بیوگرافی و آثار همایون خرم + عکس
استاد همایون خرم نوازندهٔ نامدار ویولن، موسیقی‌ دان؛ آهنگ‌ ساز و عضو شورای عالی خانه موسیقی سال ۱۳۰۹ در بوشهر متولد شد

درباره همایون خرم نابغه موسیقی ایران

امیر همایون خرم از نوابغ موسیقی ایران، در ۹ تیر ۱۳۰۹ در بوشهر متولد شد و در ۲۸ دی ۱۳۹۱ در تهران درگذشت. وی نوازندهٔ ویولن، موسیقی‌ دان و آهنگساز موسیقی اهل ایران بود. او یکی از اعضای شورای عالی خانه موسیقی ایران بود.

زندگی‌ نامه همایون خرم

از آنجا که مادرش از شیفتگان موسیقی اصیل ایرانی بود و از میان مقام‌ های موسیقی ایرانی، به دستگاه همایون علاقه‌ای وافر داشت، نام همایون را برای فرزند خود برگزید. همایون که کودکی بیش نبود هر روز که می گذشت، بیشتر تحت تاًثیر موسیقی قرار می گرفت و علاقه اش به آن و نواختن یکی از آلات موسیقی افزون می گشت تا اینکه به ۱۰ سالگی رسید و در این زمان به تقلید از نوازندگان، تار چوبی تهیه کرد و سیمی هم بر آن بست و تاری برای خود ساخت و به نواختن آن پرداخت. وی چنان به این ساز ساخت خود علاقه مند بود که آن را هیچگاه از خود دور نمی کرد، حتی زمان خواب. مادر مهربان و هنرمند وی که او را اینچنین مشتاق موسیقی می بیند یک ویولن به مبلغ ۱۲ تومان برای وی خریداری می کند و او نزد خود شروع به نواختن می کند پس از یک ماه به وسیله یکی از بستگانش به ابوالحسن صبا معرفی می شود و از ۱۳۲۱ خورشیدی به جمع شاگردان استاد بزرگ موسیقی ایران زمین در می آید و افتخار شاگردی پیدا می کند.


خرم که در سن ۱۰–۱۱ سالگی به مکتب ابوالحسن صبا راه‌ یافت، چند سال بعد به عنوان نوازندهٔ ۱۴ ساله، در رادیو به تنهایی به اجرا پرداخت.

استاد همایون خرم در کودکی
استاد همایون خرم در کودکی

وی که در این مدت موسیقی را به طور تجربی و غیر آکادمیک فرا گرفته بود از خط نت موسیقی اطلاعی نداشت، از این رو برای اینکه بتواند از آثار دیگران آگاهی یابد و در آینده هم خود آهنگ بسازد، ندانستن نت، نقص بزرگی برای وی به شمار می رفت از این رو کتاب های علینقی وزیری را تهیه کرد و خود به مطالعه آنها پرداخت و بعدها ۲ جلد کتاب روح الله خالقی را خواند و سپس در زمانی که به خدمت نظام مشغول بود در دانشکده افسری با شخصی بنام سروان حسینی که از فارغ التحصیلان هنرستان عالی موسیقی بود، آشنا می شود و نزد وی مبانی علم هماهنگی و کنترپوآن را فرا می گیرد.

بعدها، در بسیاری از برنامه‌ های موسیقی رادیو، به ویژه در برنامه گلها، به عنوان آهنگساز، تک نواز ویولن، و رهبر ارکستر آثاری ارزشمند آفرید.

موسیقی همایون خرم

ساز همایون خرم‌، سازی پر صلابت، سنگین و عاری از هر نوع خودنمایی بود. اگر چه در شیرین نوازی خرم را نمی‌توان با پرویز یاحقی و حبیب‌الله بدیعی هم تراز دانست با این حال توانایی او در آفرینش آنی ملودی های جاندار و جذاب، بافت تکنوازی های او را به مراتب از کارهای دیگران خوش ساخت تر و پرمایه تر می‌سازد. از این بابت خرم و علی تجویدی را می‌توان در یک گروه قرار داد، چون قابلیت آهنگسازی این ۲ بر نوازندگیشان چیره بود، درست عکس آنچه درباره بدیعی و یاحقی می‌توان گفت. نباید از قلم انداخت که خرم، همانند تجویدی، آهنگسازی تجربی و ذوقی نبود. وی بنیادهای علمی آهنگسازی را آموخته بود و بر آن‌ها تسلط داشت. از جمله اینکه هارمونی را با فریدون فرزانه و با شیوه سارلی فراگرفته و در سازبندی از کورساکف متأثر بود.

دشوار می‌شود ایرانی‌ ای را یافت که نتواند ترانه «امشب در سر شوری دارم» را زمزمه کند. گر چه باید تأکید کرد که اعتبار خرم هرگز در ترانه‌های ساده و همه پسندش خلاصه نشده و نمی‌شود.

همکاران و شاگردان همایون خرم

خرم با خوانندگان توانا و حرفه ای‌ دوران طلایی موسیقی ایران همکاری نزدیک داشته‌است. حسین قوامی، شجریان، گلپا و ایرج از آن جمله‌اند. با وجود آن که برخی از کارهای خرم با صدای خوانندگان دیگر بازخوانی شده‌است، مشکل می‌توان گفت که درخشش و ظرافت بازخوانی ها به پای اجراهای گذشته می‌رسد.

خرم با خوانندگان دوران دو دهه طلایی موسیقی ایران همکاری داشته‌است. حسین قوامی، ایزدبانو، مرضیه، گلوریا روحانی، دلکش، شجریان، گلپا و ایرج از آن جمله‌اند.

جوانان بسیاری در بیش از سه دهه تدریس از محضر درس خرم بهرمند شدند که امروز امانتدار مکتب استاد خود هستند اما خرم در گفت وگویی با علی دهباشی در نشریه بخارا از مانی فرضی، پژمان پورزند و بابک شهرکی به عنوان زبده‌ ترین شاگردان خود نام می‌برد.

همایون خرم در جوانی در حال نواختن ویولن
همایون خرم در جوانی در حال نواختن ویولن

از طرف دیگر باید گفت پروین نوری‌وند تا چندین سال خواننده انحصاری آثار خرم محسوب می‌شد. با آن که برخی از کارهای خرم با صدای خوانندگان دیگر بازخوانی شده‌ است، مشکل می‌توان گفت که درخشش و ظرافت بازخوانی‌ها به پای اجراهای گذشته می‌رسد.

تحصیلات همایون خرم

همایون خرم تحصیلات دانشگاهی خود را در دانشگاه علم و صنعت ایران در رشته مهندسی برق ادامه داد. در جلد سوم کتاب موسیقی‌ دان ایرانی نوشته پژمان اکبرزاده آمده‌است: «پس از وقوع انقلاب اسلامی در ایران، فعالیت‌های اجرایی همایون خرم دچار وقفه‌ای چندین ساله شد. اوقات او از آن پس، بیشتر صرف تدریس خصوصی ویلن و فعالیت‌های پژوهشی دربارهٔ موسیقی ایرانی شد.»

برخی آثار ماندگار همایون خرم

همایون خرم، بخشی از حافظه تاریخی موسیقی ایران را با خلق آثاری همچون «تو ای پری کجایی»، «رسوای زمانه منم» «امشب در سر شوری دارم» مینای شکسته، غوغای ستارگان (امشب در سر شوری دارم)، بگذر از کوی ما، پیک سحری و طاقتم ده  رقم زده است. او از جمله ملودی‌ پردازان شاخص و ماندگار در تاریخ موسیقی ایران به شمار می‌ رود و یکی از رموز ماندگاری این آثار غنای ملودیک و ارزش موزیکالیته و قدرت ملودی‌ ها بود.

غوغای ستارگان – با صدای پروین
پیک سحری – با صدای پروین
سرگشته – با صدای حسین قوامی
دلم شکستی – با صدای  حسین قوامی
رفته – با شعررحیم معینی کرمانشاهی و صدای الهه
یارم گره بر مو زده – با صدایالهه
طاقتم ده- با صدایمرضیه
اشک من هویدا شد – با صدای مرضیه
ای ماه من – با صدای مرضیه
در میان گل‌ها – با صدای مرضیه
از من بگذرید (آیا همه شما بی‌گناهید) – با صدای مرضیه
در بستر غم – با شعر تورج نگهبان و صدای مهستی
خدا کند عاشق شوم – با صدای دلکش
عالم تنهایی – با صدای دلکش
تا به کی – با صدای پوران
شهزاده رؤیا – با صدای یاسمین
افسانه شیرین – با صدای هایده
آتش – با صدای سیمین غایی
قصه‌گو – با صدای هوشمند عقیلی

از کارهای دیگر همایون خرم می‌ توان سخنرانی‌ های زیر را نام برد:

موسیقی ایرانی در مراکز هنری و فرهنگی اروپا و آمریکا مانند UCLA
ابوالحسن صبا و موسیقی ایرانی در دانشگاه گیلان و دانشگاه پزشکی شیراز
ابوالحسن صبا در انجمن موسیقی فارس
مقامات موسیقی ایرانی در دانشگاه علامه طباطبایی
علی‌نقی وزیری در فرهنگسرای ارسباران
مشخصات موسیقی ایرانی در دانشگاه صنعتی اصفهان
سخنرانی‌های متعدد دیگر در تالار رودکی تهران به مناسبت‌های گوناگون.

سمت‌ های همایون خرم

آهنگ‌ ساز در برنامه‌های موسیقی ایرانی و برنامه گلها
استاد دانشکده موسیقی ملی
دارای درجه ۱ هنری معادل مدرک دکترا از شورای ارزشیابی هنرمندان ایران
رهبری ارکستر سازهای ملی
عضویت در شورای عالی موسیقی رادیو 

درگذشت همایون خرم

همایون خرم، استاد موسیقی ایرانی و خالق نغمه‌های ماندگار در ۸۲ سالگی و در ۲۸ دی ۱۳۹۱ خورشیدی به علت بیماری سرطان ریه در بیمارستان دی دار فانی را وداع گفت و عرصه موسیقی را پراز غم و اندوه کرد.

 

بیشتر بدانید : گفت‌وگو با همايون خرم آهنگساز و نوازنده

بیشتر بدانید : آواز محمدرضا شجریان بر پیکر استاد «همایون خرم»، او هم پر کشید

بیشتر بدانید : گزارش تصویری: تشییع همایون خرم با همراهی و آواز بزرگان موسیقی

بیشتر بدانید : گزارش تصویری: حال و هوای خانه «همایون خرم» پس از درگذشت

 

گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
seemorgh.com/culture
منبع: irna.ir/ ویکی پدیا