نقاط ضعف و قوت قانون هدفمند کردن یارانه‌ها هم‌چنان یکی از مسائل مورد بحث اقتصادانان است.
 

برخی از اقتصادانان مدت‌ها است که معتقدند زمان اجرای این‌طرح مناسب نیست برخی دیگر برکلیت آن اصرار می‌ورزند و تبعات ناگهانی آن را مد نظر دارند، عده‌ای دیگر از اقتصادانان آن را ناقص می‌دانند و به هر ترتیب هر تحلیل‌گر اقتصادی در این باره نظر خاص خود را دارد.

به گزارش فرارو، دکتر جواد صالحی اصفهانی اقتصادان شاخصی که دارای کارنامه درخشانی در خارج از کشور است (دکترای اقتصاد از دانشگاه ‌هاروارد، و پژوهش به عنوان پروفسور اقتصاد در دانشگاه ویرجینیاتک، سابقه تدریس در دانشگاه‌های آکسفورد و پنسیلوانیا و..) در این باره نگاه معتدل‌تری دارد.

صالحی اصفهانی در گفت‌‍وگوی مفصلی با روزنامه دنیای اقتصاد نقاط ضعف و قوت هدفمند کردن یارانه‌ها را بررسی کرد. وی نگاه نسبتا مثبتی به این طرح دارد اما نسبت به شیوه‌های اجرای آن انتقادات و ابهاماتی دارد.

این پژوهشگر اقتصاد ضمن درک دغدغه‌های اقتصادانان درباره هدفمندی برخلاف بسیاری از تحلیل‌گران داخلی که زمان اجرای این طرح را نامناسب می‌دانند، ایجاد شرایط بهتر در آینده برای اجرای چنین طرحی را بعید می‌داند.

وی گفت: «فکر می‌کنم که اگر بخواهیم بیش از حد در مورد زمان ایده‌آل برای آغاز اجرای چنین طرحی وسواس به خرج دهیم، چه بسا هیچ وقت این زمان مناسب فرا نرسد؛ مخصوصا که اصلاح سیاست اشتباهی که برای چند دهه در اقتصاد کشور حاکم بوده، روز به روز سخت‌تر خواهد شد.»

صالحی درباره پرسش‌های پیرامون افزایش تورم پس از اجرای هدفمندی اظهار کرد که من هم تردید ندارم که اجرای طرح هدفمندی منجر به افزایش تورم خواهد شد، اما باید توجه کنیم که بحث اصلاح قیمت انرژی در ایران، مساله‌ای‌ است که دیر یا زود باید انجام شود و هر زمان که بخواهیم چنین اصلاحی را انجام دهیم، افزایش تورم امری گریزناپذیر خواهد بود.

وی هدف از هدفمند کردن یارانه ها را تلاش برای کاهش مصرف انرژی و بهبود شرایط توزیع درآمد در ایران دانست و اضافه کرد که باید توجه کنیم که مصرف انرژی در بین دهک‌های درآمدی بالاتر، به مراتب بیشتر بوده و در نتیجه، ثروتمندان بسیار بیشتر از فقرا از یارانه انرژی استفاده می‌کنند. در نقطه مقابل، در مورد یارانه غذا و دارو، می‌توان گفت که سهم بیشتری از این یارانه‌ها نصیب دهک‌های درآمدی پایین‌تر می‌شود. بنابراین می‌توان گفت که حذف یارانه‌های انرژی و اختصاص دادن بخشی از درآمد حاصله به دهک‌های درآمدی پایین، باعث بهبود توزیع درآمد می‌شود.

این تحلیل‌گر اقتصادی در ادامه اظهاراتش با انتقاد از نحوه اجرای هدفمند کردن یارانه‌ به بحث خوشه بندی‌ها اشاره کرد و گفت: «عملکرد اشتباه و شتابزده در مورد خوشه‌بندی بر مبنای فرم‌های پرشده توسط خانوارها باعث شد که حرف و حدیث‌های زیادی در این زمینه به وجود آید و عملا طرح خوشه‌بندی درآمدی خانوارها با شکست مواجه شود. تا جایی که من اطلاع دارم، بخش قابل‌توجهی از مردم پس از اعلام نتایج خوشه‌بندی، به این نتایج معترض بودند و حتی بلافاصله لطیفه‌هایی در مورد خوشه‌بندی در میان مردم رایج شد که نشانه‌ بی‌اعتمادی بخش زیادی از شهروندان به نتایج خوشه‌بندی خانوارها بود.»

صالحی معتقد است که این شرایط باعث شد که دولت تدریجا به این سمت حرکت کرد که بحث اختصاص یارانه نقدی به دهک‌های درآمدی پایین را کمرنگ کرده و به سمت پرداخت یارانه نقدی به همه خانوارها حرکت کند. به این ترتیب مبلغ یارانه نقدی پرداختی به خانوارهای فقیر کاهش خواهد یافت و تاثیر این طرح بر کاهش فقر، بسیار کمرنگ‌تر خواهد شد.

این کارشناس یکی دیگر از نقاط ضعف در اجرای هدفمندی را عملکرد غیر شفاف دانست و اضافه کرد که متاسفانه تا به امروز هیچ‌گاه در رسانه‌ها مطلب مستندی در مورد میزان یارانه نقدی پرداختی به هر خانوار و نیز چگونگی اختصاص یارانه نقدی بیان نشده است. ابهامات زیادی هم در مورد چگونگی و میزان افزایش قیمت حامل‌های انرژی وجود دارد. از طرف دیگر هنوز این ابهام وجود دارد که آیا قرار است یارانه‌ها به همه دهک‌ها به طور مساوی پرداخت شود یا به طور نامساوی؟ یا این ابهام که در صورت پرداخت نامساوی، مبنای قرار دادن هر خانواده در یکی از دهک‌های درآمدی چه خواهد بود؟

با این حال صالحی اصفهانی معتقد است برنامه اولیه دولت برای اجرای هدفمندی مناسب‌تر است. وی امیدوار است که دولت به برنامه اولیه خود بازگردد و پرداخت یارانه نقدی را فقط به افراد دارای درآمد پایین منحصر نماید تا تاثیر قابل‌توجهی در کاهش میزان نابرابری در ایران را شاهد باشیم.

این پژوهشگر اقتصادی بدترین روش برای هدفمند کردن یارانه‌ها را پرداخت نقدی به تمام دهک‌های جامعه دانست و گفت: «بدترین حالت ممکن این است که دولت یارانه نقدی را به همه دهک‌های درآمدی بپردازد و به این ترتیب سهم دهک‌های درآمدی پایین را کاهش دهد. یک درجه بهتر، این است که یارانه نقدی فقط به دهک‌های درآمدی پایین اختصاص یابد. باز هم یک درجه بهتر، این است که یارانه نقدی به همه افرادی که فقیر محسوب می‌شوند و به سن قانونی رسیده‌اند، به صورت جداگانه پرداخت شود. اما به نظر بنده، بهترین حالت ممکن این است که پرداخت یارانه نقدی به حداقل ممکن برسد و به جای آنکه پول را مستقیما به ساکنان مناطق محروم پرداخت کنیم، همین پول را برای بهبود شرایط عمومی مناطق محروم هزینه كنیم.»

صالحی اصفهانی همچنین درباره احتمال ورشکستگی بنگاه های اقتصادی پس از اجرای هدفمند نیز اظهار کرد که ممکن است برخی از صنایع دچار فشار شوند. اما به نظرم مهم‌ترین راهکارهای کاهش‌ ورشکستگی بنگاه‌های اقتصادی و بیکار شدن كاركنان آنها در اثر اجرای طرح هدفمندی، عبارتند از: افزایش ملایم و تدریجی قیمت حامل‌های انرژی و پرهیز از شوک‌های قیمتی شدید، ارائه اطلاعات دقیق به بنگاه‌ها در مورد میزان افزایش قیمت انواع انرژی، ارائه جدول زمانی در مورد زمانبندی دقیق افزایش قیمت انرژی و نیز پرهیز دولت از کنترل بخشنامه‌ای قیمت کالا و خدمات پس از اجرای طرح هدفمندی.

 

 گردآوری: گروه خبر سیمرغ
www.seemorgh.com/news
منبع:fararu.com