گاهی بیاطلاعی مادر از آنچه در بدنش میگذرد و بیتوجهیاش به مراقبتهایی كه باید انجام دهد، میتواند به راه 9ماهه بارداری زودتر از آنچه انتظارش میرود پایان دهد. امامتخصصان میگویند، از دست رفتن جنین، همیشه نتیجه كاهلی مادر باردار نیست. از نظر آنها، كودك درون شما ممكن است به دلایلی كه كنترلشان توسط مادر ممكن نیست یا بسیار دشوار است، هرگز متولد نشود. این موضوع را با دكتر شیرین نیرومنش، متخصص زنان و زایمان، در میان گذاشتیم. او به شما میگوید كه به چه دلایلی ممكن است جنین شما سقط شود و چه تهدیدهایی پیش روی شما و جنینتان در 9ماه بارداری قرار دارد.
سقط جنین یعنی...
ابتدا باید تعریفی از سقط و زایمان زودرس داشته باشیم چون این دو با هم متفاوتند. اگر جنین قبل از 20 هفته یا بهعبارتی قبل از 5 ماهگی یعنی زمانی كه جنین امكان زنده ماندن در خارج از رحم مادر را ندارد از بین برود، به آن سقط جنین میگوییم كه البته تعداد زیادی از بارداریها به سقط ختم میشوند.
بیشتر بدانید : خونریزی در دوران بارداری
بیشتر بدانید : نشانه های هشدار دهندۀ سقط جنین کدامند؟
بیشتر بدانید : ضربه در بارداری مساوی است با سقطجنین؟
زایمان زودرس یعنی...
اگر جنین بعد از هفته 20 و قبل از 37 هفته بارداری (جنین كامل) به دنیا بیاید زایمان زودرس محسوب میشود. اگر خیلی زود قبل از هفته 27 یا 28 باشد نوزاد قابلیت زندگی ندارد و میزان مرگ و میر بسیار بالاست. اگر هم بعد از 28 هفته باشد نیاز به مراقبت ویژه و كامل با مدتی طولانی دارد تا نوزاد زنده بماند.
بیشتر بدانید : این عوامل موجب زایمان زودرس می شوند
بیشتر بدانید : زایمان زودرس چیست؟
مراقب لثههایتان باشید
تغییرات هورمونی (پروژسترون) زنان باردار، مصرف بیشتر مواد قندی و اسیدی شدن بزاق بر اثر حالت تهوع و استفراغ منجر به تشدید پلاكهای میكروبی میشود و حتی درصد كمی از خانمهای باردار پس از ماه سوم دچار تومور بارداری لثه میشوند. اگر این مشكلات بسیار دردناك باشند و مادر در 3 ماهه اول اقدام به درمان دندانپزشكی كند میزان خطر سقط جنین به علت دارو و تزریق و اضطراب تا حد زیادی بالا میرود پس حل چنین مشكلاتی یا باید در 3ماهه دوم بارداری انجام گیرد یا به بعد از بارداری موكول شود.
سیگار كشیدن ممنوع
برخی رفتارهای مادران سبب بروز نقایص مادرزادی در سیستم عصبی مركزی و نخاع، قلب و كلیه جنین و درنتیجه سقط آن میشود حتی اگر سن مادر پایین باشد. به عنوان مثال سیگار كشیدن مادر یا استفاده از سایر مواد مخدر همچنین مشروبات الكلی از مواردی است كه احتمال سقط را در سه ماهه اول بارداری در نتیجه مشكلات و نقایص مادرزادی بیشتر میكند پس زنان باردار باید بهشدت از چنین موادی پرهیز كنند. همچنین حداقل 3 ماه قبل از بارداری از اسیدفولیك یك میلیگرمی استفاده كنند تا میزان نقایص مادرزادی در قلب و نخاع جنین كاهش یابد.
بیشتر بدانید : عوارض سیگار کشیدن در دوران بارداری برای مادر و جنین
خودسرانه دارو مصرف نكنید
برخی داروها نیز باعث نقص جنین و سقط میشوند، هرچند تعداد آنها كم است. مثلا وارفارین كه برای اختلالات انعقادی مورد استفاده قرار میگیرد سبب نقایص جنینی و درنتیجه سقط میشود. لیتیوم كه برای بیماریهای اعصاب بهكار میرود نیز خطرناك است. برخی داروهای ضدتشنج، برخی داروهای ضدسرطان همچنین تركیبات مختلف ویتامین A هم سبب ناهنجاری جنین و سقط میشوند. بانوان باید تا حد امكان از مصرف دارو بدون تجویز پزشك خودداری كنند و اگر هم نیاز مبرم به دارو دارند، حتما باید مشاوره قبل از بارداری داشته باشند. ممكن است دارویی كه مصرف میكنند برای جنین خطرناك باشد و پزشك آن را به نوع بیخطر تغییر دهد.
چرا دوباره سقط میشود؟
اگر حداقل سهبار پشت هم سقط اتفاق بیفتد حتما باید بررسی شود و پزشك دلیل آن را مشخص كند. این زنان حتما باید مشاوره قبل از بارداری داشته باشند تا آماده بارداری شوند. البته بعضی هم بعد از دوبار سقط متوالی، این بررسی را پیشنهاد میكنند. یكی از دلایل سقط مكرر میتواند نقایص ساختمانی رحم باشد. به عنوان مثال اگر رحم تك شاخ، دوشاخ یا دیواره و سپتومدار باشد ممكن است سبب سقط مكرر شود كه البته با جراحی درمان میشوند.
مرگ جنین چه نشانههایی دارد؟
لكه بینی در 3 ماهه اول بارداری تهدیدی برای سقط به حساب میآید، اما هر گونه لكه بینی دلیل بر سقط نیست و باید به پزشك مراجعه كرد ولی بهطور كلی لكه بینی، خونریزی كم یا زیاد، دردهای انقباضی رحم كه از درد عادت ماهانه شدیدترند، آبریزش، دفع كامل جنین و جفت یا دفع مقداری بافت از نشانههای سقط جنین هستند. گاهی از وقوع مرگ جنین مدتی میگذرد و مادر متوجه آن نمیشود كه در این حالت علائم بارداری مانند تهوع، استفراغ و سفتی پستان از بین میرود.
تهدیدهای سه ماهه دوم بارداری
در سه ماهه دوم بارداری (بین 12 تا 20 هفتگی بارداری) نیز امكان سقط جنین وجود دارد كه شایعترین علل سقطهای دیررس، شكل غیرطبیعی رحم، نارسایی دهانه رحم و شل بودن آن است چون دهانه رحم باید تا به دنیا آمدن نوزاد بسته بماند ولی در این افراد دهانه رحم دچار مشكل میشود و بدون احساس درد، یك توده از بدن آنها خارج میشود كه این موضوع یعنی پارگی كیسه آب و سقط جنین. مادر دچار دل دردی میشود كه میگیرد و ول میكند، دهانه رحم بازشده و خونریزی شدید و سقط جنین اتفاق میافتد. گاهی نیز در سقطهای دیررس جفت توانایی فراهم كردن غذا و اكسیژن كافی برای جنین را ندارد و سبب مرگ او میشود.
بیشتر بدانید : در ماه دوم بارداری حواستان به این موارد باشد
خطر پارگی كیسه آب از هفته 18 تا زمان زایمان
پارگی كیسه آب از هفته 18 تا 20 بارداری تا زمان زایمان جنین را تهدید میكند. دهانه رحم برخی نیز در ماه 4 تا 6 بارداری شل میشود و به محض اینكه جنین مقداری بزرگ شد، تحمل نگهداری او را ندارد پس كیسه آب و جنین شروع به دفع شدن میكند و جنین به بیرون از بدن مادر هدایت میشود. گاهی اوقات نمیتوان جلوی برخی مشكلات را گرفت اما در مواردی كه مشكلات دهانه رحمی وجود دارد، میتوان با دوختن دهانه رحم و برخی اقدامهای دیگر، مانع از پارگی زودرس كیسه آب شد. خوشبختانه اكثر پارگیهای كیسه آب در اواخر بارداری اتفاق میافتد ولی در هر شرایطی ممكن است ایجاد شود.
نیمی از بارداریها منجر به سقط میشوند
در بسیاری، حتی قبل از اینكه متوجه باردار بودن شوند، جنین سقط میشود یعنی عادتماهانه چند روزی عقب میافتد سپس خونریزی كه از عادت ماهانه معمولی شدیدتر است، رخ میدهد كه به این ترتیب، جنین بهطور كامل دفع شده و حتی نیازی به استفاده از كورتاژ نیز نیست. سالم بودن پدر و مادر، دلیلی بر این نیست كه جنین دچار مشكلات كروموزومی و ژنتیك نشود. گاهی نیز از همان ابتدا، تخم تشكیل شده، پوچ بوده و این تخم، سرانجامی به جز سقط شدن نخواهد داشت.
نقص در لانه گزینی
اگر در كاشت جنین در رحم مشكلی ایجاد شود یعنی بهطور مناسب درون بافت مخاط رحم جایگزین نشده یا رحم فرم غیرطبیعی داشته باشد هم جنین سقط میشود. در این شرایط ساختار رحم پس از نخستین سقط مورد بررسی و معاینه قرار میگیرد تا اگر دچار مشكلاتی بود با اقداماتی مانند جراحی بتوان مشكل را حل كرد و پس از پایان درمانها، بارداری مجدد با خطر كمتری امكانپذیر میشود. شاید تا پیش از چنین اتفاقی نتوان احتمال سقط شدن جنین را چندان پیشبینی کرد.
40 سالگی دردسرساز است
بررسیها نشان داده در زنان جوان (25-24ساله) احتمال سقط جنین 12درصد است درحالی كه این رقم در زنان بالای 35 سال افزایش چشمگیری دارد و بعد از 45سالگی نیز احتمال سقط جنین به 50درصد میرسد. ازدواج در سن مناسب25-24سالگی و پیشگیری نكردن طولانی بهترین راه برای مقابله با سقط جنین است. در مادرانی با سن بالای 35 و 40 سال همچنین زیر 17 سال نهتنها خطر سقط جنین بالا میرود بلكه خطر زایمان زودرس و سایر عوارض مامایی نیز وجود دارد.
بیشتر بدانید : بعد از 40 سالگی هم می توان باردار شد؟
بیشتر بدانید : نکاتی برای بارداری بالای 30سالگی
عفونتها را جدی بگیرید
برخی عفونتها و بیماریهای عفونی مادر بر جنین تاثیر دارد و اگر این عفونتها در 3ماهه اول بارداری باشد سبب ناهنجاری جنین و مرگ آن در داخل رحم میشود. درد و سوزش ادرار در 3ماهه اول بارداری نیز علامتی از عفونت دستگاه ادراری یا مثانه است و اگر بدون درمان رها شود، میتواند منجر به بیماریهای جدی عفونت، زایمان زودرس و تولد نوزاد نارس شود. البته همه عفونتهای دوران بارداری خطرساز نیستند و گاهی به دلیل نوسان هورمونها ایجاد میشوند.
این دو مشكل را جدی بگیرید!
نوسانهای خطرساز فشار خون و بالا رفتن قند خون از شایعترین مشكلاتی هستند كه برای مادران باردار دردسرساز میشوند.
نگذارید مزمن شود
اگر زن باردار بعد از هفته بیستم بارداری دچار افزایش فشار خون شدید ولی بدون دفع پروتئین در ادرار باشد، افزایش فشار خون به علت بارداری خوانده میشود. 30درصد فشار خونها بهدلیل فشار خون مزمن است و باید به آن توجه كرد به همین دلیل باید فشار خون زن باردار حداقل دوبار به فاصله 6ساعت اندازهگیری شود، اگر 14 روی 9 یا بالاتر بود یعنی فشار خون دارد و بارداری پرخطر برای مادر و جنین محسوب میشود. بر اثر فشار خون بالا، خونرسانی به جنین مناسب نیست و سبب عقب افتادن رشد داخل رحم و تولد نوزاد كموزن، جداشدگی جفت و مردهزایی و زایمان زودرس میشود.
مادران مسموم در خطرند
افزایش فشار خون بالا همراه با دفع پروتئین از طریق ادرار مسمومیت بارداری محسوب میشود و بیماری سیستیك تمام بدن مادر را درگیر میكند. چنین اتفاقی بسیار خطرناك است و سبب خطر جانی و حتی مرگ برای مادر، زایمان زودرس، مرگ جنین داخل رحم و وزنگیری نامناسب جنین میشود. این مورد معمولا در سه ماهه سوم بارداری روی میدهد و روی كلیه، قلب، كبد و عروق تاثیر میگذارد و مشكل مغز و تشنج برای مادر ایجاد میكند.
حدود 50درصد موارد پزشك برای كمك به مادر، جنین نارس را خارج میكند چون این بیماری تا وقتی كه جنین و جفت وجود دارد، ادامه مییابد. بیمار باید بستری شود و در هر ویزیت فشار خونش كنترل شود و به علائم مسمومیت بارداری توجه شود. ورم، سردرد، تاری دید و دردهای شكمی میتواند مشكلی جدی ایجاد كند. دفع پروتئین معمولا در ماههای آخر بارداری رخ میدهد ولی ممكن است در ماههای اولیه بارداری (پنجمین ماه بارداری) نیز اتفاق بیفتد كه اگر این بیماری در ماههای اول این دوران بروز كند، بهطور معمول شدیدتر است و بیمار سریعتر به مرحله تشنج میرسد. پس به زنان باردار توصیه میشود برای كاهش فشارخون، مصرف نمك را كاهش دهند.
بیشتر بدانید : فشارخون مادر باردار در ضریب هوشی کودک موثر است
قند خونتان را كنترل كنید
بیماری دیابت که پیش از بارداری ایجاد شده باشد،در صورتیکه كنترل نشده باشد، درست مثل سم عمل میكند و سبب سقط جنین میشود. این افراد حتما مشاوره قبل از بارداری را باید انجام دهند و پس از كنترل قند خون تنها با اجازه پزشك اقدام به بارداری كنند. این زنان در طول بارداری هم اجازه مصرف انسولین را دارند ولی به هرحال همه چیز باید زیرنظر پزشك باشد. بیماریهای خودایمنی مادر، ابتلا به برخی عفونتها، كمكاری تیروئید و داشتن چندقلو هم میتواند زمینهساز سقط جنین در سه ماهه اول بارداری شود.
بیشتر بدانید : اگر باردارید و دیابت دارید، بخوانید!
شما هم در خطرید؟
بارداریهای معمولی
خانمها باید غربالگری دیابت انجام دهند اگر بارداری در 25-24 سالگی اتفاق افتاده و سابقه دیابت در خود یا فامیل نزدیك وجود ندارد همچنین زن باردار سابقه زایمان نوزاد بیش از 4كیلویی را ندارد باید در هفته 24 بارداری، آزمایش غربالگری و تست تحمل گلوكز را انجام دهد، یعنی به آزمایشگاه مراجعه كند. در آنجا 50گرم گلوكز را در آب حل كرده و میخورد بعد از یك ساعت قند خون وی اندازهگیری میشود، اگر از 140 پایینتر باشد كه طبیعی است ولی بالاتر احتمال ابتلا به دیابت وجود دارد و باید آزمایشهای تكمیلی را انجام دهد.
بارداری پرخطر
اگر كسی جزو گروههای پرخطر است یعنی سابقه مایع دور جنین داشته است، سن مادر بالای30-25 سال است، اضافه وزن دارد، سابقه زایمان نوزاد بالای 4كیلویی دارد یا یكی از خویشاوندان درجه یك وی دارای دیابت بزرگسالی است باید در نخستین فرصت وقتی فهمید باردار است این تست را انجام دهد یعنی همان ماه اول. حتی اگر هم میزان قند خون طبیعی بود دوباره باید در هفته 24 این تست را انجام دهد كه اگر غیرطبیعی بود حالا باید سراغ تستهای تكمیلیتر برود.
پارگی كیسه آب و زایمان زودرس؟
یكی از دلایل پارگی كیسه آب عفونتهاست، یعنی عفونت وارد خون میشود و افزایش درجه حرارت مادر ممكن است به پارگی كیسه آب منجر شود. عفونتهای موضعی نیز میتواند سبب پارگی زودرس شود. مادرانی كه عفونت رحمی دارند و درمان نمیشوند یا در طول بارداری بهطور مكرر دچار عفونت میشوند، عفونت كلیه و مثانه طی بارداری یا قبل از آن، تب و لرز و عفونت ادراری بسیار خطرناك است و حتما باید تحت درمان آنتیبیوتیك قرار بگیرند. اگر درمان ناكافی باشد دچار زایمان زودرس میشوند و احتمال پارگی كیسه آب وجود دارد. بارداری همراه با اییودی، ضربه ناشی از حوادث، تصادفات و زمین خوردن شدید نیز سبب پارگی كیسه آب میشود.
چندقلوها زودتر میآیند
حدود 50درصد خانمهایی كه دوقلو دارند دچار زایمان زودرس میشوند و نوزاد قبل از هفته 35 و 37 متولد میشود. هرقدر هم تعداد جنین بیشتر باشد مثلا 3قلو و 4قلو، این احتمال بالاتر میرود.
با ترازو آشتی كنید
گاهی مادر كم وزن است و بهدلیل تهوع زیاد و تغذیه نامناسب در این دوران وزن هم نمیگیرد پس احتمال زایمان زودرس با تولد نوزاد كموزن وجود دارد. بهطور طبیعی مادر باید در 9 ماه بارداری، تا 11كیلوگرم وزن اضافه كند كه در چنین زنانی این اتفاق نمیافتد. در كمبودهای تغذیهای، مراقبت ناكافی، ویزیت كم دوران بارداری و وزن خیلی پایین نیز احتمال زایمان زودرس بیشتر است.
خسته نباشید!
اگر مادر كار سنگین داشته باشد، ساعات كار طولانی، ایستادن زیاد و كار پراسترس طی بارداری همه سبب زایمان زودرس میشوند. سیگار، تریاك و مواد مخدر نیز سبب زایمان زودرس، مرگ داخل رحمی نوزاد و تولد نوزاد كم وزن میشود.
اگر سابقه سقط مكرر دارید...
كم خونی مادر قبل و طی بارداری هم یكی از مواردی است كه میتواند سبب افزایش زایمان زودرس شود. برای كسانی كه سابقه چندبار سقط دارند یا سابقه زایمان زودرس در فامیل درجه یك مثل مادر، خواهر یا خاله دارند نیز احتمال زایمان زودرس میرود. كسانی كه سابقه دوبار سقط 4تا 5 ماهه یا زایمان زودرس داشتهاند حتما با گرفتن عكس رنگی باید این مشكل آنها مورد توجه قرار بگیرد. همچنین باید سونوگرافی انجام شود كه نشان میدهد دهانه رحم كوتاه است.
این تاریخها را بهخاطر بسپارید!
در تمام ماههای بارداری، مراقبتهایی که توسط مادران انجام میشود باید مرتب باشد و زن باردار در بارداریهای معمولی تا هفته 28 هر ماه یكبار به پزشك مراجعه كند كه این ویزیتها از هفته 28 تا 36 فاصله به هر 2 هفته یكبار میرسد و از هفته 36 تا آخر هم هفتهای یكبار میشود. ولی اگر بارداری پرخطر تشخیص داده شده یا بارداری 2قلو و بیشتر دارند فاصله مراقبتها كمتر میشود همچنین آزمایشهای غربالگری انجام میشود تا درصورت تشخیص، درمانهایی مناسب پیشنهاد شود. پس سهلانگاری را کنار بگذارید و در این فواصل به متخصص مراجعه کنید.
هر ترشح مایع را یك علامت تلقی كنید
از آنجا كه جنین میتواند از هفته 26 تا 28 هفتگی زنده بماند و قبل از آن معمولا قادر به زنده ماندن نیست، اگر پارگی قبل از هفته 26 باشد، متاسفانه نمیتوان جنین را زنده نگه داشت و مادر باید بستری شود و تحت نظر قرار بگیرد، اما در ماههای بالاتر، یعنی حدود 34 تا 36 هفتگی ترجیح داده میشود كه جنین داخل رحم بماند.
اگر این اتفاق در ماه آخر بارداری و زیر 34 هفتگی اتفاق بیفتد، مادر باید تحت مراقبت و كنترل شدید در مراكز درمانی قرار بگیرد چراكه ریه و دستگاه تنفسی جنین تا 34 هفتگی تكامل پیدا میكند. حتی در مواردی كه پارگی اندك است، گاهی حتی دیده شده كه استراحت مادر میتواند سبب تشكیل مجدد مایع آمنیوتیك شود. اما مادر طی بارداری باید هرگونه ترشح مایع از خود را به عنوان یك علامت قابل پیگیری تلقی كند.
بسیاری از خانمهای بارداری که اولین تجربه بارداریشان را پشت سر میگذارند، به دلیل نگرانی بیش از حد،هر علائم بیخطری را به عنوان نشانه سقط تلقی میکنند؛ اما باید گفت که حتی لکه بینی در زمان بارداری هم نمیتواند به عنوان نشانه قطعی سقط شناخته شود و برای پیدا کردن دلیل آن و کنترل کردنش، نیاز به بررسی دقیقتری وجود دارد. پس اگر باردارید،بیهوده خودتان را نگران نکنید.
بیشتر بدانید : جفت چیست؟ و سلامت جفت چگونه به خطر می افتد؟
بیشتر بدانید : آنتی بیوتیک هایی که خطر سقط جنین را افزایش می دهند
بیشتر بدانید : عوارض سقط جنین را می دانید؟
بیشتر بدانید : نکاتی راجع به سقط های مکرر
بیشتر بدانید : مراحل رشد جنین در شکم مادر + عکس هر مرحله
گردآوری: گروه سلامت سیمرغ
seemorgh.com/health
منبع : مجله سیب سبز