قلم مو، رنگ، سبك یا هیچ ابزار خاصی لازم نیست، با یك تكه گچ و یك دیوار خالی، یك نقاشی دیواری خلق می‌شود. با این‌كه در طول تاریخ بر این هنر اصیل كه شاید بتوان ریشه‌دارترین هنر هم به حسابش آورد، اتفاقات بسیاری گذشته است، اما آنچه مسلم است هنوز هم به اندازه عصر اجداد غارنشین كاربرد، بیننده و طرفدار دارد.
اگر زمانی نیاكان نه‌چندان متمدنمان به جای حرف زدن بر دیواره غارها نقاشی می‌كردند و نیازها و احتیاجات اساسی زندگی‌شان را از این طریق، ابراز می‌كردند، حالا بعد از هزاران سال هنوز هم مردمانی هستند كه ابزار نقاشی‌شان را دست می‌گیرند و شبانه بی‌آن كه كسی به آن جوانك كنار پیاده رو كه دارد یك شاهكار هنری را بر سینه دیوار حك می‌كند، توجهی داشته باشد به حرفه و هنر خودشان سرگرمند.
اگر زمانی نیاكان نه‌چندان متمدنمان به جای حرف زدن بر دیواره غارها نقاشی می‌كردند و نیازها و احتیاجات اساسی زندگی‌شان را از این طریق، ابراز می‌كردند، حالا بعد از هزاران سال هنوز هم مردمانی هستند كه ابزار نقاشی‌شان را دست می‌گیرند و شبانه بی‌آن كه كسی به آن جوانك كنار پیاده رو كه دارد یك شاهكار هنری را بر سینه دیوار حك می‌كند، توجهی داشته باشد به حرفه و هنر خودشان سرگرمند.
به نظر می‌رسد برای جوان امروزی هم كه گرافیتی كار است و دیوارنوشته‌ها و دیواركشیده‌هایش برای خوشحالی شخصی خود اوست، نقاشی روی دیوار و بیان و انتقال حس و حال درونی برایش به اندازه همان انسان اولیه باهوش، حیاتی و ضروری است. اگرچه حالا آدم‌ها قادر به تكلم هستند و سال‌هاست كه علم بشر توانسته سواد را از خط هیروگلیف به حروف لاتین برساند، با این حال هنوز هم این شیوه و طرز بیان كه همزمان باری از اعتراض و تقاضا برای «دیده شدن» را به همراه دارد، به اندازه زمان‌های قدیم طرفداران زیادی دارد. هنوز هم نقاشی دیواری‌هایی كه در بیان ایده به اندازه خط هیروگلیف یا آن شیر بی‌یال و كوپال غارهای لاسكو و فرسكو ساده و موجز باشند، از ارزش هنری و دوستداران بیشتری برخوردار است.
گرافیت، از عالی قاپو تا در و دیوار شهر‌ها
اگر بخواهیم ریشه لغت گرافیتی را در زبان‌های دنیا پیدا كنیم به واژه‌ای در زبان ایتالیایی برمی‌خوریم با عنوان «گرافیو» كه به معنی خط‌خطی كردن و ایجاد اثر سریع است. مثل اسكیس‌زدن كه نقاش‌ها به عنوان یك تمرین بسیار لذتبخش به آن نگاه می‌كنند. البته واژه‌ای به نام «گرافایر» هم در لاتین محاوره‌ای وجود دارد كه به كار «نوشتن با قلم فلزی» اطلاق می‌شود و می‌تواند ریشه محتمل دیگری برای لغت گرافیتی باشد.
این‌كه ریشه كلمه گرافیتی به كجا برمی‌گردد در اولویت دوم اهمیت قرار می‌گیرد، وقتی پای سبك و سوژه‌ای كه هنرمند به آن پرداخته در میان است. مساله را از نگاه تاریخی كه ببینیم باید باز هم به همان غارهای لاسكو در فرانسه و آلتامیرا در اسپانیا برگردیم، آنجا كه حیوانات وحشی و دشمنان بالقوه انسان پیش از آن كه در واقعیت و با نیزه‌های چوبی مرگبار آدم‌ها كشته شوند در دل غارها و تاریكی عمیق آن دیوارها با رنگ و طرح هنرمندانه همان آدم‌ها از هم دریده یا نیروهای شیطانی كه تخیل هنرمندانه انسان شكارگر آنها را به تجسم و عینیت در آورده بود با نیزه‌های انسانی كه به بقا فكر می‌كند، كشته می‌شدند.
نقاشی دیواری در این گذار طولانی تاریخی هرگز پیر نشده و همیشه تر و تازه و جوان و هر بار در هیبتی جدید در تاریخ مانده است. نمونه‌های معاصری از نقاشی دیواری مثل نقاشی دیواری‌های چینی، نقاشی‌هایی روی دیوار كلیساها و نقاشی‌هایی كه بر دیوار كاخ‌ها و عمارت‌های شاهانه كشیده می‌شدند در مقایسه با نمونه‌های مدرن‌ترشان كه در چند دهه گذشته مورد توجه هنرمندان زیادی قرار گرفته است، به تاریخ پیوسته به حساب میآیند. با این حال اگر گذرتان به اصفهان افتاد و سری به میدان نقش جهان زدید از كاخ عالی‌قاپو هم دیدن كنید و به آن نقاشی‌های دیواری كه اغلبشان به تعمیر و دوباره‌سازی نیاز دارند، نگاهی بیندازید. اگر هم مثلا روی دامن یكی از پادشاهان تلاش مذبوحانه‌ای از خراشیدگی دیوار را دیدید كه به حروف درهم و برهمی كه به جمله «یادگاری از افشین» شبیه است، آن را بخشی از اثر هنری به حساب نیاورید. با این‌كه اثر آقای افشین یك گرافیتی غیرمتمدنانه به حساب می‌آید، اما آخر روی پاچین اعلی‌حضرت؟!
بانسكی و رمز و راز دنیای گرافیتی
شكل‌های مختلف نقاشی دیواری مثل فرسك، دیوارنویسی یا گرافیتی با شابلون و دیگر تكنیك‌های این كار، بخشی از هنر خیابانی به‌شمار میآیند. هنر خیابانی خود بخشی از كار گرافیك است كه در كوچه و خیابان و در دیوارهای شهر با آن برخورد می‌كنیم، پوسترهایی كه به دیوار زده می‌شوند، پلاكاردها و بیلبوردهای خیابانی، تبلیغات شهری كه به شكل‌های مختلف در اختیار مردم قرار می‌گیرند و البته گرافیتی كه یكی از جذاب‌ترین بخش‌های هنر خیابانی است.
البته می‌گویند رواج گرافیت به شكل امروزی‌اش به جنگ جهانی دوم برمی‌گردد كه شامل نوشتن نام و نشان گروه‌ها و دسته‌های نظامی، نوشتن نام سرباز و... بوده است. گاهی این كار هنرمندانه و با دقت و ظرافت بسیار و گاهی سرسری و تنها از روی تفنن انجام می‌شد. خیلی وقت‌ها نقاشی‌ها باری از اعتراض را به‌همراه دارند و یا یك پیام شخصی را در معرض دید مردمی قرار می‌دهد كه از قبل آنها را نمی‌شناسد، گرافیت كار آنها را برای دیدن نقاشی‌هایش دعوت نكرده و این همان نكته‌ای است كه هنر خیابانی به خوبی از آن بهره می‌گیرد. آدم‌هایی كه در مسیر همیشگی خانه تا محل كار با یك دیوار خالی روبه‌رو بوده‌اند، حالا هر روز كه از كنار آن دیوار می‌گذرند، امكان دیدن اثر و پیام گرافیت‌كار را پیدا كرده‌اند.
این هنر جوان به خاطر ویژگی مرموز بودنش جذابیت مضاعفی را هم در میان مخاطبان اتفاقی و هم مخاطبان دائمی خود ایجاد كرده است. حالا بانكسی گرافیتی كار، بدون این‌كه عكسی از خودش را منتشر كند یا اسم واقعی‌اش را به ما گفته باشد، گرافیتی‌هایش را شبانه در همه شهر لندن روی دیوارها ثبت می‌كند و مردمی كه از كنار دختركی ـ كه با بادكنكش به پرواز در آمده ـ می‌گذرند با موبایل‌های دوربین‌دارشان از آن عكس می‌گیرند و ساعتی بعد تازه‌ترین اثر بانكسی در دسترس مردم سراسر دنیا قرار می‌گیرد. او حتی قرار است كتابی از كارهایش را چاپ و منتشر كند. اگر فكر می‌كنید بانكسی این‌بار دیگر عكس و نشانی از خودش به مطبوعات و مخاطبان می‌دهد باید بگویم اشتباه كرده‌اید. وكیل او از تمایل بانكسی به ناشناس باقی‌ماندن خبر داده است.
گرافیتی در ایران هم مسیر تاریخی خودش را طی كرده و اكنون هم هنرمندان گرافیتی‌كار جوانانی هستند كه با علاقه و خلاقیت اثر هنری خلق می‌كنند. اگر صبح یكی از همین روزها در مسیر همیشگی‌تان روی دیوار سر كوچه نقاشی‌ای را دیدید كه پیش از این وجود نداشت، اما آنقدر هنرمندانه بود كه برای چند لحظه در جا نگهتان دارد، با دقت بیشتری به آن نگاه كنید. بعضی از گرافیتی‌كارهای جوان اسم و امضای خاص خودشان را پای كارشان می‌گذارند و هیچ بعید نیست اسمی كه امروز شما پای آن نقاشی می‌خوانید، فردا مشهور و جهانی شود.
گرافیتی در ایران هم مسیر تاریخی خودش را طی كرده و اكنون هم هنرمندان گرافیتی‌كار جوانانی هستند كه با علاقه و خلاقیت اثر هنری خلق می‌كنند. اگر صبح یكی از همین روزها در مسیر همیشگی‌تان روی دیوار سر كوچه نقاشی‌ای را دیدید كه پیش از این وجود نداشت، اما آنقدر هنرمندانه بود كه برای چند لحظه در جا نگهتان دارد، با دقت بیشتری به آن نگاه كنید. بعضی از گرافیتی‌كارهای جوان اسم و امضای خاص خودشان را پای كارشان می‌گذارند و هیچ بعید نیست اسمی كه امروز شما پای آن نقاشی می‌خوانید، فردا مشهور و جهانی شود.
حتی شاید بهتر باشد عكسی از دیوار كوچه بگیرید و در حافظه كامیپوترتان نگه دارید. دیوارنویسی و نقاشی دیواری یكی از بخش‌های تزئینات شهری هم به حساب می‌آید كه با كاربردهای متفاوت در قسمت‌های مختلف شهر قرار داده یا ثبت و حك می‌شوند. نمونه بسیار ملموس این دیوار نویسی‌ها شعارها یا نقل‌قول‌هایی است كه روی دیوارهای مخصوصی نوشته شده‌اند؛ مانند دیوار نویسی‌های لانه‌جاسوسی در خیابان طالقانی تهران. با این حال می‌توانید انواع مختلف دیگری از نقاشی دیواری مانندفرسك‌ها یا نقش برجسته‌های هنری خوب قابل توجهی را بر دیوارهای شهر، مترو، ساختمان‌های اداری و تجاری و حتی شخصی ببینید.
گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
www.seemorgh.com/culture
منبع: jamejamonline.ir
مطالب پیشنهادی:
نمونه های بسیار عالی از استفاده درست پرسپکتیو در عکاسی!!
کاریکاتورهای شگفت‌انگیز هنرمند بااستعداد برزیلی!!
هنرنمایی جالب کشاورزان ژاپنی بر روی شالیزارها!! (تصویری)
نگاهی به زندگی و آثار سالوادور دالی (+تصاویری از هنرمند و نقاشی‌هایش)
نقاشی‌های جادویی از کریسمس!