به طور کل بیشتر مواد مخدر موجود از تریاک به دست می‌آید که آن نیز محصول گیاه خشخاش است. پس می‌توان عمر کشت خشخاش را با عمر شناسایی تریاک و مواد مخدر توسط انسان برابر دانست "این گیاه دارای تاریخچه مبهمی است. گروهی از از محققین کشاورزی معتقدند که این گیاه به طور طبیعی تکامل یافته است. بعضی را عقیده بر این است که انسان با انتخاب و پرورش نوع خوب آن باعث تکامل این گیاه به صورت امروزی آن شده است عده ایی نیز بر این باور دارند که تغییر شرایط آب و هوا در ارتفاعاتی که این گیاه می‌روید باعث تکامل آن شده است. امروز این عقیده بیشتر مورد توجه می‌باشد".
گیاه خشخاش که هم اینک به فراوانی و گستردگی در کشور همسایه، افغانستان و یا چنانکه در خبرها می‌خوانیم و می‌شنویم که به صورت غیر قانونی در کرمانشاه و بم (و شاید مناطق دور از نظارت در کشورمان) کشت می‌شود، گیاهی است که عمر آن هم پایه با تمدن بشری است. و جز معدود تمدن‌های کهن نظیر ایران و چین در بقیه تمدن های باستانی با نشانه هایی از این گیاه روبرو می‌شویم. ولی کدام تمدن و در چه زمانی به این گیاه و خواص آن دست یافتند برای ما مشخص نیست "مهم آن است که بشر ما قبل تاریخ با این گیاه آشنایی داشته است. گیاه شناس قرن نوزدهم جورج واتز عقیده داشت که انسان تدریجاً به خواص این گیاه پی برده است. او حدس می‌زند که انسان‌های قدیم پیش از مصرف این گیاه ... و قبل از پی بردن به خواص دارویی آن بی گمان از زیبایی گل آن لذت می‌برده اند"
ولی باید تاریخ تریاک را به عنوان دارو و مسکن از تاریخ تریاک و مواد مخدر جدا دانست. در دنیای باستان همانند امروزه از تریاک به عنوان دارو استفاده می‌کردند چنانکه امروزه بیست و چند داروی مسکن از مشتقات تریاک تولید و در داروخانه ها عرضه می‌شود. "احتمالاً تریاک نخستین دارویی بوده که انسان آن را کشف کرده است و چون یافتن آن در طبیعت به سادگی ممکن است بی گمان پیش از دست یافتن به الکل که تهیه آن احتیاج به آگاهی از عملکرد تخمیر دارد، به تریاک دست یافته بوده است"چنان که می‌نماید "در دنیای قدیم از مصرف نادرست و بی رویه تریاک خبری نیست و به کار بردن آن تا قرن 12 میلادی جز برای معالجه بعضی بیماری ها و تسکین درد معمول نمی‌باشد نمونه هایی بر این مدعا:
- در پزشکی مصر باستان " تریاک در 700 روش درمانی توصیه شده است. یک بخش از نوشته های اخیر به نسخه هایی برای آرام کردن کودکان بد خلق تخصیص داده شده است. (شیوه ایی که هم اینک در بعضی از روستاهای ایران برای آرام کردن کودکان ونوزادان نا آرام از آن استفاده می‌شود).
- در تمدن باستانی آشور: در اسناد طبی آشوری ها از 115 ترکیبات دارویی گیاهی، چهل و دو نوع مربوط به ترکیبات تریاک بوده است.
- پزشکان یونان باستان به خواص آرام بخش و خواب آور تریاک اشاره کرده اند "ولی هیچ یک درباره تأثیر این دارو بر مغز چیزی ننوشته اند. ولی دیاگورس فیلسوف شهر ملوس (یونان باستان) از خطرات و دام های نامرئی این ماده کاملاً آگاه بوده است. او در سه قرن (قبل از میلاد) توصیه می‌کند: بهتر است انسان درد را تحمل کند تا اینکه معتاد به تریاک شود.
- خشخاش در امپراطوری روم نیز شناخته شده بود و چنان مقدس شمرده می‌شد که طرح آن بر یک روی سکه امپراتوری روم حک شده بود "رومی‌ها نه تنها تریاک را مسکن دردها و یک داروی مذهبی می‌پنداشتند بلکه آن را یک زهر سهل الوصل نیز می‌دانستند که بهترین دارو برای خودکشی بدون درد بوده است.
- اعراب نیز تریاک را از دوران مصریان به عنوان مسکن دردها می‌شناختند و "آنها بودند که نخستین بار تولید و تجارت تریاک را به شکل یک صنعت بزرگ سامان دادند.
نویسنده کتاب تاریخ تریاک (مارتین بوت) سعی دارد اعراب و مسلمانان را نخستین کسانی معرفی کند که به تجارت تریاک دست یافتند ولی باید در نظر داشت که مسلمانان زمانی به این کار مبادرت ورزیدند که تنها مورد استفاده این ماده مصارف دارویی و پزشکی آن بوده است و نه مصارف غیر پزشکی و اعتیاد آور آن. چرا که " تاریخ اعتیاد به معنای امروزی آن فراتر از دو سه قرن اخیر نمی‌رود".
و اما اولین آثار و نشانه های گیاه خشخاش کجا و مربوط به چه زمانی است؟ "باقی مانده هایی از کشت خشخاش مانند دانه‌ها و کپسول‌هایی که از چهار هزار(سال) قبل از میلاد در دهکده‌های سویس به دست آمده و بررسی گیاه شناسان بر روی این نمونه ها نشان می‌دهد که انسان آن را پرورش داده است و این قدیمی‌ترین نمونه گیاه خشخاش است. ولی اولین نمونه تریاک "از مقبره چا (CHA) در مصر به دست آمده است که تاریخ آن به 15 قرن قبل از میلاد می‌رسد.
بررسی تمدن های باستانی نشان می‌دهد که در حدود 3400 سال قبل از میلاد مردم نواحی سواحل دجله و فرات (تمدن سومری) در زمین های پست بین النهرین خشخاش را پرورش می‌دادند و علاوه بر این تریاک را نیز می‌شناختند. "سومری ها که نخستین کشاورزان تاریخ بشر بودند و نیز اولین تمدن دنیا را تشکیل دادند در خط علامتی خود "هال" و "جل" را برای خشخاش به کار می‌بردند که معنی آن گیاه خوشحال بوده است.
و اطلاعات مربوط به خشخاش و تریاک تا پایان هزاره دوم قبل از میلاد از تمدن سومری به تمام تمدن‌های آن روز دنیا انتقال یافته بوده است. از اروپا، خاورمیانه تا شمال افریقا؛ تنها می‌توان از دو تمدن دنیای باستان نام برد که با تریاک آشنایی نداشتند "مردمان چین باستان با تریاک آشنایی نداشتند و برای اولین بار تریاک از هند به دربار خاقان چین فرستاده شد و خشخاش به عنوان تزئین در باغها کاشته می‌شد ایرانیان باستان نیز با تریاک و گیاه خشخاش آشنایی نداشتند "زیرا در اوستا ذکری از افیون و تریاک در بین نیست.
گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
www.seemorgh.com/culture
منبع: dchq.ir