بیماری سل را بیشتر بشناسید به مناسبت 24 مارس روز جهانی سل

هر آنچه لازم است درباره بیماری سل بدانید

سل Tuberculosis یا به اختصار TB یک بیماری عفونی است که معمولا ریه ها را درگیر می کند. بیماری سل دومین بیماری عفونی کشنده در دنیاست. در سال 2015 از 10.4 میلیون نفری که به این بیماری مبتلا شدند، 1.8 میلیون نفر از دنیا رفتند.

در قرن 18 و 19 بیماری سل تبدیل به بیماری ای همه گیر در سراسر اروپا و آمریکای شمالی شد تا این که میکروبیولوژیت آلمانی به نام رابرت کوچ Robert Koch در سال 1882 علل میکروبی بیماری سل را کشف نمود و پس از آن واکسن این بیماری تولید شده و درمان آن امکان پذیر گردید به طوری که سازمان ملل اعلام کرد تا سال 2025 این بیماری از سراسر جهان حذف خواهد شد.

نکاتی که باید درباره بیماری سل بدانید

سازمان بهداشت جهانی تخمین می زند که سالانه 9 میلیون نفر به بیماری سل مبتلا می شوند که ۳ میلیون نفر از آنها توسط سیستم سلامت نادیده گرفته می شوند. بیماری سل یکی از 3 علت اصلی مرگ و میر زنان 15 تا 44 ساله است.

علایم سل ( سرفه، تب، عرق شبانه، کاهش وزن و غیره ) ممکن است تا چند ماه به صورت خفیف دیده شود و فرد بیمار از طریق تماس نزدیک می تواند 10 تا 15 نفر را در طور یک سال مبتلا کند.

سل یک بیماری پاتوژن تنفسی است به این معنی که عامل بیماری می تواند از طریق هوا از فردی به فرد دیگر منتقل شود.

کشورهایی که بالاترین نرخ ابتلا به بیماری سل را دارند

آفریقا به خصوص آفریقای غربی و جنوب صحرای آفریقا

افغانستان

آسیای جنوبی از جمله پاکستان، هند، بنگلادش و اندونزی

چین

روسیه

آمریکای جنوبی

غرب اقتیانوس آرام از جمله فلیپین، کامبوج و ویتنام

بیماری سل چیست؟

سل معمولا بر ریه ها تاثی می گذارد ولی می تواند به سایر اندام های اطراف بدن هم گسترش پیدا کند.بیماری سل از نظر پزشکی به دو نوع فعال و پنها تقسیم می شود.

سل پنهان: باکتری در حالت غیرفعال در بدن باقی می ماند. هیچ نشانه ای نداشته و مسری نیست ولی می تواند فعال شود.

سل فعال: باکتری باعث ایجاد علایم شده و به دیگران منتقل می شود.

اعتقاد بر این است که حدود یک سوم جمعیت جهان سل پنهان دارند و احتمال تبدیل شدن آن به سل فعال 10% است ولی خطر آن در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند مثل مبتلایان به ایدز یا سوء تغذیه یا افراد سیگاری بیشتر است.

روش تشخیص بیماری سل

بیماری سل اغلب از طریق آزمایش پوستی که شامل تزریق در ساعد است شناسایی می شود. پزشک برای تشخیص بیماری سل از استتوسکوپ stethoscope برای گوش دادن به ریه ها و بررسی تورم غدد لنفاوی استفاده می کند. همچنین در مورد علایم و سابقه پزشکی از بیمار سوالاتی پرسیده و خطر ابتلای فرد در صورت مواجهه با این بیماری را ارزیابی می کننند.

معمول ترین روش تشخیص سل یک آزمایش پوستی است. یک تزریق کوچک حاوی پی پی دی توبرکولین PPD tuberculin, که عصاره استخراج شده باکتری سل است، درست در قسمت داخلی ساعد.

محل تزریق باید 2-3 روز بعد بررسی شد، اگر سفت، قرمز و تا اندازه ای مشخص متورم شده بود احتمال ابتلا به بیماری وجود دارد.

متاسفانه آزمون پوست 100% دقیق نیست و گاهی اشتباه است. با این حال آزمایش های دیگری هم برای تشخیص سل وجود دارد. آزمایش خون، عکسبرداری با اشعه ایکس و آزمایش خلط که می تواند برای آزمایش وجود باکتری سل استفاده شود. البته تشخیص بیماری سل در کودکان دشوار تر است.

درمان بیماری سل

اکثر موارد این بیماری در صورتی که داروی آن در دسترس باشد قابل درمان است. نوع و طول درمان آنتی بیوتیکی که تا 6 ماه ادامه خواهد داشت بسته به سن، سلامت عمومی، مقاومت بالقوه به داروها، فعال یا نهفته بودن بیماری و محل عفونت ( ریه، مغز، کلیه ) متفاوت است. 

داروهای سل برای کبد سمی است با این که عوارض جانبی آن معمولا ناچیز است ولی در صورت مشاهده این عوارض باید حتما به پزشک مراجعه شود:

ادرار تیره

تب

زردی

از دست دادن اشتها

تهوع و استفراغ

دوره درمان بیماری حتی در صورت از بین رفتن علایم بالینی باید تکمیل شود. هر کدام از باکتری ها اگر جان سالم به در برند نسبت به داروهای تجویزی مقاوم شده و منجر به ایجاد بیماری سل ویژه MDR-TB خواهند شد که درمان آن سخت تر از بیماری سل است.

عامل بیماری سل چیست؟

باکتری میکوباکتریوم توبرکالوسیس Mycobacterium tuberculosis باعث ایجاد بیماری سل می شود. این بیماری از طریق شخصی که ریه اش به این باکتری مبتلا شده باشد از طریق هوا ( سرفه، عطسه، بزاق، خنده یا صحبت کردن ) منقل می شود.

سل یک بیماری مسری است ولی به آسانی به آن مبتلا نمی شوید. شانس گرفتن این بیماری از شخصی که با او زندگی می کنید خیلی بیشتر از یک غریبه است. اکثر افرادی که سل فعال دارند با دریافت درمان مناسب حداقل به مدت 2 هفته، بیماریشان دیگر مسری نخواهد بود.

از آن جایی که برای درمان این بیماری از آنتی بیوتیک استفاده می شود برخی از زنجیره ها به این داروها مقاومت نشان می دهند. زمانی که آنتی بیوتیک ها قادر به کشتن باکتری ها نباشند، سل مقاوم به دارو خواهد شد و باکتریهایی که جان سالم به در برده اند تکثیر می شوند و تبدیل به بیماری سل ویژه می شوند که این بیماری با داروهای آنتی بیوتیکی بسیار خاص که به صورت محدود تولید می شوند قابل درمان خواهد بود.

پیشگیری از سرایت بیماری سل به دیگران

اگر شما مبتلا به سل فعال هستید استفاده از یک ماسک صورت می تواند خطر انتقال بیماری به دیگران را کاهش دهد. برای جلوگیری از گسترش سل فعال فرد مبتلا باید از تماس با دیگران اجتناب کند و از رفتن به مدرسه ، محل کار یا خوابیدن در اتاق دیگران خودداری نماید.

عوارض جانبی بیماری سل

بیماری سل اگر درمان نشود منجر به مرگ بیمار خواهد شد با این که این بیماری اغلب ریه ها را تحت تاثیر قرار می دهد ولی می تواند از طریق خون در بدن منتشر شود و عوارض زیر را بوجود آورد:

مننژیت یا تورم غشا مغز

درد ستون فقرات

آسیب کبد و کیه

اختلالا قلبی: به صورت نادر

علایم بیماری سل

با این که سل نهفته بدون علایم است ولی علایم سل فعال عبارتند از

سرفه، گاهی به همراه خلط یا خون

لرز

خستگی

تب

از دست دادن وزن

از دست دادن اشتها

تعریق شبانه

سل معمولا ریه ها را تحت تاثیر قرار میدهد ولی ممکن است سایر اندام های بدن را هم درگیر کند. زمانی که سل بیرون از ریه باشد علایمش کاملا متفاوت بوده و در صورتی که درمان نشود از طریق جریان خون به سایر اندام ها سرایت خواهد کرد:

ابتلای استخوان ها به سل منجر به درد ستون فقرات و تخریب مفاصل خواهید شد.

ابتلای مغز به سل منجر به مننژیت خواهد شد.

ابتلای کبد و کلیه به سل منجر به تخریب عملکرد فیلتراسیون و نشت آن به خون و ادرار خواهد شد.

ابتلای قلب به سل روی توانایی پمپاژ قلب اثر گذاشته و در نتیجه منجر به بیماری تامپوناد tamponade  قلبی خواهد شد که مرگبار است. این مشکل در نتیجه تجمع مایع در برون‌شامه قلب (پریکارد) همراه با افزایش فشار در برون‌شامه تا حدی که عملکرد قلب مختل شود پیش می‌آید.

اگر می خواهید بیشتر بدانید : بیماری هایی که قلیان به شما منتقل می کند و شما خبر ندارید!

اگر می خواهید بیشتر بدانید : چه كسانی به سل مبتلا می‌شوند؟

اگر می خواهید بیشتر بدانید : درمان بیماری سل با پیاز ایرانی