نگاهی به نقاشی کابوس اثر یوهان هاینریش فوسلی

نقاشی رنگ‌ روغن کابوس (بختک) از هنری فوسلی، نقاش سوئیسی-انگلیسی در سال ۱۷۸۱ است. تصویر زنی در خوابی عمیق است که موجودی کوتوله‌ مانند برروی سینه‌اش چنبره زده است. شیفتگی و وسواسی که نمایان‌گر بعد اروتیک و رویایی نقاشی است، محبوبیت و موفقیت بسیار پیدا کرد. بعد از اولین نمایشگاهش در سال ۱۷۸۲ در آکادمی سلطنتی لندن (RA)،  منتقدان و حامیان، در عین حال که از این اثر وحشت کرده بودند، مجذوب آن نیز شده بودند و محبوبیت فراوانی در عموم فرهنگ جامعه پیدا کرد. شمایل کلی اثر بارها مورد تقلید و استفاده‌ی طنزهای سیاسی قرار گرفت و نسخه‌های زیادی از این اثر تولید و فروخته شد.

تفسیرها حول این اثر متفاوت است. به‌نظر می‌ رسد هنرمند، زنی در حال رویا دیدن است و هم‌ زمان کابوسش نیز به‌ تصویر کشیده است. موجودی که برروی سینه‌ ی زن چنبره‌ زده، اینکوبوس، در افسانه‌ های عامیانه اروپایی، موجودی شیطانی است که با زنان خفته رابطه جنسی برقرار می‌کند. اینکوبوس در میان ملت‌ها و فرهنگ‌های مختلف، با عناوین و تعاریف متفاوتی در میان مردم پدیدار شده. در فرهنگ ایرانی به بختک معروف است. نقاشی فوسلی به‌ جای صراحت بر اروتیک بودن و مفهوم این‌ چنینی، شکلی اغواگرایانه دارد. شاید تمامی این تصاویر و موجودات در خواب زن هستند؛ اما کابوس زن، فیزیکی ترسناک به صورت اسب و اینکوبوس پیدا کرده است.

نقاشی کابوس اثر یوهان هاینریش فوسلی

کابوس در عین حال که تصویری از رویا دیدن زن را ارائه می‌دهد، به همان اندازه به مفهوم و محتوای رویا پرداخته است. فوسلی از تکنیک کیاروسکورو/سایه‌روشن (chiaroscuro) برای ایجاد تضاد شدید بین سایه و نور، زرد و رنگ اخرایی پس‌زمینه استفاده کرده است. فضای داخلی اتاق، مدرن و شیک است و میزی کوچک کنار تخت زن قرار دارد. برروی میز یک آینه، شیشه‌ای کوچک و یک کتاب قرار دارد. اتاق گویی با پارچه‌ی مخملی قرمزرنگ پوشیده شده است. از پشت تخت و پرده‌های مخملی قرمز، سر اسبی پدیدار شده است؛ اسبی با چشمانی سفید که از حدقه بیرون زده است.

خواب و رویا همواره یکی از موضوعات مورد علاقه‌ی هنری فوسلی بوده است. یکی از دلایل منحصر به‌ فرد بودن اثر «کابوس» در این است که، در دوره‌ ای که بیشتر نقاشی‌ ها براساس ارجاعات ادبی و مذهبی تصویر کشیده می‌ شدند، فوسلی اثری بدون هیچ‌ کدام از ارجاعات مشخص و محسوس خلق می‌ کند. برخی از محققان اثر «کابوس» را برای کنار آمدن عشق طردشده‌اش به زنی متأهل به نام آنا لندلت کشیده است.

تصویر زن پشت نقاشی کابوس اثر یوهان هاینریش فوسلی

پشت این نقاشی، پرتره‌ای از یک زن است که به‌نظر می‌رسد چهره‌ی واقعی آنا باشد.

پس چرا فوسلی چنین نقاشی‌ ای کشیده؟
آیا اینکوبوس چنبره‌ زده روی زن، خود فوسلی است که در ناخودآگاهش، عصبانیت و خسران به دست نیاوردن زن مورد علاقه‌ اش را به شکلی ترسناک و خوفناک تصویر کرده است؟ موجودی با نگاهی شیطانی، خیره به ما (مخاطبین) است، گویی متوجه حضور ما بینندگان شده و در عین حال می‌ خواهد مالکیت تمامش را بر این زن نیمه‌ جان نشان دهد.

اثر «کابوس»،  یکی از ترسناک‌ترین آثار نقاشی خلق‌شده می‌باشد. تا کنون تفسیرهای مختلفی از این اثر شده است. و یکی از الهام‌بخش‌ترین نقاشی‌ها برای آثار ترسناک گوتیک، و نویسندگانی مانند مری شلی و ادگار آلن پو بوده و در بسیاری از فیلم‌های ژانر وحشت، این نقاشی بازسازی شده‌است.

بیشتر بدانید : داستان خلق «شب پرستاره» ونگوگ + عکس

بیشتر بدانید : اسرار پشت پرده خلق چند تابلوی نقاشی مشهور / از جیغ تا مرگ مارا+ تصاویر

بیشتر بدانید : نقاشی های نفرین شده: هنگام تماشای مونالیزا مراقب باشید! + عکس

بیشتر بدانید : 10 اثر «نفرین شده» در طول تاریخ!! (+عکس)

 

گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
seemorgh.com/culture
منبع: honarmrooz.com