ما ایرانی‌ها یك عادت فرهنگی عجیب داریم و براساس آن، دوست داریم ابتدا محصول را برداشت كنیم، سپس در یك برنامه‌ریزی بلندمدت به عملیات كاشت بیاندیشیم! به عبارت دیگر، بدون تدبیر برای پیمودن مسیر، بازخوانی عجولانه هدف را با رسیدن به آن یكسان می‌پنداریم و متاسفانه این منطق معیوب بر بسیاری از حوزه‌های فعالیت اجتماعی سیاسی ما سایه افكنده است.
با این مقدمه، به اصل قضیه می‌پردازم. با آن‌كه در پویایی ساختار تكنیكی صنعت رسانه، ریشه‌های عمیق هنری وجود دارد؛ اما در دهه‌های اخیر، بیشترین كاركرد این سه‌گانه (هنر تكنیك صنعت) در حوزه سیاست اجتماع طرف توجه بوده است.
اینك سال‌های طولانی از اولین استفاده‌های سیاستمداران جهان از قدرت رسانه در مهندسی افكار عمومی گذشته و هنوز تاثیرگذاری این پدیده بسیاری از دولتمردان را تهییج می‌كند.
این واقعیت است و براساس آن، تعداد بیشماری از رسانه‌های دیواری و شنیداری جهان، پوشش‌دهنده برنامه ریزی‌های پیدا و پنهان اصحاب سیاست به حساب می‌‌آیند، كشور ما هم در این میان از این مسیر جدا نیست؛ اما مهم‌ترین تفاوت رسانه‌های ایرانی اعم از پوشش‌دهی داخلی و خارجی با دیگر نمونه‌های تاثیرگذار غربی در آن است كه ما براساس همان عادت فرهنگی عجیب كه در ابتدای نوشتار اشاره شد؛ در بازخوانی مفهوم رسانه و مهندسی پیام، تنها به تكنیك صنعت اكتفا می‌كنیم و از ریشه ذاتی این پدیده كه همان «هنرورزی» است، غافل می‌مانیم و به بیانی دیگر، با استفاده ذوق‌زده از دو ضلع معلق، مثلث متساوی‌الساقین خوشبختی‌امان را ترسیم می‌كنیم! غافل از آن‌كه این مثلث، نیازمند یك ضلع سوم یا همان تدبیر هنری است.
رمز موفقیت رسانه‌های پیش‌رو در مهندسی افكار عمومی به هنرورزی گردانندگان آنها در مقدمه‌چینی و برنامه‌ریزی انتقال پیام باز می‌گردد؛ یعنی آنها برای برداشت محصول، مرحله كاشت بذر و مراقبت از آن را ضروری می‌دانند!
این در حالی است كه ما گمان می‌كنیم با برپایی گفتگویی تلویزیونی با یك سیاستمدار، بدون هیچ‌گونه برنامه‌ریزی و تدبیر حتی گاهی در چارچوبی كاملا جهت‌دار تمام افكار عمومی را شخم زده و زیر و رو كرده‌ایم!
نه... اینچنین نیست برادر!
برای تاثیرگذار بودن، باید اصول حرفه‌ای را رعایت كنیم و حتی برای یك لحظه از روان‌شناسی مخاطبان، غافل نمانیم. گمان نكنیم افكار عمومی فقط تشنه مهندسی و جهت‌دهی ما هستند و همان روخوانی پیام، آنها را دچار تحول كرده و بسیاری از ایشان منقلب شده‌اند!
نمی‌دانم به نوع گفتگوهای رسانه‌های سرشناس با رئیس‌جمهور كشورمان در سفر اخیر به ینگه‌دنیا دقت كرده‌اید یا نه؟ یكی از برجسته‌ترین آنها، گفتگوی لری‌كینگ با آقای احمدی‌نژاد بود.
این مرد كهنه‌كار گفتگوهای تلویزیونی، در نهایت دقت و آرامش مقابل طرف گفتگویش می‌نشیند و با كمال احترام برنامه خود را آغاز می‌كند. با هوشمندی كامل پازل پرسش‌های خود را پیش می‌برد و مهمان‌اش را در فضای آكنده از صراحت و البته آرامش خاطر، نگه می‌دارد و آقای احمدی‌نژاد هم با همان بیان معروف و جذابش پاسخ می‌دهد.
در یك لحظه تماشایی از گفتگو، آقای رئیس‌جمهور پاسخ یك سوال را با سوالی دیگر پیوند می‌دهد و از لری كینگ می‌خواهد كه نظرش را درباره حمله آمریكا به ایران بگوید و همان‌جاست كه او با هوشمندی رسانه‌ای‌اش تاكید می‌كند به عنوان مجری تلویزیون، آن هم مقابل یك پرزیدنت، خود را مجاز به اظهارنظر نمی‌داند!
و صد البته در حقیقت تلاش می‌كند تا بی‌طرفی گفتگو را به مخاطب تفهیم كند. مهمان را در موضع آزادی كامل برای اظهار نظر قرار دهد. با خودم فكر می‌كردم اگر چنین موقعیتی در اختیار بعضی از ما [اصحاب رسانه] قرار می‌گرفت، دقایق طولانی از برنامه را به اظهار فضل شخصی و دفاع غلیظ از سیاست‌های شبكه تلویزیونی خودمان اختصاص می‌دادیم لابد با خود می‌گویید چه آدم خوبیست این لری كینگ یا چقدر شبكه تلویزیونی آنها بی‌طرف است. نه ... اینچنین نیست برادر!
آنها هم صحنه‌گردان سیاست‌های منفعت‌طلبانه دولتمردان خود هستند. با این تفاوت كه در مرحله كاشت بذر با دقت و حوصله فراوان عمل می‌كنند تا آهسته آهسته به روزهای دلخواه برداشت محصول برسند. هرچند در این مسیر، خود را برخلاف ذات پنهانشان بی‌طرف و آزادمنش نشان می‌دهند.
آن‌وقت ما در این سوی دنیا نشسته‌ایم و هزار محنت و رنج در یك گفتگوی نیم‌ساعته به خرج می‌دهیم تا به زور هم شده مخاطبمان بفهمد كه فلان وزیر خیلی مردمی است چون موسیقی گوش می‌دهد یا فلان كارگردان خیلی آدم خوبی است چون برادرش در جبهه بوده یا فلان سوپراستار سینما خیلی مذهبی است چون نماز می‌خواند! باور نمی‌كنید؟ همین الان خودش گفت!
آری ... اینچنین است برادر!
با این مقدمه، به اصل قضیه می‌پردازم. با آن‌كه در پویایی ساختار تكنیكی صنعت رسانه، ریشه‌های عمیق هنری وجود دارد؛ اما در دهه‌های اخیر، بیشترین كاركرد این سه‌گانه (هنر تكنیك صنعت) در حوزه سیاست اجتماع طرف توجه بوده است.
اینك سال‌های طولانی از اولین استفاده‌های سیاستمداران جهان از قدرت رسانه در مهندسی افكار عمومی گذشته و هنوز تاثیرگذاری این پدیده بسیاری از دولتمردان را تهییج می‌كند.
این واقعیت است و براساس آن، تعداد بیشماری از رسانه‌های دیواری و شنیداری جهان، پوشش‌دهنده برنامه ریزی‌های پیدا و پنهان اصحاب سیاست به حساب می‌‌آیند، كشور ما هم در این میان از این مسیر جدا نیست؛ اما مهم‌ترین تفاوت رسانه‌های ایرانی اعم از پوشش‌دهی داخلی و خارجی با دیگر نمونه‌های تاثیرگذار غربی در آن است كه ما براساس همان عادت فرهنگی عجیب كه در ابتدای نوشتار اشاره شد؛ در بازخوانی مفهوم رسانه و مهندسی پیام، تنها به تكنیك صنعت اكتفا می‌كنیم و از ریشه ذاتی این پدیده كه همان «هنرورزی» است، غافل می‌مانیم و به بیانی دیگر، با استفاده ذوق‌زده از دو ضلع معلق، مثلث متساوی‌الساقین خوشبختی‌امان را ترسیم می‌كنیم! غافل از آن‌كه این مثلث، نیازمند یك ضلع سوم یا همان تدبیر هنری است.
رمز موفقیت رسانه‌های پیش‌رو در مهندسی افكار عمومی به هنرورزی گردانندگان آنها در مقدمه‌چینی و برنامه‌ریزی انتقال پیام باز می‌گردد؛ یعنی آنها برای برداشت محصول، مرحله كاشت بذر و مراقبت از آن را ضروری می‌دانند!
این در حالی است كه ما گمان می‌كنیم با برپایی گفتگویی تلویزیونی با یك سیاستمدار، بدون هیچ‌گونه برنامه‌ریزی و تدبیر حتی گاهی در چارچوبی كاملا جهت‌دار تمام افكار عمومی را شخم زده و زیر و رو كرده‌ایم!
نه... اینچنین نیست برادر!
برای تاثیرگذار بودن، باید اصول حرفه‌ای را رعایت كنیم و حتی برای یك لحظه از روان‌شناسی مخاطبان، غافل نمانیم. گمان نكنیم افكار عمومی فقط تشنه مهندسی و جهت‌دهی ما هستند و همان روخوانی پیام، آنها را دچار تحول كرده و بسیاری از ایشان منقلب شده‌اند!
نمی‌دانم به نوع گفتگوهای رسانه‌های سرشناس با رئیس‌جمهور كشورمان در سفر اخیر به ینگه‌دنیا دقت كرده‌اید یا نه؟ یكی از برجسته‌ترین آنها، گفتگوی لری‌كینگ با آقای احمدی‌نژاد بود.
این مرد كهنه‌كار گفتگوهای تلویزیونی، در نهایت دقت و آرامش مقابل طرف گفتگویش می‌نشیند و با كمال احترام برنامه خود را آغاز می‌كند. با هوشمندی كامل پازل پرسش‌های خود را پیش می‌برد و مهمان‌اش را در فضای آكنده از صراحت و البته آرامش خاطر، نگه می‌دارد و آقای احمدی‌نژاد هم با همان بیان معروف و جذابش پاسخ می‌دهد.
در یك لحظه تماشایی از گفتگو، آقای رئیس‌جمهور پاسخ یك سوال را با سوالی دیگر پیوند می‌دهد و از لری كینگ می‌خواهد كه نظرش را درباره حمله آمریكا به ایران بگوید و همان‌جاست كه او با هوشمندی رسانه‌ای‌اش تاكید می‌كند به عنوان مجری تلویزیون، آن هم مقابل یك پرزیدنت، خود را مجاز به اظهارنظر نمی‌داند!
و صد البته در حقیقت تلاش می‌كند تا بی‌طرفی گفتگو را به مخاطب تفهیم كند. مهمان را در موضع آزادی كامل برای اظهار نظر قرار دهد. با خودم فكر می‌كردم اگر چنین موقعیتی در اختیار بعضی از ما [اصحاب رسانه] قرار می‌گرفت، دقایق طولانی از برنامه را به اظهار فضل شخصی و دفاع غلیظ از سیاست‌های شبكه تلویزیونی خودمان اختصاص می‌دادیم لابد با خود می‌گویید چه آدم خوبیست این لری كینگ یا چقدر شبكه تلویزیونی آنها بی‌طرف است. نه ... اینچنین نیست برادر!
آنها هم صحنه‌گردان سیاست‌های منفعت‌طلبانه دولتمردان خود هستند. با این تفاوت كه در مرحله كاشت بذر با دقت و حوصله فراوان عمل می‌كنند تا آهسته آهسته به روزهای دلخواه برداشت محصول برسند. هرچند در این مسیر، خود را برخلاف ذات پنهانشان بی‌طرف و آزادمنش نشان می‌دهند.
آن‌وقت ما در این سوی دنیا نشسته‌ایم و هزار محنت و رنج در یك گفتگوی نیم‌ساعته به خرج می‌دهیم تا به زور هم شده مخاطبمان بفهمد كه فلان وزیر خیلی مردمی است چون موسیقی گوش می‌دهد یا فلان كارگردان خیلی آدم خوبی است چون برادرش در جبهه بوده یا فلان سوپراستار سینما خیلی مذهبی است چون نماز می‌خواند! باور نمی‌كنید؟ همین الان خودش گفت!
آری ... اینچنین است برادر!
رضا رشیدپور
مطالب مرتبط:
رضا رشید پور: چه جوری مثلث شیشه ای شکست!!
گردآورى: گروه فرهنگ و هنر سيمرغ
www.seemorgh.com/culture
منبع: www.aftab.ir
