مدیریت زمان در اوقات فراغت تابستانی

 مدیریت زمان در فراغت تابستانی     

تابستان كه می‌آمد، كودكی ما در كوچه های گرما زده سپری می‌شد. برخی نیز همه تابستان را به كاری مشغول می‌شدند تا درآمدی كسب كرده و پولی برای خود پس انداز كنند. اوقات فراغت واژه‌ای نبود كه چندان به كارمان بیاید. گرما كه اندكی فرو می‌نشست، كوچه بود و توپ پلاستیكی و هوار بچه‌ها كه در آسمان بعد از ظهر اوج می‌گرفت. بازی آنقدر كش پیدا می‌كرد كه تاریكی در هوا پخش شود و خستگی بر بدنمان بنشیند. دم غروب كه می‌شد، خانه جایی برای استراحت بود. خسته از یك بعد از ظهر تابستانی به خانه می‌آمدیم تا شب سپری شده و روز دیگر آغاز شود. برای ما اوقات فراغت و نحوه سپری كردن آن به همین موضوعات ختم می‌شد. این در حالی است كه در زمانه كنونی مفهوم اوقات فراغت و چگونگی گذراندن آن برای نسل های مختلف تغییر كرده است. چنین است كه با نزدیك شدن به تابستان و فصل تعطیلی مدارس، به یكباره واژه اوقات فراغت و نحوه گذراندن آن رسانه ای شده در صحبت های بی شماری به آن اشاره می‌شود. همه این بحث ها پیرامون اوقات فراغت از تغییر نگرش و رویكردی خبر می‌دهد كه نسبت به این موضوع به وجودآمده است. مدیریت زمان شاخص اصلی این تغییر نگرش و برنامه ریزی برای اوقات فراغت است. توجه به اوقات فراغت دانش آموزانی كه قرار است فصل تعطیلات خود را آغاز كنند از چنین زاویه ای اهمیت فراوان پیدا می‌كند. چنین است كه نحوه تدوین برنامه برای سپری كردن درست این زمان خود به شاخصی برای نشان دادن مدیریت و برنامه ریزی تبدیل می‌شود.

در تعاریفی كه از سوی كارشناسان عنوان شده اوقات فراغت به زمانی گفته می‌شود كه در آن افراد جدا از نقشی رسمی‌كه برای رسیدگی به امور بر عهده دارند، یك دسته فعالیتهای آزادانه و انتخاب گرایانه را انجام می‌دهند كه چگونگی گذران آن متناسب با سن، جنس، طبقه اجتماعی، درآمد، شغل و مكان زندگی افراد متفاوت است. به اعتقاد جامعه شناسان و روانشناسان اوقات فراغت درجنبه های مختلف فردی، اجتماعی، فرهنگی، اقصادی و سیاسی با اهمیت و دارای كاركردهایی از جمله آزادی انتخاب و نوع فعالیت، اعتماد به نفس، خلاقیت و نوآوری، مشاركت اجتماعی، حفظ سنت ها و آداب ورسوم، تجدید قوای نیروی كار و افزایش بهره وری اقتصادی و تعلق سیاسی است. در نتیجه برنامه ریزی درست و اصولی برای آن خود به شاخصی مطمئن برای سنجش توسعه تبدیل می‌شود. با توجه به این كه قشر عظیمی‌از افراد جامعه ما را جوانان و نوجوانان تشكیل می‌دهند، نحوه برنامه ریزی برای اوقات فراغت این قشر اهمیت فراوان پیدا می‌كند.

برنامه ریزی

تابستان با گرما و زیبایی كه از راه می‌رسد، بخشی از دغدغه خانواده ها به چگونگی نحوه برنامه ریزی برای اوقات فراغت فرزندان برمی‌گردد. این دغدغه از آنجا رنگ اهمیت به خود می‌گیرد كه بعد از سپری شدن یك سال تحصیلی، جوانان و نوجوانان دوران استراحت تابستانی خود را آغاز كرده و در نتیجه زمان آزاد بیشتری در اختیار دارند. نحوه گذراندن این زمان در میان این اقشار متفاوت است. برخی با ثبت نام در كلاس های مختلف ترجیح می‌دهند كه در این مدت موضوعات فوق برنامه مورد علاقه خود را پیگیری كنند. دامنه این كلاس ها نیز از موضوعات هنری تا موضوعات ورزشی در نوسان است. برخی نیز سفر و گردش و تفریح را در اولویت قرار می‌دهند. عده ای هم هستند كه مدت زمان در اختیار خود را بدون هیچ تغییر و تحولی سپری كرده موضوع خاصی را در اولویت قرار نمی‌دهند. با تمام این تفاوت ها در نحوه نگرش به سپری كردن زمان در چنین مواقعی آیا می‌توان از مدیریتی درست برای ساماندهی اوقات فراغت سخن گفت عده ای از كارشناسان جهت گیری اوقات فراغت به یك مدت زمان محدود در تابستان را اشتباه دانسته و بر این اعتقادند كه اوقات فراغت و نحوه سپری كردن آن فقط به این فصل محدود نمی‌شود. از زاویه ای دیگر برخی نیز معتقدند كه منحصر دانستن برنامه ریزی برای اوقات فراغت به دانش آموزان اشتباه است، چه آنكه در این نحوه برنامه ریزی سایر اقشار جامعه به فراموشی سپرده می‌شوند. با این حال نكته محوری در تمام این گفته به نحوه مدیریت زمان در دوره های مختلف باز می‌گردد. از این نظر توجه درست به مدیریت زمان و بهره وری بهینه از ساعاتی كه در اختیارمان قرار دارد در اولویت قرار می‌گیرد.

به اعتقاد كارشناسان امروزه «مدیریت زمان» در علم مدیریت از جایگاه ویژه ای برخوردار است، زیرا با استفاده از راهكارهای «مدیریت زمان» می‌توان بازدهی را افزایش داد و با بهره گیری مناسب از «زمان» از اتلاف وقت و هزینه های سنگین پیشگیری كرد. از این رو، مدیریت زمان علم كنترل زمان و استفاده صحیح از آن نیز نامیده می‌شود. با توجه به این نكته می‌توان به شناخت بهتری از نحوه سپری كردن زمان فراغت در هر فصلی از سال پی برد. اگر این زمان مربوط به فصل مشخصی از سال باشد و قشر هدف در آن جوانان و نوجوانانی باشد كه سال تحصیلی خود را سپری كرده و اكنون در ایام تعطیلات به سر می‌برند، آنگاه بهتر می‌توان درباره نحوه و چگونگی برنامه ریزی برای آنها سخن گفت. به گفته كارشناسان دانش آموزان در این فصل به طور متوسط روزانه ۵ ساعت زمان آزاد دارند كه با احتساب حدود ۱۵ میلیون دانش آموز، روزانه ۴۵ میلیون ساعت زمان آزاد در اختیار دارند. اینجاست كه اهمیت موضوع و لزوم توجه بیشتر به آن را می‌توان بهتر درك كرد. حجت الاسلام محمد جواد حاج علی اكبری رئیس سازمان ملی جوانان در این باره به واحد مركزی خبر می‌گوید:« درباره اهمیت ویژه اوقات فراغت درجامعه ما فرهنگ سازی كافی نشده است به همین علت، جایگاه این موضوع هنوز سطحی و تزئینی است درحالی كه باید به عنوان نیازی واقعی و جدی به آن توجه شود. »

وی درعین حال از بهبود وضع كنونی برنامه های اوقات فراغت وتوجه بیشتر به این بحث در دستگاه ها سخن می‌گوید و اضافه می‌كند: « تا سه سال پیش، بخشهای مدیریتی استان ها در قبال اوقات فراغت جوانان به شكل جدی احساس رسالت و مأموریت نمی‌كردند و این موضوع در ردیف مسائل دست چندم بود اما اكنون این موضوع در سطح ملی و استانی به رتبه های بالاتر منتقل شده و در كانون بحث ها قرار گرفته كه رویداد مهمی‌است. » با نگاهی به وضعیت برنامه ریزی برای اوقات فراغت در كشور متوجه می‌شویم كه اقدامات دستگاه های متولی امور فرهنگی بویژه نظام آموزشی كشور در این زمینه اهمیت فراوانی دارد. زیرا وزارتخانه های آموزش و پرورش و علوم، تحقیقات و فناوری حدود ۹۰ درصد جامعه مشمول این برنامه ها را تشكیل می‌دهند.

«علیرضا مختاری» مدیر كل دفتر ساماندهی امور جوانان سازمان ملی جوانان در این باره می‌گوید:« از مجموع دستگاههایی كه در ستاد ساماندهی اوقات فراغت عضویت دارند، ۱۰دستگاه برنامه های تابستانه خود را ارائه كرده اند. این دستگاه ها بیش از۳۵ میلیارد تومان برای اجرای برنامه های سال۸۷ اختصاص داده اند اما حداقل۶۱ میلیارد تومان دیگر برای اجرای كامل این برنامه ها نیاز است. » مختاری، سن اوقات فراغت را ۱۰ تا ۲۴ سال می‌داند و به واحد مركزی خبر می‌گوید :« اكنون شمار جوانان و نوجوان۱۰ تا ۲۴ ساله كشور، ۲۴ میلیون و۵۰۰ هزار نفر است و دستگاههای اجرایی بیش از۲۵میلیون نفر برنامه برای اوقات فراغت جوانان ارائه كرده اند اما این به معنای پوشش دادن همه جوانان نیست زیرا برخی افراد در بیش از یك برنامه شركت می‌كنند. » مدیر كل دفتر ساماندهی امور جوانان می‌افزاید :« با توجه به تنوع برنامه های اوقات فراغت ، هریك ازجوانان حداقل باید از۲۰ روز برنامه بهره مند شوند.»

چشم انداز

اهمیت دادن به زمانی كه در اختیار داریم تنها مختص به اوقات فراغت و نحوه مصرف زمان در این اوقات نیست. با این حال، هنگامی‌كه بحث برنامه ریزی برای چنین موضوعی پیش كشیده می‌شود، نحوه استفاده از زمان و مدیریت درست آن به منظور بهره وری بیشتر در اولویت قرار می‌گیرد.

كارشناسان معتقدند كه اتخاذ برنامه های تفریحی و سرگرم كننده متناسب با توانایی افراد، توجه به گسترش روابط اجتماعی در برنامه های اوقات فراغت به منظور ایجاد تعلق خاطر افراد به نظام اجتماعی، مشاركت دادن جوانان در فعالیتهای سازندگی كشور به منظور تقویت حس هویت در آنان، ایجاد واحدهای كوچك ارزان قیمت محله ای، ارائه آموزشهای متنوع مرتبط با نقش های غیر شغلی افراد و افزایش دادن مشاركت خانواده ها از جمله راهكارهای غنی سازی اوقات فراغت است.

به گفته كارشناسان توجه درست به نحوه سپری كردن اوقات فراغت از آن رو اهمیت دارد كه این اوقات علاوه براینكه زمان بسیارمناسبی برای اجرای برنامه ها وطرح ها در راستای پرورش نسل آینده است، می‌تواند مانع از گسترش آسیب های اجتماعی وفرهنگی شود. كارشناسان با توجه به همین اهمیت است كه از تهیه دستورالعمل جامع اوقات فراغت به عنوان برنامه ای مثبت در این زمینه سخن می‌گویند. بر اساس این دستور العمل كه برای اجرا در عالی ترین سطح مدیریت استانی ابلاغ می‌شود، تكلیف همه دستگاه ها در زمینه اوقات فراغت بر اساس مصوبات شورای عالی جوانان مشخص شده است و این نهاد ها موظف به اجرای آن هستند. « امیدی» مدیركل دفتر فرهنگی و تربیتی سازمان ملی جوانان چندی پیش در گفت و گو با خبرنگاران با اعلام این خبر با تأكید بر لزوم اطلاع رسانی درباره برنامه های دستگاه ها در زمینه اوقات فراغت گفت: « بر اساس نظر سنجی سازمان ملی جوانان ۷۹ درصد جوانان، ضعف در اطلاع رسانی درباره برنامه های اوقات فراغت را علت اصلی رهنمون نشدن به برنامه های مورد نظر خود و تأمین نشدن نیازهایشان دانسته اند.» وی افزود:« سیاست دولت در حمایت از بخشهای خصوصی برای فعالیت در حوزه اوقات فراغت در چارچوب عملیاتی شدن سیاستهای اجرایی اصل ۴۴ قانون اساسی، مسائل فرهنگی و برنامه های فرهنگی را نیز در بردارد كه اوقات فراغت نیز شامل آن می‌شود. » «امیدی» نهادسازی را از وظایف سازمان ملی جوانان عنوان و اضافه كرد :« این نهاد ها دربخشهای خصوصی شكل می‌گیرد زیرا ظرفیت نهادهای دولتی محدود است. » وی گفت :« بر اساس برنامه هایی كه دستگاه های اجرایی در زمینه اوقات فراغت جوانان ارائه كرده اند، امسال ۱۵۶ میلیون نفر روز برنامه برای جوانان كشور اجرا می‌شود. » وی میانگین ساعت اوقات فراغت در جهان را روزانه ۵ ساعت و در ایران ۵ ساعت و ۲۳ دقیقه عنوان و اضافه كرد :« نقش مستقیم خانواده ها در ایران برای برنامه ریزی اوقات فراغت جوانانشان و سرمایه گذاری در این باره در سال ۸۶ ، ۴۵‎/۸ درصد برآورد شده كه سه برابر هزینه دولتی در این زمینه است. »

بیشتر بدانید : اوقات فراغت فرزند خود را با چه کلاس های تابستانی پر کنیم؟