آيا ميدانيد كه وقتی فرزند دومتان به دنيا می آيد، چگونه بايد فرزند اولتان را آماده ورود او كنيد؟ ابتدا بايد دقت داشته باشيد كه فرزند اولتان نيازمند دنيايی از توجه و علاقه است تا اطمينان پيدا كند كه بچه دوم و جديد جايگزين او نخواهد شد.
پیش از تـــولد نــــوزاد
۱- با كـــــــــودك صحبــــــت كنید :
مثلاً توضیح دهید كه خانواده شامل پدر، مادر و خواهر و برادرهاست؛ و در بسیاری از خانواده‌ها تعداد فرزندان بیش از یكی است. سه چهار ماه پیش از ورود نوزاد، آماده سازی كودك را شروع كنید. اگر كودك در سن پیش دبستان یا دبستان است این آماده سازی را زودتر آغاز كنید. به كودك نگویید برایش یك دوست یا همبازی می آورید، زیرا او به علت خوابیدن طولانی مدت نوزاد و یا ناتوانی‌اش در بازی كردن با وی، ناراحت می‌شود.
۲- به كـــودك آگاهــی بدهید:
درباره انتظار خود برای ورود نوزاد، زیاد خوابیدن شیرخوار، گریه كردن و ناتوانی او در بازی كردن با كودك، صحبت كنید. همچنین عكس‌های دوران نوزادی خودش را به او نشان دهید. كودكان بزرگتر گاهی درباره نحوه به وجودآمدن نوزاد و این كه از كجا می آید از شما سؤال می كنند. با توجه به سن آنها، درباره تولد و جنسیت برایشان توضیح دهید؛ اما اگر نمی دانید چه پاسخی بدهید، جواب ندادن بسیار بهتر از ارائه توضیحات نادرست است.
۳- كـــــودك را با خود همــــراه كنید:
اجازه دهید او حركات جنین داخل شكمتان را احساس كند. از همكاری كودك در آماده كردن اتاق نوزاد نیز تشكر كنید. با همدیگر برای فرزند جدید هدیه بخرید. به علاوه، می توانید از طرف نوزاد برای كودك بزرگتر هدیه بخرید.
۴- تغییـــــــرات لازم را به تدریج انجام دهید:
پیش از ورود نوزاد به مرور تغییرات لازم را انجام دهید؛ زیرا این كار فرصت سازگار شدن با شرایط تازه را برای كودك فراهم می كند. اتاق خواب كودك را جدا كنید و به جای تختخواب بچگانه از تختخواب بزرگ استفاده كنید. به كودك نگویید علت تغییرات ورود فرزند جدید است؛ زیرا در او احساس حسادت، خشم یا طردشدن به وجود می آید. به او بگویید تو بزرگتر شده‌ای و باید در اتاق خواب مخصوص خودت بخوابی.
از ایجاد تغییرات اساسی درست در بدو ورود نوزاد جداً خودداری كنید!
بـــرای كــودك توضیح دهید:
به او بگویید كه بچه چه وقت به دنیا خواهد آمد و هنگام حضور نداشتن شما در خانه چه كسی از او مراقبت خواهد كرد. هنگام رفتن به بیمارستان از كودك خداحافظی كنید و او را از بازگشت خود مطمئن سازید. اگر در شرایط نامناسب هستید و یا كودك خواب است، باید یادداشتی آماده كنید كه در آن در باره زمان برگشت شما و احساستان نسبت به او نوشته شده باشد تا كودك خود آن را بخواند یا توسط پدر و یا یك بزرگتر بتواند از آن آگاه شود.
هنگــــام تولد فـــــرزند جدید
برنامه ای ترتیب دهید تا كودك شما نوزاد را ملاقات كند؛ این كار موجب كاهش احساس نگرانی او درباره سلامت مادر خواهد شد. با برگزار كردن یك مراسم كوچك، تولد نوزاد را جشن بگیرید. گاهی كودكان هنگام ملاقات مجدد مادر، ساكت و نگران هستند یا تمایلی به در آغوش گرفتن مادر یا بوسیدن او ندارند. خود را برای این گونه واكنش‌ها آماده كنید و آنها را بپذیرید. اگر چند روز از كودك دور هستید، از طریق تلفن و یادداشت با او در تماس باشید.
تغییــــــرات پس از ورود نــــــــــــوزاد
توجه كنید كه برنامه‌های روزانه كودك را طبق روال گذشته ادامه دهید. او را در فعالیت‌های مربوط به شیرخوار شركت دهید تا احساس طرد شدن نكند. رفتارهای مناسب كودك را تشویق كنید؛ مثلاً بگویید: «از این كه در عوض كردن لباس ِ كوچولو به من كمك كردی متشكرم. تو خیلی خوب كمك می كنی.» به او یاد بدهید چگونه نوزاد را بغل كند و در طول روز به او اجازه بدهید نوزاد را در آغوش بگیرد. واكنش های نوزاد را برایش توصیف كنید. مثلاً بگویید: او دوست دارد تو به آرامی با او رفتار كنی. این توضیحات موجب بهتر شدن روابط بین آنان و لذت بردن از وجود یكدیگر خواهد شد. به علاوه زمانی كه خانواده و بستگان شما فرزند جدید را ملاقات می كنند به آنها یادآوری کنید که به کودک بزرگتر نیز توجه کنند. زمانی را در طول روز به كودك اختصاص دهید و حتی سعی كنید چند دقیقه با او تنها باشید. احساس خود را به كودك نشان دهید و به او بگویید كه دوستش دارید تا او نیز احساسات خود را برای شما بیان كند.
هنگــــام شیـــــــردهـــی به نــــوزاد
هنگام شیردادن به نوزاد، پاسخگویی به رفتارهای كودك بزرگتر دشوار است. پیش از برنامه شیردهی، كودك را سرگرم كنید. مثلاً از اسباب بازی‌های جالب برای سرگرم كردن او استفاده نمایید. همچنین می توانید به كودك نوشیدنی یا غذایی ساده بدهید. در صورت وجود رفتار مطلوب در حین شیردهی، او را تشویق كنید. برخی كودكان به دیدن نوزاد هنگام شیردهی و یا در كنار مادر بودن تمایل دارند. كودك را با دست دیگر در آغوش بگیرید یا دستتان را به دور گردن یا كمر او حلقه كنید.
مشكلات رفتــــاری بـــرخی كــــودكان بعد از به دنیا آمدن فــــرزند جدید
كودكان در مقابل ورود بچه جدید واكنش‌های متفاوتی نشان می دهند. مشكلات شایع آنها عبارت است از لجبازی، قشقرق به پا كردن، تحریك پذیری، رفتار خشن با شیرخوار، چسبیدن به مادر و اضطراب جدایی، مشكلات مربوط به دستشویی رفتن و شب ادراری، مشكلات خواب و تغذیه، رفتارهای بچگانه مثل درخواست پستانك شیشه شیر و یا كودكانه صحبت كردن. باید توجه داشت كه كودك برای سازگاری با شرایط تازه نیاز به زمان دارد. رابطه او با والدین به دلیل ورود خواهر یا برادر جدید تغییر خواهد كرد و شاید در این هنگام نسبت به نوزاد احساس رنجش كند. حتی ممكن است به علت كم شدن توجه، كودك احساس كند كه والدین دیگر او را دوست ندارند و در این هنگام رفتارهای بچگانه از خود بروز دهد؛ از جمله مكیدن شست، با شیشه شیر خوردن و درخواست این كه مادر در دهان او غذا بگذارد. این رفتارها نشانگر تمایل كودك برای كسب توجه پدر و مادر است. توجه اضافی در این موارد باعث تشویق این گونه اعمال و تداوم آنها خواهد شد. از توجه كردن خارج از حد به رفتارهای بچگانهِ كودك جداً بپرهیزید.
چگــــونه با این مشكـــلات رو به رو شـــویم ؟
۱- احساس كـــودك را درك كنید:
اگر می گوید نوزاد را دوست ندارم، به او نگویید این احساس بد است. بلكه اجازه ابراز این احساس را بدهید و مجادله نكنید؛ حتی گاهی با احساس او همراه شوید و نامطلوب بودن حضور یك فرزند تازه در جمع خانوادگی را تصدیق كنید.
۲- آرامــــش كــــودك را تحسیــن كنید:
اگر كودك بیش از 30 دقیقه آرام مانده است، به كنارش بروید و با او باشید. برای تشویق وی برنامه ریزی كنید.
۳- در رفتــارهایتان باثبات باشید:
عقیده خود را نسبت به وجود انضباط در كودك مشخص كنید. هنگام مشاهده رفتار نامناسب، واكنش سریع نشان دهید. با كودك بحث نكنید و غر نزنید بلكه عمل كنید. او باید بداند كه چه رفتاری از نظر والدینش مطلوب و مورد انتظار است. پدر و مادر باید در رفتار تربیتی با كودك هماهنگ باشند.
۴- بعضی از رفتـــارهای نامناسب كـــودك را نادیده بگیرید:
بعضی از رفتارها مانند كودكانه صحبت كردن را نادیده بگیرید. هنگام انجام رفتارهای بچگانه با كودك صحبت نكنید و به او نگاه نكنید. در این زمان از اتاق خارج شوید یا به كار خود بپردازید. رفتار مطلوب كودك را تشویق كنید.
۵- در بــرابـــر بد رفتاری‌های جدی كــودك واكنش ســـریع نشان دهید:
رفتارهایی مانند صدمه زدن به نوزاد باید سریع پاسخ داده شود. كودك بایستی بفهمد كه آسیب رساندن به نوزاد پذیرفتنی نیست و با انضباط خاصی با او برخورد خواهد شد.