مستند تصویری - تشریحی از مرگ خاموش کتیبه‌های نقش رستم

 
سالهاست که مجموعه باستانی پر ارزش نقش رستم که یادمان‌هایی از ایلامیان، هخامنشیان، ساسانیان و حتی قاجاریه را در خود جای داده‌ در آستانه مرگی خاموش قرار گرفته است. مرگ خاموشی که حاصل فراموشی مسئولان سازمان میراث فرهنگی است که گویی علاقه چندانی به حفاظت این بنای مهم و با ارزش تاریخی ندارند.
به گزارش خبرنگار مهر، نقش رستم مجموعه باستانی با ارزشی است که در فاصله 5/6 کیلومتری از محوطه باستانی تخت جمشید واقع شده است و نام آن مانند نام‌های تخت جمشید، نقش رجب و بسیاری نامهای مکانهای تاریخی دیگر، ارتباط مستقیم تاریخی با آثار موجود در آن ندارد.
 

در این مجموعه مهم تاریخی آرامگاه چند تن از پادشاهان هخامنشی (از جمله داریوش بزرگ و خشایارشا)، نقش برجسته‌هایی از وقایع مهم دوران ساسانیان (از جمله تاجگذاری اردشیر بابکان و پیروزی شاپور اول بر امپراتوران روم)، بنایی موسوم به کعبه زرتشت و نقش‌برجسته ویران‌شده‌ای از دوران ایلامیان قرار دارد.

با این همه این بنای تاریخی به علت عدم حفاظت علمی ‌و فقدان تلاشهای لازم برای نگهداری و احیای آن توسط مدیران بنیاد پژوهشی پارسه و مسئولان سازمان میراث فرهنگی در آستانه مرگی خاموش قرار دارد. مرگی که به نظر می‌رسد چندان هم برای مدیران سازمان عریض و طویل میراث فرهنگی اهمیتی ندارد. چه در چهار سال گذشته و سالهای پیش از آن کمترین اقدام موثر و در خور توجهی برای حفاظت و نگهداری از این بنای مهم تاریخی صورت نگرفته است.
چنانکه از تصاویر ارائه شده در این گزارش بر می‌آید این مجموعه مهم تاریخی سالهاست که در اثر بی‌توجهی مسئولین و به دلیل قرار داشتن در معرض عوامل محل طبیعی و انسانی، در آستانه نابودی و تخریبی جبران ناپذیر قرار دارد.
 

در این تصویر بخوبی وضعیت نابسامان یکی از کتیبه‌های ساسانی در نقش رستم قابل مشاهده است. همانطور که در این تصویر می‌بینید، بخش اعظمی ‌از نوشته‌های این کتیبه به علت قرار گرفتن در معرض عوامل مخرب طبیعی در حال محو شدن و نابودی است. در این تصویر همچنین خوردگیهای ناشی از ضعف موجود در ساختار سنگ به خوبی قابل رویت است.
 

 تصویر گویای همه چیز است. تاثیر جبران ناپذیر عوامل مخل بیولوژیکی بر بخشهای مختلف آثار سنگی و صخره ای موجود در مجموعه تاریخی نقش رستم. همانطور که در تصویر ملاحظه می‌کنید، تاثیرات رطوبت ناشی از تعامل این اثر گرانقدر تاریخی با آلاینده‌های محیطی موجب بروز عارضه‌هایی از جمله تغییر رنگ، انحلال بخشهای ضعیف سنگ، تجزیه سنگ توسط عوامل بیولوژیکی و گیاهان، پدیده تبلور نمکها، پدیده اکسیداسیون کانی‌های فلزی موجود در ساختار سنگ و ... به خوبی قابل مشاهده است.
 

 همانطور که مشاهده می‌کنید در این قطعه از کتیبه‌های ساسانی به علت ریختگی و انحلال سنگ نوشته در حال نابودی کامل است و کارشناسان باستان شناسی و مرمت پیش بینی می‌کنند که با توجه به سرعت زیاد روند فرسایش آن، شاید تاکمتر از چند سال دیگر اثری از این قطعه با ارزش تاریخی باقی نماند.

تبلور نمکهای محلول در سنگ بر جداره خارجی کتیبه که بر اثر بی توجهی به تاثیرات ناشی از بارش مستقیم باران و رطوبت محیطی، این قطعه از کتیبه را متلاشی کرده است. 

 

بی توجهی به تاثیرات مخرب ناشی از رشد و رویش گیاهان در این محوطه تاریخی را به خوبی می‌توان در این تصویر دید. رشد و نمو گیاهان به این صورت در دل یک بنای تاریخی آیا معنایی جز مرگ تدریجی تمدن و تاریخ یک ملت دارد؟ چنانکه قابل مشاهده است، شرایط زیست این گیاه باعث رویش و گسترش عوامل مخل دیگر طبیعی در این اثر با ارزش تاریخی شده است.
 

در این تصویر خوردگی کامل اثری به این مهمی‌به دلیل رها شدگی و عدم حفاظت اضطراری از آرامگاه داریوش دوم، به خوبی قابل مشاهده است. آیا کسی پاسخگوی نابودی این اثر با ارزش تاریخی خواهد بود؟
 

نمایی دیگر از فروپاشی یک کتیبه دیگر در محوطه تاریخی نقش رستم. در این تصویر هم تاثیر مخرب و جبران ناپذیر عدم حفاظت چنین اثر مهم تاریخی در مواجه با عوامل مخرب طبیعی و انسانی به خوبی قابل مشاهده است.

 

انحلال کامل یکی از ستونهای برجسته نقش رستم که عامل اصلی آن هوازدگی و عدم توجه به مقوله حفاظت اضطراری از یک اثر با ارزش تاریخی است، باعث شده تا این بخش از آرامگاه داریوش دوم به کلی نابود گردد.
 

 نمونه دیگری از بی توجهی‌ها و تاثیرات نابود کننده آن در ویرانی بخش دیگری از آرامگاه داریوش دوم. آیا علت دیگری جز عدم توجه به اهمیت تاریخی چنین اثری می‌توان برای نابودی این قطعه مهم تاریخی پیدا کرد؟
 

کارشناسان مرمت معتقدند که با کمترین هزینه‌ها و تنها با استفاده از تکنولوژی نانو می‌توان به راحتی  از آثار این چنینی در مقابله با عوامل و عوارض طبیعی تا حد مطلوبی محافظت کرد. امری که البته سالهاست در ایران اتفاق نیافتاده است.
 

در این تصویر تاثیرات ناشی از عدم توجه به مسیرهای هدایت کننده آب که در اثر بارش نزولات جوی به درون بدنه آرامگاه و نمای آن نفوذ می‌کند، قابل مشاهده است. چنانچه می‌بینید نفوذ آبهای سطحی در بدنه این اثر آن را بطور کلی مورد انهدام قرار داده و خسارات جبران ناپذیری به آن وارد کرده و موجب شکستگی آن شده است.
 

بی توجهی به وضعیت اضطراری بخش دیگری از آرامگاه داریوش، موجب ایجاد شکاف و حفره در پایه‌های این اثر با ارش تاریخی شده است و خطر فروپاشی کامل این اثر مهم باستانی و بروز حادثه برای بازدیدکنندگان را به همراه دارد.
 

رها شدگی بخشهای مختلف مجموعه نقش رستم در برابر عوامل متعدد طبیعی باعث انحلال، هوا زدگی و از بین رفتن ارزشهای هنری آن شده است.

 

گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ

www.seemorgh.com/culture

منبع: mehrnews.com

 

گزارش تصویری نقش رستم در استان فارس

آرامگاه كوروش در ذهن مردم فرو ریخت!

میراث گذشته در سرزمین فرهاد

گزارش تصویری از غار دیدنی "شاپور"

تخت جمشید پر بازدید کننده ترین بنای ایران به روایت تصویر