شیرین نشاط، از "زنان خدا" تا "زنان بدون مردان" + عکس

بیوگرافی و آثار شیرین نشاط

"به آفتاب سلامی دوباره خواهم داد" بزرگترین نمایشگاه فردی شیرین نشاط اکتبر امسال در موزه هنرهای معاصر لس آنجلس افتتاح یافت. این نمایشگاه در برگیرنده ۲۳۰ عکس و هشت ویدیوی هنری است.

این نمایشگاه گشت و گذاری از زاویه تکنیکی، فرم و محتوا در آثار نشاط است. از زاویه تکنیکی او از عکس شروع می کند، مثل مجموعه زنان خدا و شاهنامه بعد با ویدیوی های هنری مثل تلاطم، عصیانگر، جذبه، بی قرار و اشتیاق و غیره ادامه می یاید و در انتها شاهد فیلم ها سینمایی او "زنان بدون مردان" و "در جستجوی ام الکلثوم" هستیم.

آثار شیرین نشاط

از زاویه محتوا از دلتنگی های یک عکاس مهاجر که از ایرانی هاو عرب ها عکس می گیرد، آغار می گردد تا این مرحله لنز دوربینش آمریکایی ها راه هدف نمی گیرد، در انتهای این مسیر دغدغه های او دیگر تنها نوستالژی سرزمین مبدا نیست بلکه لنز دوربینش در ویدیوی آخر به نام "سرزمین رویاها" از زاویه دید یک دختر مهاجر ایرانی به نام سیمین، آمریکایی های سفید و سرخ پوستان، فقر و رویاهای آنها نشانه می گیرد.

آثار نشاط الهام گرفته از وقایع دوران معاصر ایران است. "زنان بدون مردان"، روایتی از کودتای ۲۸ مرداد ۳۲ است. "زنان خدا" یا "دختران الله"، متعلق به دوران انقلاب است. مجموعه شاهنامه به "جنبش سبز" باز می گردد. عکس های خانه بر آتش به بهار عربی می پردازد و بالاخره ویدیوی سرزمین رویاها بازتاب تنش های ایران و آمریکاست.

اما آن حلقه ای که همه آثار این هنرمند را به هم پیوند می دهد موضوع هویت، جنسیت و تبعید است. این تبعید می تواند درونی یا بیرونی باشد، خواسته یا ناخواسته باشد.

نمایشگاه شیرین نشاط در لس آنجلس

برگزاری نمایشگاه در شهر لس آنجلس برای شیرین پس از گذر سه دهه درواقع بازگشتی به مبدا ورودش به این سرزمین است. دلتنگی ها و اندوه نهفته در آثار ده سال اول نشاط برخواسته از این دوران و دوری از ایران نیز هست.

تجربه تلخ لس آنجلس در جوانی

برای گفتگو با شیرین به منزلش در محله ای متوسط و مهاجر نشین در بروکلین نیویورک رفتم. خانه ای ساده و بدون تجمل مانند آثارش که عمدتا سیاه و سفید هستند و اولین تاثیرش سادگی است. نقطه شروع زندگی او لس انجلس بوده و به خواست پدر پزشکش در سن ۱۷ سالگی به آمریکا برای تحصیل فرستاده شد:

"سه سال اول زندگی من در لس آنجلس بسیار تلخ بود، از این شهر متنفر بودم. برعکس تصوری که در ایران داشتم، اصلا از آمریکا در آن دوران خوشم نیامد. وارد دبیرستان شدم. احساس دوری و دلتنگی شدیدی داشتم و می خواستم به ایران برگردم و به اصرار پدرم در آمریکا ماندگار شدم. هرگز احساس آرامش در این شهر نکردم و با جامعه دانشجویی ایرانی آن زمان که عمدتا سیاسی بودند سازگاری نداشتم. در یک خانواده یهودی زندگی می کردم و پرستار بچه شان بودم که بتوانم زندگی ام را تامین کنم."

در دوران انقلاب برای نشاط اوضاع بدترشد. تامین مالی او از ایران قطع شد. او برای ادامه تحصیل به برکلی آمد. "از نظر روحی دوری از خانوده برایم مشکل بود و دچار افسردگی شدم. در دانشگاه دانشجوی خوبی نبودم و استادم گفت تو شانس آوردی که قبول شدی."

برگزاری نمایشگاه در شهر لس آنجلس برای شیرین پس از گذر سه دهه درواقع بازگشتی به مبدا ورودش به این سرزمین است. دلتنگی ها و اندوه نهفته در آثار ده سال اول نشاط برخواسته از این دوران و دوری از ایران نیز هست.

پوستر نمایشگاه شیرین نشاط

نام نمایشگاه برگرفته از یکی از اشعار فروغ فرخزاد است: "به آفتاب سلامی دوباره خواهم داد"

"به آفتاب سلامی دوباره خواهم داد"

نام نمایشگاه برگرفته از یکی از اشعار فروغ فرخزاد است: "به آفتاب سلامی دوباره خواهم داد". اد شاد، طراح نمایشگاه که انتخاب نام نمایشگاه نیز گزینه او است رابطه ای درونی بین اشعار فروغ و آثار شیرین نشاط یافت. او بر این باور است که اشعار فروغ بر همه آثار نشاط سنگینی می کند. وی نقطه عزیمت فروغ را مکانی پر از درد و رنج میداند.

درون مایه آثار نشاط نیز از مکانی پر از تلخی ها و دردها آغاز می گردد ولی بازگشت هر دو پرتوان و پر از امید است. او ادامه می دهد: "طبیعی است که در شعر تبعید، کشورها، پاسپورت ها، درگیرهای سیاسی و نیروهای اشغالگر جایی ندارد، بلکه تنها الهام بخش است. هر دو آنها در آثارشان از امید به بازگشت سخن می گویند که می تواند در هر نقطه دنیا اتفاق بیافتد و الزاما به مفهوم بازگشت به وطنی که گمشده نیست بلکه به مفهوم خانه ای در وجود است که به آن عشق می ورزند."

روزنامه نگار آلمانی و هنرمند ایرانی

هاینتس پترشورفل، فیلمساز و روزنامه نگار آلمانی در سالهای آغازین نود میلادی شیرین نشاط را با مجموعه عکس "زنان خدا" کشف کرد. او معتقد است هنر امروز معترض نیست بلکه مخرب و برانداز است و تلاش دارد از درون به مسائل اجتماعی بپردازد. نشاط در پس بیش از یک دهه دوری از میهن در سال ۱۹۹۰ به ایران بازگشت.

در این مجموعه او تصویری از خودش در نقش زن مسلح و با حجاب که مزین به خط نقاشی هایی به زبان فارسی در پوستش است را نشان می دهد. شورفل معتقد است که آثار او از زاویه شکل و موضوع بسیار نو هستند و ویدیوی تلاطم (۱۹۹۸) را به عنوان یکی از کارهای مهم تاریخ نوین فیلم های هنری روز می داند. او براین باور است که کارهای این هنرمند از واقعیت سرچشمه می گیرد و مساله زن، مذهب و جامعه را انعکاس می دهد و این آثار اساسا به ایران یا کشورهای عربی محدود نمی شود و جهانی است.

"کارهای نشاط از زاویه عکاسی و نظم صحنه به خود او تعقل دارند و دست خط او را نشان می دهد." شیرین در آلمان بیش از هر کشورهای دیگری شناخته شده است و جزو معدود هنرمندان خارجی است که آثارش توانسته به موزه هنرهای معاصر برلین راه یابد.

مجموعه زنان خدا اثر شیرین نشاط

 مجموعه زنان خدا هم او را به شهرت رساند و هم انتقادات زیادی به آن شد

زنان خدا: انتقاد ها و تحسین ها

مجموعه "زنان خدا" هم او را به شهرت رساند و هم انتقادات زیادی به آن شد. این مجموعه مانند آثار دیگر عکاسی او بر روی چهره، دست و پاها و خط نقاشی به زبان فارسی تمرکز دارد.

او زمانی که در سال ۱۹۹۰ به ایران رفت، دوستانی داشت که بر روی فلسفه شهادت کار می کردند و برای شیرین این نگاه بسیار جذاب و تازه بود. در حالیکه زنان سکولار و غیرمذهبی از فضای عمومی ایران در دهه اول انقلاب به زور حکومت حذف شده بودند، این آثار با پردازش زیبایی شناسی که داشت، این تصور را به وجود می آورد که اینها سمبل زن ایرانی هستند.

شیرین نشاط معتقد است این سوءتفاهم ایجاد شد که او می خواهد ایران را اینگونه به دنیا نشان دهم. "بسیاری تصور می کردند که من می خواهم از این موضوع سوء استفاده کنم و خشونت را توجیه کنم در حالیکه من تنها بخش کوچکی از زنان مذهبی را به تصویر کشیده بودم. حتی خانمی در کنفرانسی که من صحبت می کردم با یک بنر حاضر شد و می گفت من با جمهوری اسلامی همکاری دارم و مرا با لنی ریفنشتال که کارگردان نزدیک به حکومت نازی بود، مقایسه می کرد."

مجموعه این انتقادها باعث شد که نشاط از فرم رئالیستی فاصله بگیرد. فیلم "زنان بدون مردان" نوعی رئالیست جادویی است و آثار بعدی او نیز به سورئالیسم نزدیک شده است.

مجموع "زنان خدا" از سه مجموعه ساخته شده، بخش اول به بازآفرینی اشعار فروغ می پردازد. این آثار تنش های فردی زنان مذهبی با نیازهای آزادیخواهانه را به تصویر می کشد. موج دوم این مجموعه ریشه در اشعار طاهره صفارزاده دارد و به تغییر مفهوم شهادت نظردارد، مفهومی که به زعم او در غرب بسیار ساده شده است. گروه سوم این مجموعه که کمتر دیده شده به عکاسی های نشاط در سال ۱۹۹۵ در ایران، بازمی گردد.

مجموعه های دیگر نمایشگاه، آثار عکاسی به نام "شاهنامه" (۲۰۱۲)، "خانه بر روی آتش" (۲۰۱۳) و "خانه چشمانم" محصول ۲۰۱۵ است که این آخری پرتره هایی است که در جمهوری آذربایجان گرفته شده و تاکنون در آمریکا نمایش داده نشده است.

آثار شیرین نشاط

 سیمین شخصیت اصلی، یک عکاسی ایرانی مهاجر است. او به عکاسی و گرد آوری پرتره های آمریکایی ها با پیشینه های متفاوت از نیومکزیکو تا کالیفرنیا، سفید پوست و سرخ پوست، زن و مرد، پیر و جوان می پردازد

سرزمین رویاها و مردم خسته از جنگ و ویرانی

آخرین اثر نشاط دو ویدیو به نام "سرزمین رویاها" و "پایگاه" نام دارند. سرزمین رویاها با طبیعت بکر خود که در ایالت نیومکزیکوی آمریکا فیلمبرداری شده است یادآور بیابان های ایران است و برای بیننده در ابتدا روشن نیست که مکان جغرافیایی اثر کجاست که این کار عامدا انجام شده است. این دو ویدیو پنجره ای است به اضطراب و تنش سیاسی موجود بین دو کشور با نگاهی رازآلود و منتقد به هر دو سیستم سیاسی، هر دو همدیگر را متهم به سیستم سیاسی- اجتماعی و اقتصادی ناعادلانه می کنند.

سیمین شخصیت اصلی، یک عکاسی ایرانی مهاجر است. او به عکاسی و گرد آوری پرتره های آمریکایی ها با پیشینه های متفاوت از نیومکزیکو تا کالیفرنیا، سفید پوست و سرخ پوست، زن و مرد، پیر و جوان می پردازد. سیمین نه تنها پرتره های این افراد بلکه رویاهای آنها را گردآوری می کند و در نهایت این دنیای رازآلود و استعاره را که با عکاسی سیاه و سفید مزین است به پایگاه ایرانی خود انتقال می دهد.

آمیزه ای از اسرار، طنز، جاسوسی، استعاره و رازآلودی ممتد باهم در این ویدیو تنیده شده است که سویه های بیزاری و نفرت از جنگ نیز در آن موج می زند. از زاویه زییایی شناسی این اثر با پرداختی سیاه وسفید، استفاده از لنزهای مختلف و جاده های پر پیچ خم که ببینده را به یاد آثار عباس کیارستمی می اندازد و طبیعت صحرایی که نقطه مشترک طبیعت هر دو کشور است دست خط نشاط را با خود حمل می کند.

سیاه و سفید بودن آثار قادر است نگاه خاکستری مردمانی را که صدا ندارند و کسانی که از جنگ، ویرانی و پیامد های آن به ستوه آمده اند را به خوبی به تصویر بکشد.

شیرین نشاط

سیاه و سفید بودن آثار قادر است نگاه خاکستری مردمانی را که صدا ندارند و کسانی که از جنگ، ویرانی و پیامد های آن به جان آمده اند را بخوبی به تصویر بکشد .

بیشتر بدانید : جایزه ویژه آی.سی.پی 2014 برای شیرین نشاط + عکس

بیشتر بدانید : دو هنرمند زن ایرانی در جمع هنرمندان بزرگ قرن + عکس

بیشتر بدانید : نمایشگاه جدید هنرمندی که بر صورتش شعر می‌نویسد! + عکس

بیشتر بدانید : هفت ایرانی در فهرست برترین‌های هنر جهان در سال 2010

 

گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
seemorgh.com/culture
منبع: bbc.com