اداره ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري کاشمر اظهار کرد:
هرچند در برخي مناطق نخل را برروي ماشين ميگذارند و حرکت مي‌دهند اما در اين روستا نخل برروي دوش حدود 30 نفر از اهالي قرار مي‌گيرد.
وي با بيان اينکه امروزه ميراث فرهنگي لايههاي ناملموسي را براي حفظ فرهنگها و معرفي جاذبههايي که در جنس ناملموس جوامع وجود دارد استخراج مي‌کند، گفت: بايد بتوانيم از اين آيينهاي مذهبي براي جذب توريست و گردشگر به بهترين نحو استفاده کنيم.
رئيس اداره ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري کاشمر ادامه داد: مراسم نخل‌گرداني و دسته بني اسد عصر روز ۱۲محرم توسط اهالي روستاي فدافن همراه با دسته بني اسد برگزار مي‌شود و در طول حرکت اين مجموعه و بر اساس يک سنت قديمي دسته بني اسد، جريده‌ها و علامت‌ها توسط هيئت ابوالفضلي، نخل بزرگ توسط هيئت حيدري به حرکت در ميآيد.
کاشمر از خرده فرهنگهاي بسيار ارزشمندي برخوردار است
در ادامه يک پژوهشگر بومي منطقه کاشمر گفت: کاشمر از خرده فرهنگهاي بسيار ارزشمندي برخوردار است، پيشينه آيين نخل‌گرداني در روستاي فدافن از توابع بخش مرکزي کاشمر به بيش از دو قرن مي‌رسد.
ليلا قرايي افزود: براساس آنچه از بزرگان روستا نقل شده تا حدود 100 سال قبل در روستا نخل ديگري با وزني بيش از سه تُن بوده که توسط 60 نفر حرکت داده ميشده اما طي ساليان قبل نخلي ديگر با وزن کمتري ساخته شد.
وي ادامه داد: نخل چهار مهارکش دارد که دو نفر در جلو و دو نفر در عقب قرار مي‌گيرند و با توجه به اينکه افراد زير نخل مسير خود را نمي‌بينند مهارکش‌ها مسير نخل را مشخص مي‌کنند و در هنگامي که قرار به ايستادن است، ميخ مي‌شوند تا نخل کنترل خود را از دست ندهد.
وي با اشاره به اينکه افراد زير نخل، هنگامي که نخل را روي زمين ميگذارند نواهاي "حيدر حيدر" "يا علي مدد" و "يا حسين" سر مي‌دهند، عنوان کرد: در گذشته بالاي نخل دو نفر سادات، چاوشي خواني ميکردند و کسي در داخل نخل زنگ را به صدا در مي‌آورده البته افراد زير نخل هم يا براي حرکت دادن نخل نذر داشتند يا از توانايي جسمي برخوردار بودند.
قرايي اظهار کرد: اين نخل با 72 تکه پارچه که سمبل 72شهيد دشت نينواست با عکس امام و آينه و پارچه‌هاي رنگارنگ و کتيبه‌هايي دور تا دور که با نام ائمه تزئين مي‌شود، که اين نحوه آذين بندي نشان از احترام مردم روستا به شخصيت اين امام بزرگ است.
وي افزود: اسبي سفيد و قوي و خون‌آلود در قسمت جلوي اين نخل به همراه رکاب‌دار قرار مي‌گيرد که اشاره به ذوالجناح امام حسين(ع) دارد که معمولا همه دست‌اندرکاران برپايي اين آيين قديمي مطابق رسمي معمول آن را از بزرگان خود به ارث برده‌اند.
اين پژوهشگر بومي گفت: دراجراي آيين دسته بني‌اسد، ابتدا گروه اشقياء قرار دارند که با اسب به تاخت مي‌روند و بعد از آن ذوالجناح است، که با بستن پارچه‌هاي رنگي و زرين به گردنش، گوي نقره بر دمش، آينه‌اي بر پيشاني‌اش، شمشير دو سر به شکل کمان بر روي گردنش و زدن سيب‌هاي سرخ بر دو سر شمشير تزئين شده است.
وي اظهار کرد: همزمان با حرکت نخل که به باور مردم روستا تابوت حضرت سيدالشهداست؛ افرادي زنجير زنان فرياد « حسين، حسين» سر داده و بر سر و سينه مي‌زنند که «حسين شهيد شد» و اين نوحه‌ها را به قدري تکرار مي‌کنند تا دسته بني‌اسد براي جمع آوري اجساد شهداي دشت کربلا وارد ميدان شوند البته در جلوي نخل چند نفر کارشان بيل زدن است تا خار و يا سنگ موجود در مسير را براي سهولت حرکت جمعيت هموار کنند که اين افراد هم هنگام بيل زدن «علي علي» و «حيدر حيدر» مي‌گويند تا نخل به مقصد برسد و وقتي نخل به مقصد رسيد چون معتقدند، روح امام حسين مي‌خواهد به آسمان برود نخل را مي‌چرخانند.
اين پژوهشگر ادامه داد: پس از اينکه دسته بني‌اسد بر سر جنازه شهدا مي‌رسد، فرياد مي زنند «بني‌اسد غوغا کنيد، نعش حسين پيدا کنيد» تا اينکه به جايگاه مي‌رسند و مشغول جمع‌آوري اجساد شهدا مي‌شوند و در حين اين کار نوحه‌خواني نيز مي‌کنند.
وي بيان کرد: اين مراسم پيش‌تر فقط در روستاي فدافن اجرا مي‌شد ولي سال‌هاست کاشمري‌ها نيز از حرکت دسته بني اسد و اجراي آيين نخل‌گرداني در شهر بي‌نصيب نيستند.
قرايي در ادامه به جزئيات تاريخي دسته بني اسد اشاره کرد و گفت: براساس آنچه در تاريخ آمده بني‌اسد نام تيرهاي از قبيله مشهور عرب است که در قيام امام حسين(ع) به سه دسته موافق حضرت، مخالف و بيطرف تقسيم شدند.
قرايي افزود: پس از شهادت سيدالشهدا و ياران ايشان، زنان بني اسد که جزء دسته بيطرفان بودند وقتي گذرشان به ميدان جنگ افتاد و اجساد امام و يارانش را در زير آفتاب سوزان مشاهده نمودند سخت تحت تأثير قرار گرفته و به سرزمين غاضريه شتافتند و مردان خود را براي دفن اجساد شهدا خبر کردند.
وي عنوان کرد: هرچند مردان قبيله از ترس ابن زياد حاضر نشدند در خاک سپاري اجساد شرکت کنند؛ اما زنان بني اسد خود بيل و کلنگ برداشتند و به سمت کربلا حرکت نمودند، پس از مدت کوتاهي، وجدان مردان قبيله بيدار شده و به دنبال زنان حرکت کرده و به دفن پيکر مطهر شهدا پرداختند.
اين پژوهشگر بومي منطقه کاشمر گفت: اين فداکاري بني‌اسد سبب شهرت آنان در ميان شيعيان جهان شده و مردم روستاي فدافن با تاسي از اين باور صدها سال است با نمايش آيين‌ها و حرکت کجاوه‌هايي ضمن برپايي عزاداري و سينه زني، حرکت سمبليک دسته بني اسد و نخل‌گرداني را در روز دوازدهم محرم اجرا مي کنند و امسال نيز مسير حرکت اين کاروان از خيابان قائم به سمت امامزاده سيد حمزه(باغمزار) بود.
بیشتر بدانید : نمادهای کهن سوگواری ایران باستان در عزاداری های حسینی
بیشتر بدانید : آئین سوگواری در سرزمین آلامتو
بیشتر بدانید : آیین‌های کهن و متفاوت عزاداری محرم در شهر‌های مختلف
بیشتر بدانید : تغییرات عزاداری در ایران از آل بویه تا امروز
گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
seemorgh.com/culture
منبع: isna.ir