«بچه اینقدر تو خونه بدو بدو نكن، بشین»، «كم بالا و پایین بپر الان همسایه شاكی میشه»، «تو خونه توپبازی نكن»، «از روی مبل نپر» و... اینها جملههایی هستند كه اغلب والدین آنها را به كار میبرند. متاسفانه آپارتمانهای كوچك و فضاهای نامناسب برای بازی کودکان یا مشغله كاری والدین برای بردن كودكان به فضاهای باز، باعث ایجاد کمتحرکی و اختلالهایی در رشد حركتی شده است.
رشد از 3 حوزه رشد شناختی-ذهنی، رشد عاطفی-اجتماعی و رشد حركتی-جسمی تشكیل شده و همه این حوزهها در رشد و تكامل كودكان نقش مهمی ایفا میكنند، بنابراین تكبعدیكردن رشد، كودك را دچار اختلال میکند؛ چیزی كه متاسفانه امروزه شایع شده. به همین بهانه در گفتوگو با دكتر فرهاد قدیری، دكترای تربیتبدنی با گرایش رفتار حركتی و عضو هیاتعلمی دانشگاه خوارزمی به این موضوع پرداختهایم.
رشد حركتی تا چه حد اهمیت دارد؟
متاسفانه یكی از كارهای اشتباهی كه امروزه والدین انجام میدهند، این است كه فقط به پرورش رشد شناختی میپردازند و از 2 حوزه دیگر (حرکتی و عاطفی) غافل میشوند. اگر محیطی پویا و غنی برای ظهور استعدادهای حرکتی کودک فراهم نشود در 2 حوزه شناختی و عاطفی هم دچار مشكل خواهد شد. مثلا یكی از ابعاد رشد حركتی، رشد حركات ظریف است که معمولا ما با دستانمان انجام میدهیم. از مهمترین این حركات، میتوان به قلم دست گرفتن برای نوشتن یا نقاشی اشاره كرد. اگر كودكی در 7 سال ابتدای زندگی خود به قدرت و مهارت كافی برای در دست گرفتن قلم نرسد، وقتی وارد مدرسه میشود، مهارت نوشتن خوبی نخواهد داشت. حال هر چقدر این كودك باهوش و با سطح یادگیری بالایی باشد، چون نمیتواند خوب بنویسد، از سایر دانشآموزان عقب خواهد ماند. این اتفاق باعث افت تحصیلی، ضعف اعتماد بهنفس و در نهایت عزت نفس پایین او خواهدشد.
چه كنیم تا كودكان رشد حركتی مناسبی داشته باشند؟
در دوران کودکی، رشد حرکات درشت اهمیت زیادی دارد. حركتهایی مانند دویدن، پریدن، جهیدن، لیلی، دریافت و پرتاب توپ که بهعنوان حرکات بنیادی معروف هستند. ظهور این مهارتها به عوامل محیطی مانند فضای بازی، تشویق والدین و همسالان بستگی دارد. متاسفانه برخی والدین فكر میكنند همه مهارتهای مذکور به شكل طبیعی در كودك شكل خواهد گرفت. مثلا خیلیها بر این باورند مهارت دویدن در کودکان بدون هیچ محدودیتی ظهور پیدا میکند. اگر چنین است پس چرا بسیاری از دختران دبیرستانی ما توانایی 100 متر دویدن اصولی را ندارند؟
چرا؟
چون این مهارت را از کودکی نیاموختهاند. دویدن باید در فضای باز بررسی شود، نه در خانه. وقتی كودك میدود، باید مرحله پرواز را داشته باشد. اگر به دویدن دوندهها توجه كرده باشید، میبینید بعد از هر قدم بلندی كه برمیدارند، زمانی را در هوا هستند و هیچكدام از پاهایشان روی زمین نیست. به این حالت مرحله پرواز میگویند. کودکان 4-3 ساله باید بتوانند از این الگو به همراه استفاده از دستها پیروی كنند.
به جز دویدن، رشد چه حرکتی از نظر شما مهم است؟
لی لی کردن. لی لی از این جهت اهمیت دارد که شاخصی از سلامت ساختارهای مغزی است زیرا یک قسمت از بدن در حال فعالیت و قسمت دیگر تقریبا غیرفعال است. حرکت دیگری هم وجود دارد که در متون علمی به آن تاخت یا یورتمه گفته میشود که حرکتی شبیه اسب است. مورد بعدی، پرش جفت است و لازم است همه کودکان تا قبل از سن مدرسه تمام این مهارتها را درست انجام دهند. میتوان با تشویق کودکان به اجرای متنوعی از فعالیتها مثل بازیهای توپی، دوچرخه سواری، شنا و.... شرایطی مهیا کرد که فرزند در رشد حرکتی درشت و ظریف به تمام ظرفیتهای خود برسد.
آیا اختلال در رشد حركتی روی نمو جسمانی كودكان هم تاثیر میگذارد؟
بله، حركت، محرك رشد جسمانی است. البته نمو جسمانی در دوره كودكی و نوجوانی مثلا در شاخص قد تحتتاثیر ژنتیك است اما برایاینكه كودك به حداكثر قد ممكن از لحاظ ژنتیكی برسد، باید فعالیت بدنی داشته باشد. از طرفی حركت و فعالیت بدنی در فضاهای مناسب، انرژی كودك را مصرف و ساعت خوابش را تنظیم میكند. از سوی دیگر، فعالیت بدنی کافی و كامل در محیطهای مناسب اشتهای او را باز میكند و بهتر غذا میخورد. اگر كودك فقط در خانه یا محیطهای بسته و كوچك حضور داشته باشد، دچار استرس و اضطراب میشود، اشتهایش كاهش مییابد و مواد غذایی كافی به بدنش نمیرسد و در نهایت نمو جسمانی او آنطور كه باید اتفاق نمیافتد یا اسیر چرخه خطرناک چاقی – بی تحرکی خواهدشد.
اگر کودکی تا قبل از سن مدرسه به تواناییهای فوق دست نیافت، چه؟
تا سن 9 سالگی زمان برای یادگیری این تواناییها هست و میشود با اعمال برخی مداخلات این تاخیر را جبران کرد. انتظار ما از والدین این است که اجازه ندهند کودکشان آنقدر بی تحرک باشد که حتی بعد از 9 سالگی هم در انجام فعالیتهای بدنی لازم برای رشد دچار مشکل شود. اگر این مشکل به نوجوانی کشیده شود، یادگیری مهارتهای پیچیده تر ورزشی مانند بسکتبال غیرممکن خواهد شد. این معضلی است که امروز در دختران و پسران دبیرستانی زیاد میبینیم. دخترانی که با یک دور دویدن دور زمین به شدت خسته میشوند و علتش یاد نگرفتن الگوی مناسب در دوران کودکی است.
از كجا بدانیم فرزندمان به رشد حركتی مطلوب دست یافته؟
ارزیابی رشد حركتی یك كار تخصصی است كه با ابزارهای رشدی و زیر نظر متخصصان رفتارحركتی انجام میشود. الگوهای حركتی از راه مشاهده و فیلمبرداری از حركات كودك بررسی و سپس با هنجارهای موجود مقایسه میشود. متاسفانه این موضوع در جامعه ما هنوز جا نیفتاده اما اینكار در برخی مهدكودكها آغاز شده است و اطلاعات لازم در اختیار والدین قرار میگیرد.
گردآوری: گروه سلامت سیمرغرشد از 3 حوزه رشد شناختی-ذهنی، رشد عاطفی-اجتماعی و رشد حركتی-جسمی تشكیل شده و همه این حوزهها در رشد و تكامل كودكان نقش مهمی ایفا میكنند، بنابراین تكبعدیكردن رشد، كودك را دچار اختلال میکند؛ چیزی كه متاسفانه امروزه شایع شده. به همین بهانه در گفتوگو با دكتر فرهاد قدیری، دكترای تربیتبدنی با گرایش رفتار حركتی و عضو هیاتعلمی دانشگاه خوارزمی به این موضوع پرداختهایم.
رشد حركتی تا چه حد اهمیت دارد؟
متاسفانه یكی از كارهای اشتباهی كه امروزه والدین انجام میدهند، این است كه فقط به پرورش رشد شناختی میپردازند و از 2 حوزه دیگر (حرکتی و عاطفی) غافل میشوند. اگر محیطی پویا و غنی برای ظهور استعدادهای حرکتی کودک فراهم نشود در 2 حوزه شناختی و عاطفی هم دچار مشكل خواهد شد. مثلا یكی از ابعاد رشد حركتی، رشد حركات ظریف است که معمولا ما با دستانمان انجام میدهیم. از مهمترین این حركات، میتوان به قلم دست گرفتن برای نوشتن یا نقاشی اشاره كرد. اگر كودكی در 7 سال ابتدای زندگی خود به قدرت و مهارت كافی برای در دست گرفتن قلم نرسد، وقتی وارد مدرسه میشود، مهارت نوشتن خوبی نخواهد داشت. حال هر چقدر این كودك باهوش و با سطح یادگیری بالایی باشد، چون نمیتواند خوب بنویسد، از سایر دانشآموزان عقب خواهد ماند. این اتفاق باعث افت تحصیلی، ضعف اعتماد بهنفس و در نهایت عزت نفس پایین او خواهدشد.
چه كنیم تا كودكان رشد حركتی مناسبی داشته باشند؟
در دوران کودکی، رشد حرکات درشت اهمیت زیادی دارد. حركتهایی مانند دویدن، پریدن، جهیدن، لیلی، دریافت و پرتاب توپ که بهعنوان حرکات بنیادی معروف هستند. ظهور این مهارتها به عوامل محیطی مانند فضای بازی، تشویق والدین و همسالان بستگی دارد. متاسفانه برخی والدین فكر میكنند همه مهارتهای مذکور به شكل طبیعی در كودك شكل خواهد گرفت. مثلا خیلیها بر این باورند مهارت دویدن در کودکان بدون هیچ محدودیتی ظهور پیدا میکند. اگر چنین است پس چرا بسیاری از دختران دبیرستانی ما توانایی 100 متر دویدن اصولی را ندارند؟
چرا؟
چون این مهارت را از کودکی نیاموختهاند. دویدن باید در فضای باز بررسی شود، نه در خانه. وقتی كودك میدود، باید مرحله پرواز را داشته باشد. اگر به دویدن دوندهها توجه كرده باشید، میبینید بعد از هر قدم بلندی كه برمیدارند، زمانی را در هوا هستند و هیچكدام از پاهایشان روی زمین نیست. به این حالت مرحله پرواز میگویند. کودکان 4-3 ساله باید بتوانند از این الگو به همراه استفاده از دستها پیروی كنند.
به جز دویدن، رشد چه حرکتی از نظر شما مهم است؟
لی لی کردن. لی لی از این جهت اهمیت دارد که شاخصی از سلامت ساختارهای مغزی است زیرا یک قسمت از بدن در حال فعالیت و قسمت دیگر تقریبا غیرفعال است. حرکت دیگری هم وجود دارد که در متون علمی به آن تاخت یا یورتمه گفته میشود که حرکتی شبیه اسب است. مورد بعدی، پرش جفت است و لازم است همه کودکان تا قبل از سن مدرسه تمام این مهارتها را درست انجام دهند. میتوان با تشویق کودکان به اجرای متنوعی از فعالیتها مثل بازیهای توپی، دوچرخه سواری، شنا و.... شرایطی مهیا کرد که فرزند در رشد حرکتی درشت و ظریف به تمام ظرفیتهای خود برسد.
آیا اختلال در رشد حركتی روی نمو جسمانی كودكان هم تاثیر میگذارد؟
بله، حركت، محرك رشد جسمانی است. البته نمو جسمانی در دوره كودكی و نوجوانی مثلا در شاخص قد تحتتاثیر ژنتیك است اما برایاینكه كودك به حداكثر قد ممكن از لحاظ ژنتیكی برسد، باید فعالیت بدنی داشته باشد. از طرفی حركت و فعالیت بدنی در فضاهای مناسب، انرژی كودك را مصرف و ساعت خوابش را تنظیم میكند. از سوی دیگر، فعالیت بدنی کافی و كامل در محیطهای مناسب اشتهای او را باز میكند و بهتر غذا میخورد. اگر كودك فقط در خانه یا محیطهای بسته و كوچك حضور داشته باشد، دچار استرس و اضطراب میشود، اشتهایش كاهش مییابد و مواد غذایی كافی به بدنش نمیرسد و در نهایت نمو جسمانی او آنطور كه باید اتفاق نمیافتد یا اسیر چرخه خطرناک چاقی – بی تحرکی خواهدشد.
اگر کودکی تا قبل از سن مدرسه به تواناییهای فوق دست نیافت، چه؟
تا سن 9 سالگی زمان برای یادگیری این تواناییها هست و میشود با اعمال برخی مداخلات این تاخیر را جبران کرد. انتظار ما از والدین این است که اجازه ندهند کودکشان آنقدر بی تحرک باشد که حتی بعد از 9 سالگی هم در انجام فعالیتهای بدنی لازم برای رشد دچار مشکل شود. اگر این مشکل به نوجوانی کشیده شود، یادگیری مهارتهای پیچیده تر ورزشی مانند بسکتبال غیرممکن خواهد شد. این معضلی است که امروز در دختران و پسران دبیرستانی زیاد میبینیم. دخترانی که با یک دور دویدن دور زمین به شدت خسته میشوند و علتش یاد نگرفتن الگوی مناسب در دوران کودکی است.
از كجا بدانیم فرزندمان به رشد حركتی مطلوب دست یافته؟
ارزیابی رشد حركتی یك كار تخصصی است كه با ابزارهای رشدی و زیر نظر متخصصان رفتارحركتی انجام میشود. الگوهای حركتی از راه مشاهده و فیلمبرداری از حركات كودك بررسی و سپس با هنجارهای موجود مقایسه میشود. متاسفانه این موضوع در جامعه ما هنوز جا نیفتاده اما اینكار در برخی مهدكودكها آغاز شده است و اطلاعات لازم در اختیار والدین قرار میگیرد.
www.seemorgh.com/health
منبع : salamat.ir
مطالب پیشنهادی:
منبع : salamat.ir
مطالب پیشنهادی:
تيز كردن هوش كودكان!؟
مواد غذایی مفید برای افزایش هوش کودک
تمارینی برای افزایش هوش نوزاد
هوش کودک به چه عواملی بستگی دارد؟
مواد غذایی مفید برای افزایش هوش کودک
تمارینی برای افزایش هوش نوزاد
هوش کودک به چه عواملی بستگی دارد؟