گاز منو اكسید كربن بی‌رنگ و بی‌بو بوده كه بر اثر احتراق ناقص تولید می‌شود به طوری كه بخاری، آبگرمكن، شومینه و اجاق گازها به علت سیستم تهویه نامناسب (دودكش) عامل مسمومیت با گاز CO می‌شود.
اصول ایمنی و پیشگیری از گاز گرفتگی و مسمومیت با منواکسید کربن
كنترل و انسداد منافذ مسیر دودكش قبل از راه اندازی بخاری بهترین راه پیشگیری از بروز حوادث مسمومیت به شمار می‌رود و دقت و توجه به داغ بودن دودكش نیز بهترین آزمایش سلامت دودكش است. همچنین داشتن كلاهك مخصوص برای دودكش در پشت بام‌ها برای جلوگیری از عدم بروز خاموشی بخاری و به دنبال آن انتشار گاز اهمیت بالایی دارد. فراموش نکنید استفاده از وسایل گرمایشی استاندارد در پیشگیری از این مسمومیت از اهمیت بالایی برخوردار است و بخاری‌های بدون دودكش به هیچ عنوان از تولید گاز CO جلوگیری نمی‌كند.
پیشگیری از مسمومیت با گاز CO بسیار ساده است:
۱- استفاده از وسایل گرمایشی استاندارد در پیشگیری از این مسمومیت از اهمیت بالایی برخوردار است و بخاری‌های بدون دودكش به هیچ عنوان از تولید گاز CO جلوگیری نمی‌كند.
۲- كنترل و انسداد منافذ مسیر دودكش قبل از راه اندازی بخاری بهترین راه پیشگیری از بروز حوادث مسمومیت به شمار می‌رود.
۳- دقت و توجه به داغ بودن دودكش نیز بهترین آزمایش سلامت دودكش است. اگر لوله دودكش بخاری شما سرد است دلیل آن خارج نشدن محصولات احتراق و گازهای سمی ازدودكش است دراین صورت باید ضمن رفع نقص، به طور موقت با بازكردن قسمتی ازدر یا پنجره تهویه در محیط ایجاد نمائید.
۴- همچنین داشتن كلاهك مخصوص برای دودكش در پشت بام‌ها برای جلوگیری از عدم بروز خاموشی بخاری و به دنبال آن انتشار گاز اهمیت بالایی دارد.
۵- رنگ شعله بخاری و وسایل پخت و پز باید آبی باشد، و چنانچه رنگ شعله قرمز، زرد و یا نارنجی باشد، حتما نقص در سوخت رسانی و كمبود اكسیژن در محیط است كه سریعا باید تعمیر و سوخت رسانی شود. اگر رنگ شعله بخاری آبی نباشد ممكن است هوای كافی به بخاری نرسیده و تولید گاز منواكسید كربن کند.
۶- در صورت استفاده از وسایل گرمایشی مانند بخاری و شومینه، نباید تمامی روزنه‌های جریان هوا در منزل و به ویژه اتاق خواب مسدود شود.
۷- از نصب آبگرمكن در حمام، روشن كردن شعله‌های اجاق گاز در آشپزخانه جهت گرم نگه داشتن محیط داخل خانه، جدا خودداری كرد.
۸- لوله شومینه مشترک برای چند واحد در صورت کوچک بودن سایز مجرای خروجی و لوله کشی آن باعث برگشت دود از شومینه روشن طبقات پایین به داخل آپارتمان در شومینه خاموش طبقات بالاتر می‌گردد.
9- انتهای كلیه دودكش‌ها باید حداقل یك متر از سطح بام و حداقل یك متر از دیوار جانبی بام فاصله داشته و دارای كلاهك مخصوص (به شكل H) باشد.
10- دودكش و اتصالات آن باید از جنس مقاوم و بدون هیچگونه منفذ یا نشتی در سرتاسر آن باشد و به كارگیری لوله‌های آكاردئونی آلومینیومی مجاز نیست.
1۱- شیب لوله‌های افقی درداخل واحدها باید مثبت و روبه بالا و ارتفاع عمودی لوله دربیرون حداقل سه برابر طول افقی آن باشد.
۱۲- قطر لوله دودكش باید مساوی یا بزرگتر از قطر لوله خروجی دستگاه گازسوز باشد.
۱۳- اگر فضای خود را با شوفاژ و سیستم حرارت مركزی گرم می‌كنید درزبندی و بستن منافذ به منظور جلوگیری ازاتلاف حرارتی بلاملانع می‌باشد.
۱۴- درصورتیكه از بخاری‌های گازسوز به منظور گرمایش محیط استفاده می‌كنید حتما مختصری تهویه از طریق درب یا پنجره در فضا ایجاد نمائید و از درزبندی و بستن كامل منافذ خودداری كنید.
۱۵- از قراردادن لوله خروجی بخاری به داخل ظرف آب جدا خودداری كنید.
۱۶- از به كار بردن وسایل گرمایشی بدون نصب دودكش و یا دارای نقص در دودكش جدا خودداری كنید.
۱۷- آب گرمكن‌های دیواری گازی اگر به مدت طولانی روشن باشند خطرناك می‌شوند.
۱۸- به كارگیری آب گرمكن‌های دیواری درفضاهای بسته یا مكان‌های فاقد جریان هوا، مجاز نیست.
۱۹- هر وسیله گازسوز باید دارای یك دودكش مستقل و منتهی به فضای بیرون باشد.
۲۰- سرتاسر مسیر دودكش‌ها را به منظور اطمینان از هدایت مناسب محصولات احتراق به فضای بیرون كنترل و اطمینان حاصل کنید.
۲۱- هیچگاه کباب‌پز یا منقل را درون خانه، گاراژ یا محوطه بسته استفاده نکنید.
۲۲- هیچگاه از چراغ یا بخاری نفتی یا گازی که فاقد دودکش است، درون خانه، به خصوص هنگام خواب استفاده نکنید.
۲۳- درون خانه، به خصوص در محل خواب‌تان دستگاه هشدار مونوکسید کربن نصب کنید.
۲۴- تعمیر وسایل گرمایشی توسط افراد غیر مجرب و بی‌تجربه و یا نصب آنها توسط افراد خانواده باعث ایجاد خطر می‌شود
علائم مسمومیت با گاز منواکسید کربن
علائم مسمومیت با منواکسید کربن می‌تواند طیف وسیعی از علائم را شامل شود که در بیماری‌های مختلفی دیده می‌شود. متاسفانه بسیاری از این علائم شبیه به علائم سرماخوردگی است و اکثر افراد فکر می‌کنند به دلیل سردی هوا دچار سرماخوردگی شده‌اند؛ سعی در خوابیدن می‌کنند. ابتلای تمام افراد خانواده به علایمی شبیه به آنفلوآنزا، بروز مسمومیت در افراد را نشان می‌دهد.
۱- سردرد
۲- ضعف جسمانی
۳- سرگیجه و بی‌قراری
۴- تهوع و استفراغ
۵- خمیازه كشیدن بیش از حد
۶- كاهش دید از علایم عمومی مسمومیت‌ها هستند.
۷- حالت خواب آلودگی شدید، كسلی، خستگی و كاهش قدرت عضلانی از جمله علایم اولیه مسمومیت در افراد به شمار می‌روند. چنانچه افراد در این مرحله متوجه چنین علایمی شدند، با خارج شدن از فضای آلوده می‌توانند از پیشرفت مسمومیت پیشگیری كنند.
علائم مراحل پایانی و نزدیک به مرگ
كبودی دست، دور لب‌ها و نوك انگشتان از علایم پایانی مسمومیت با گاز CO به شمار می‌روند كه در نهایت فرد دچار تنگی نفس شده و فوت می‌كند.
گروه‌های در معرض خطر
تمامی افراد در معرض خطر قرار دارند ولی كودكان، زنان باردار و سالمندان جزو گروه آسیب‌پذیر و در معرض خطر بیشتری با منواكسید كربن هستند و علایم مسمومیت در آنها سریع و با شدت بیشتری ایجاد می‌شود. همچنین غلظت گاز منواكسید كربن در فضای اتاق در ایجاد مسمومیت بسیار موثر است.
۲- یقه پیراهن و كمربند و لباس‌های تنگ افراد مسموم را باز کنید.
۳- درصورت امکان اكسیژن دهی به فرد مسموم شده
۴- باز نگه داشتن راه‌های هوایی و تماس با اورژانس ۱۱۵ در مراحل بعدی درمانی باید مورد توجه قرار گیرد.
به یاد داشته باشید که خارج كردن افراد مصدوم از محیط آلوده و قرار گرفتن در محیط باز از مهمترین اقدامات پیشگیرانه محسوب می‌شود.