تاریخچه و معماری قلعه الموت قزوین

قلعه الموت در شمال شرقی روستای گازرخان و بر فراز كوهی از سنگ به ارتفاع ۲۱۰۰ متر از سطح دریا قرار دارد. این كوه از نرمه گردن (میان نرمه لات و گرمارود) شروع شده و به طرف مغرب ادامه پیدا كرده است. صخره‌های پیرامون قلعه كه رنگ سرخ و خاكستری دارند، در جهت شمال شرقی به جنوب غربی كشیده شده‌اند. پیرامون دژ از هر چهار سو پرتگاه است و تنها راه ورود به قلعه در انتهای ضلع شمال شرقی است كه كوه هودكان با فاصله ای نسبتا زیاد بر آن مشرف است. آنچه كه امروز از این دژ تاریخی باقی مانده است تنها یك دیواره عظیم از قلعه و بخش‌های كوچكی است كه نشان از وجود دژی از سالیان دور می‌دهد.

این قلعه یكی از جاذبه های گردشگری استان قزوین محسوب می‌شود. قلعه الموت را كه مردم محل؛ قلعه حسن می‌نامند از دو قسمت تشكیل شده است.

قسمت باختری كه دارای ارتفاع بیش‌تری است به نام جورقلا یعنی قلعه بالا و پیلاقلا یعنی قلعه بزرگ خوانده می‌شود. قسمت خاوری آن را جیرقلا یعنی قلعه پایین و پیارقلا یعنی قلعه كوچك نامند.

دیوار خاوری قلعه بالا با قلعه بزرگ كم تراز قسمت‌های دیگر صدمه دیده است. درازای قلعه حدود ۱۲۰ متر و پهنای آن بین ۱۰ تا ۳۵ متر متغیر است. به طور كلی باید گفت، قلعه الموت كه دو قلعه بالا و پایین را در بر می‌گیرد، به صورت بنای سترگی بر فراز صخره ای سنگی بنا شده و دیوارهای چهارگانه آن به تبعیت از شكل و وضع صخره‌ها ساخته شده اند؛ از این رو عرض آن به خصوص در قسمت‌های مختلف فرق می‌كند. یكی از شگفتی‌های قلعه حسن یا الموت، سیستم پیچیده آب رسانی با تنبوشه‌هایی به قطر ۱۰سانتی متر است كه از چشمه كلدر آب را به دژ رسانده و درحوض های سنگی ذخیره می‌كرده‌اند. درجنوب باختری این قسمت از قلعه، درمیان شیب بسیار تندی كه به پرتگاه های عمیق می‌رسد؛ حوضی در دل سنگ به ابعاد تقریبی۵*۸ متر كنده اند كه هیچ گاه از آب خالی نشده است.

براساس یافته های كاوشگری در قلعه الموت می‌توان این گونه نتیجه گیری كرد كه بخش بالای قلعه حدود ۳۵۰۰ متر مربع وسعت داشته و دیواری به شكل یك حصار دور تا دور آن را در بر گرفته بود. همچنین این قلعه ستون‌های مدوری داشته است كه بر اثر حمله مغول تخریب شده‌اند.

كاوش ها در قلعه الموت نشان می‌دهد كه این دژ تاریخی سه دوره معماری متعلق به حسن صباح، صفویه و قاجاریه را پشت سر گذاشته است و آنچه كه امروز از آن باقی مانده است، محصولی از دخل و تصرفات معماری این سه دوره است.

این قلعه در شوال ۶۵۴ هجری قمری به دستور هلاكو به آتش كشیده و ویران شد و از آن پس به عنوان تبعیدگاه و زندان مورد استفاده قرار گرفت. همچنین از سال ۹۳۰ هجری قمری و ابتدای حكومت شاه طهماسب صفوی تا سال ۱۰۰۶ هجری قمری قلعه كالبدی سالم داشته است. متاسفانه حمله مغول و حفاری‌هایی كه در دوره قاجار برای یافتن گنج در قلعه الموت انجام شده، سبب ویرانی آن شده است. این قلعه مورد توجه بسیاری از گروه‌های گردشگری است و هرساله مورد بازدید گردشگران ایرانی و خارجی قرار می‌گیرد.  
    
   
گردآورى: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
seemorgh.com/culture
منبع: aftab.ir