«در» یعنی آغاز، یعنی ورود، یعنی تازگی. با گذشتن از یك در، در حقیقت از یك مرحله عبور می‌كنیم و وارد مرحله تازه‌ای می‌شویم. و برای این ویژگی «در» است كه ما آن را برای «تولد» برگزیدیم. چون این درها، سال‌های سال است كه بر همان پاشنه قدیمی می‌گردند، اما هنوز و هر بار كه از آن بگذری، شروع تازه‌ای را رقم می‌زنند. شاید مهم‌ترین انگیزه بشر از به كار گرفتن در، حفاظت و امنیت است. بشر هر گاه بنایی ساخته، دری برای آن گذاشته و برای آن در قفلی درست كرده است.
از طرفی وجود در به‌منزله حریم و مرز است كه گذر از آن ورود به حریم خصوصی محسوب می‌شود. در خانه‌های سنتی ایران دست‌كم چند در وجود داشت كه مهم‌ترینش در ورودی خانه بود. این درها غالباً از چوب‌های كلفت ساخته می‌شد و بر آنها قفل‌های كلون‌دار قرار می‌دادند و برای تزیین روكوب‌های پركاری رویشان می‌گذاشتند.
از طرفی وجود در به‌منزله حریم و مرز است كه گذر از آن ورود به حریم خصوصی محسوب می‌شود. در خانه‌های سنتی ایران دست‌كم چند در وجود داشت كه مهم‌ترینش در ورودی خانه بود. این درها غالباً از چوب‌های كلفت ساخته می‌شد و بر آنها قفل‌های كلون‌دار قرار می‌دادند و برای تزیین روكوب‌های پركاری رویشان می‌گذاشتند.
در خانه‌های قدیمی ایران چند در وجود دارد كه البته مهم‌ترینش در ورودی است. یعنی اولین مرحله برای ورود به حریم خانه. جنس چوب، شكل در و تزیینات روی آن به اهمیت صاحب‌خانه یا خود خانه بستگی داشت.
لولای در قسمت متحرك را به قسمت ثابت آن متصل می‌كند و به وسیله میخ‌ها یا روكوب‌های منقوش به قسمت متحرك وصل می‌شود.
ثروت ثروتمندان با تعداد درهایی كه در خانه‌هایشان كار گذاشته شده بود سنجیده می‌شد؛ مثلاً خانه هفت‌دری خانه‌ای بود كه هفت اتاق داشت و همه اتاق‌ها در داشتند و همه درها به قفل مجهز بودند؛ اما درِ خانه فقرا ضعیف و ساده بود و رویش دو كوبه ساده داشت. وجه مشترك همه خانه‌ها، دو دركوب (دق‌الباب) بود؛ یكی‌شان سبك و حلقه‌ای شكل بود، مخصوص زنان كه صدایی زیر داشت و روی لنگه سمت چپ در نصب می‌شد و دركوب دیگر مردانه بود، سنگین و توپر، به شكل چكشی یا مستطیلی و با صدای بم، و روی لنگه سمت راست در سوار می‌شد.
اهالی خانه با شنیدن صدای هر یك از این دركوب‌ها به جنسیت مهمان پی می‌بردند.
رواقع دركوب‌ها نقش دربازكن‌های الكترونیكی امروز را بازی می‌كردند.
همه درهای قدیمی، چه درهای ورودی و چه درهای اتاق دو لنگه (لت) داشتند. دلیل ساخته شدن درها با دو لنگه به جای یك لنگه، اعتقاد قدیمی ایرانیان، به ویژه شیعیان است كه عدد یك را عدد خدا می‌دانند و چون تنها اوست كه یكی است، در معماری ساختمان‌ها از جفت استفاده می‌كنند. بر همین اساس است كه در ِخانه‌ها همیشه دو لنگه دارد.
اهالی خانه با شنیدن صدای هر یك از این دركوب‌ها به جنسیت مهمان پی می‌بردند.
رواقع دركوب‌ها نقش دربازكن‌های الكترونیكی امروز را بازی می‌كردند.
همه درهای قدیمی، چه درهای ورودی و چه درهای اتاق دو لنگه (لت) داشتند. دلیل ساخته شدن درها با دو لنگه به جای یك لنگه، اعتقاد قدیمی ایرانیان، به ویژه شیعیان است كه عدد یك را عدد خدا می‌دانند و چون تنها اوست كه یكی است، در معماری ساختمان‌ها از جفت استفاده می‌كنند. بر همین اساس است كه در ِخانه‌ها همیشه دو لنگه دارد.
وجه مشترك همه خانه‌های قدیمی وجود درهایی است با دو كوبه؛ كوبه‌ای حلقه‌ای شكل برای زنان و كوبه‌ای چكشی برای مردان تا صاحب‌خانه بداند آن‌كه در می‌زند كیست و احتمالاً با چه كسی كار دارد.
از عمر درهای ابیانه گاهی بیش از 500 سال می‌گذرد. نگاه كنید كه این در چه‌قدر قدیمی و كهنه است و فكر كنید به این‌كه در طول این همه سال چه آدم‌هایی از این در گذشته اند... و فكر كنید به این‌كه این آدم‌ها وقتی از این در می‌گذشتند چه فكرهایی در سر داشتند.
اما در ابیانه بعد از خانه‌های خشتی و گلی كه دیوارهایش با خاك رس معدن هم جوار آن گل اندود شده و بافت یكنواخت قرمز رنگی را به وجودآورده، درهای تاریخ‌دار و كتیبه‌دارش بسیار مشهور است. از عمر بعضی از این درها بیش از 500 سال می‌گذرد.
میخ‌هایی كه روی در نصب شده برای وصل كردن لوله‌ها و ورق‌های آهنی روی درهای چوبی است. سر این میخ‌ها چتری شكل و ته آن تیز و باریك است. بر میخ‌ها یا روكوب‌ها نقش و نگارهایی وجود دارد كه به آنها جنبه تزیینی می‌بخشد.
لولای در قسمت متحرك را به قسمت ثابت آن متصل می‌كند و به وسیله میخ‌ها یا روكوب‌های منقوش به قسمت متحرك وصل می‌شود.
قفل درهای چوبی از ویژگی‌های معماری ایرانی است كه امروزه به فراموشی سپرده شده است. این قفل‌ها كلید چوبی دارد كه با شیارهای خاصی قفل را باز می‌كند. البته كلید هر كدام از قفل‌های چوبی با دیگر قفل‌ها تفاوت دارد. بعضی از قفل‌ها هم كلید فلزی نسبتاً بزرگی دارد كه با چرخاندن هر دور كلید، بخشی از كلون چوبی پشت در جلو می‌رود و در نهایت، در قفل می‌شود.
میخ‌هایی كه روی در نصب شده برای وصل كردن لوله‌ها و ورق‌های آهنی روی درهای چوبی است. سر این میخ‌ها چتری شكل و ته آن تیز و باریك است. بر میخ‌ها یا روكوب‌ها نقش و نگارهایی وجود دارد كه به آنها جنبه تزیینی می‌بخشد.
لولای در قسمت متحرك را به قسمت ثابت آن متصل می‌كند و به وسیله میخ‌ها یا روكوب‌های منقوش به قسمت متحرك وصل می‌شود.
قفل درهای چوبی از ویژگی‌های معماری ایرانی است كه امروزه به فراموشی سپرده شده است. این قفل‌ها كلید چوبی دارد كه با شیارهای خاصی قفل را باز می‌كند. البته كلید هر كدام از قفل‌های چوبی با دیگر قفل‌ها تفاوت دارد. بعضی از قفل‌ها هم كلید فلزی نسبتاً بزرگی دارد كه با چرخاندن هر دور كلید، بخشی از كلون چوبی پشت در جلو می‌رود و در نهایت، در قفل می‌شود.
گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
www.seemorgh.com/culture
منبع: hamshahrionline.ir
مطالب پیشنهادی:
این تپه اسرار‌آمیز بسیار گمنام است!
گزارش خواندنی گردشگر خارجی از میدان توپخانه در 127 سال پیش!!
گزارش تصویری یکی از بلندترین بناهای آجری جهان
غارهای دیدنی ایران
رمز گشایی خط میخی