تالش، زیبای وسوسه‌انگیز ناشناخته!

 
بی‌كلام و بی‌واژه می‌توان شنید و سخن گفت. طبیعت رازی جاودانه و تاملی بی‌پایان است... و اما ساحل سرآغازی است برای كاوش خویشتن، هر موج در امتداد ساحل جان می‌سپارد و روح خویشتن را دیگر بار به دریا می‌سپارد. وسوسه می‌شوی كه سر بر سینه آبی بیكرانش بگذاری و تپش قلب دریا را گوش كنی. نسیم موزون ساحل، یعنی هجوم واژگان؛ اما به هیچ زبان نمی‌توانی این همه زیبایی را به تصویر بكشی.
آنگاه كه عزم رفتن به شمال می‌كنید، یا حتی نام شمال را می‌شنوید بی‌‌درنگ انبوه درختان و دریای بیكران آبی‌اش، تمام افكارتان را پر می‌كند؛ اما تنها گوشه‌ای از این سرزمین، فقط گوشه‌ای از...

زیبای ناشناس
در تالش یا به عبارتی طوالش همه چیز وسوسه‌انگیز است. تالش با وجودی كه در غرب استان زیبای گیلان قرار دارد، اما به اندازه قامتش نام و نشانش شناخته نیست. آنچه‌ تاریخ و شواهد گواهی می‌دهند نام شهرستان تالش از قوم تالش برگرفته شده است؛ قومی كه از اقوام كادوس برجای مانده است. تالش از سمت غرب به استان اردبیل و از جانب شمال به آستارا می‌رسد. شهرهای پره سر‌، ‌ماسال‌، ‌رضوانشهر‌ و ‌هشتپر‌ نیز در شناسنامه منطقه تالش ثبت شده است.

روستا كه نه، یك تاریخ
راه هر دیار و روستایی را در این منطقه پیش می‌گیرید با دنیایی از شگفتی و قدمت روبه‌رو خواهید شد، چنان كه می‌مانی از این همه ابهت، شكوهی كه آرام و زیبا، زیر ترنم باران سرنوشت خویش را برای رهگذران روایت می‌كند. روستای «آق اولر» یكی از آن همه است كه هم جنگل و رودخانه دارد و هم كلی جاذبه‌های تاریخی. آن‌هنگام كه كاوشگران، گورستانی باستانی را در این روستا كشف كردند، اهمیت این منطقه نه دوچندان بلكه صدچندان شد.
جالب است بدانید كه گورهای این آرامستان تاریخی‌ 3 طبقه است و به صورت دخمه‌ای و سنگچین ساخته شده‌اند. پژوهشگران با به دست آوردن اشیا در این منطقه به این نتیجه رسیده‌اند كه ساكنان دور دست آق اولر و مناطق اطراف آن به زندگی پس از مرگ باور داشته‌اند. گورستان حكایت دیرینه و ناگفته‌های بسیار در سینه دارد...
 این روستا در گذر زمان مردمان بسیار به خود دیده است كه هر كدام نقشی از خود بر جای گذاشته‌اند؛ نقشی برای ماندگاری و ثبت خویش در تاریخ. یكی از این نقش‌ها، كاخ‌های ییلاقی سردار امجد است. خان‌نشین محل استقرار خان و خاندان و نزدیكان، قراول خانه محل استقرار نظامیان و اصطبل كاخ ‌‌بخش‌های مختلف این مجموعه را تشكیل داده‌اند؛ مجموعه‌ای كه در یك مقطع زمانی مركز قدرت و امارت در منطقه بوده است.
متاسفانه اصطبل این مجموعه در دوران مشروطه به آتش كشیده شده است. كاخ‌های ییلاقی سردار امجد در 2ساختمان جداگانه بنا شده و خان‌نشین آن نیز به صورت 2طبقه است. هنوز یكی از بناهای آن مخروبه مانده، اما بخش دیگری از این بنا تا حدودی تعمیر و مرمت شده است. در حال حاضر از این كاخ به عنوان پایگاه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استفاده می‌شود.
اما علاوه بر گورستان و كاخ می‌توانید در روستای آق اولر از حسینیه و مسجد شیرخان و قبر پیرعلی كه مردم آن را شفادهنده می‌دانند، بازدید كنید.
به غیر از این آثار، مراسم‌ زیبایی در زمان‌های خاصی برگزار می‌شود، سنت‌هایی كه قرن‌ها در سینه‌ها ضبط و به دل و جان نوادگان و نسل‌های بعدی منتقل شده‌اند. بی‌شك این رسم و رسوم برای هر مسافر كنجكاو جذاب و دیدنی است. از میان همه آنها می‌توان به برگزاری مراسمی همچون ‌روز سلطان‌، ‌دروزه‌، ‌45 نوروز‌، ‌پنجك‌، مراسم بند‌آوردن باران و‌كوبیدن بر ظرف مسی برای جلوگیری از ماه‌ گرفتگی و خورشید گرفتگی اشاره كرد كه از مراسم خاص روستاست و همین‌طور ‌یوله چله‌، ‌قصه چله‌ و ‌سیومو‌ نیز از مراسم شب یلدا است. البته ورزش‌های محلی چون اسب‌سواری، كشتی مردان «قائیش گوتورمك» یا «قائیش چكدی»، ‌بورك قاچدی‌،‌ خاله خاله‌ و ‌چیلینگ‌ كه بسیار مهیج هستند به صورت سنتی برگزار می‌شوند و دیدن‌شان برای هر گردشگری خاطره‌ای فراموش‌نشدنی است.
حالا لطفا اندكی زمان بگذارید و از سمت شمال آق اولر حركت كنید تا به دهكده «مریان» برسید. می‌پرسید چرا؟ كلی بهانه‌های زیبا وجود دارد؛ درست از جنس طبیعت و تاریخ، از جنس شكوه و... پس لطفا شك نكنید. حتما از رفتن خود پشیمان نخواهید شد. شما در روستای مریان شاهد بزرگ‌ترین گورستان پیش از تاریخ به مساحت 400 هكتار خواهید بود! این آرامستان همچون نمونه قبلی، 3طبقه و سنگچین شده است.
معماری و ساخت خانه‌های این روستا كمی متفاوت با دیگر مناطق تالش است دلیل آن هم قرار گرفتن روستا در ناحیه‌ای كوهستانی است. سقف چوبی خانه‌ها، لته‌كوبی است. همچنین برای جلوگیری از نفوذ سرما، در‌های ورودی و پنجره‌ها، تا اندازه‌ای كوچك انتخاب شده‌اند. هر چند پیشترها برای ساخت خانه‌ها از مصالح بومی یعنی سنگ، ملات كاهگل و چوب استفاده می‌كردند اما به گفته یكی از اهالی پس از وقوع زلزله در سال 1369، اكنون بیشتر خانه‌ها با استفاده از مصالح جدید مثل سیمان، آجر و تیرآهن ساخته می‌شوند.
یك حمام قدیمی هم از دوره‌های گذشته در مریان باقی‌مانده است كه دیدن آن خالی از لطف نخواهد بود. برای تاریخ این بنا 2 احتمال وجود دارد؛ برخی آن را به اواخر دوره صفویه نسبت داده‌اند و دسته‌ای دیگر حمام را متعلق به دوران قاجار می‌دانند. از خشت، ملات، گچ و سنگ به عنوان مصالح در ساخت این بنا استفاده شده است. متاسفانه ردی از پنجه اغیار بر پیكره حمام دیده می‌شود چرا كه در بعضی قسمت‌های حمام، آثاری از كاشی‌های تزیینی و نقاشی دیواری به جا مانده بود كه تقریبا تمام آنها به سرقت رفته‌ است.
زنان مهربان روستا همپای مردان نیك سیرتشان در رونق دادن به سفره و معیشت خانه تلاش می‌كنند. این زنان زیباپوش بیشتر گلیم، جاجیم، شال و جوراب می‌بافند. در مریان هر ساله جشنواره سواركاری و كشتی ویژه مردان، در مناطق ییلاقی روستا برگزار می‌شود كه بسیاری از ساكنان مناطق اطراف به دیدن آن می‌آیند.
شما را كه از دیدن جنگل و نشستن بر لب ساحل، غافل نكردیم! شاید آنگاه كه گوش به نوای غریبانه نی چوپانان و آوازهای محلی تالشی كه در جشن‌های مختلف روستای مریان سر به آسمان می‌گذارند، بسپاری، می‌توان و می‌شود به بسیاری از رازهای سر به مهر دست یافت.