گفتگو با خواستگار فائزه
هفته گذشته بار دیگر خبری با محتوای زنکشی در رسانهها منتشر شد؛ محتوایی که اولینبار در صفحه کاربری اینستاگرام پزشک بیمارستان کوثر سنندج بارگذاری شده بود؛ «یه دختر ۲۲ساله رو آوردن که پدرش با بنزین، ۸۵ درصد بدنش رو سوزونده. اونم فقط به خاطر داشتن دوست پسر...». دختر مدتی پس از رسیدن به بیمارستان جانش را از دست داد و خیلی زود پدرش اعلام کرد این حادثه «خودسوزی ناشی از افسردگی» بوده است. پس از آن محمد جباری، دادستان عمومی و انقلاب مرکز استان کردستان، ضمن تأیید خبر سوختگی عنوان کرد: «سوختگی این دختر خبر درستی است، اما اینکه وی خودسوزی کرده یا پدرش او را سوزانده، در حال بررسی است». پرونده، اما راه به جایی نمیبرد؛ چرا که طبق قانون هیچ شاکی خصوصی وجود نداشت.
خیلی زود فعالان اجتماعی سنندج دست به کار شدند و با تجمع مقابل دادگستری شهر سنندج به تاریخ ۱۴ مهر، از لزوم دخالت در پرونده و بررسی آن گفتند. در این تجمع، سه نفر از زنان معترض موفق شدند با دادستان عمومی و انقلاب مرکز استان کردستان ملاقات کنند. آن ها در گفتگو با دادستان، این گمانه زنی را که فائزه ملکی نیا اقدام به خودکشی کرده، مردود دانستند. بعد از اظهارات فعالان زنان، دادستان اعلام کرد پرونده تحت بررسی است و کارآگاهان آن را پیگیری خواهند کرد. مطالبهگری ای که سبب شد یک روز بعد خبر بازداشت حبیب الله ملکی، پدر فائزه منتشر شود.
ما این روزها بارها و بارها تلاش کرده با دادستانی سنندج گفتگو کند تا اظهار نظر آنها و نتیجه آخرین بررسی های پرونده را هم در این گزارش بیاورد، اما متأسفانه تماس های ما به جایی نرسید. خواهر بزرگ فائزه تمایلی به گفتگو نداشت، خواهر کوچکش که از نظر سنی شرایط مناسبی برای چنین گفت و گویی ندارد و متأسفانه مادر هم در این خانواده غایب است. تنها پدر می ماند که او هم این روزها در بازداشتگاه به سر می برد. چهره مهم دیگری که میتوانستیم سراغش برویم، آرمان بود. همان پسری که عشق فائزه را به گفته خودش از نوجوانی در دل داشت.
فائزه در زندگی اش خوشی ندیده بود، می خواستم خوشبختش کنم
آرمان سید مرادی متولد سال ۷۴ است. او که این روزها شرایط مساعدی از نظر روانی ندارد، برای روشن شدن این پرونده با ما به گفتگو نشست: «از کودکی شنیده بودیم که بزرگ ترها میگویند هر وقت دو جوان را دیدید که می خواهند زندگی شان را تشکیل دهند، به آن ها کمک کنید تا وصلت به خوبی شکل بگیرد و مسبب خیر شوید؛ اما نوبت به خودمان که رسید، دنیا چرخید و همه چیز عوض شد. دختری را که قرار بود با لباس سفید عروس وارد زندگی من شود، با بدن سوخته دیدم که سهمش از زندگی و خوشی، جوان مرگی شد. فقط این را می دانم که همه زندگی ام نابود شده است. فائزه با رفتنش همه زندگی من را هم با خودش برد. دیگر چیزی برایم باقی نمانده است. همان آتشی که فائزه را جوانمرگ کرد، زندگی من را هم به خاکستر نشاند».
آرمان سن زیادی نداشت که برای کارکردن به قشم رفت: «من از زمانی که خودم را شناختم، او را هم شناخته بودم. از بچگی همسایه بودیم. در کودکی که احساسات خیلی روشن نیست، اما سن زیادی نداشتم وقتی فهمیدم دل به او بسته ام. میتوانستم درسخواندن را ادامه دهم، اما حس کردم باید زودتر شغلی پیدا کنم و با درآمد خوب به خواستگاری بروم. این شد که به قشم رفتم تا آنجا که خواهرانم هم حضور داشتند، کار کنم. ناگهان شنیدم فائزه وقتی هنوز ۱۴سالش تمام نشده بود، با یک مرد حدود ۴۰ ساله ازدواج کرده است. شوکه شده بودم. همه میگفتند کار پدرش است که او را به این مرد داد. اما خوشبختانه این زندگی ادامه پیدا نکرد. کار میکردم و همه رؤیایم این بود که روزی بتوانم با فائزه زندگی خوبی بسازیم. او خوشی ندیده بود و دوست داشتم با من خوشبختی را مزه کند. اما نشد که بشود».
یک مانع بزرگ سر راه این وصلت وجود داشت: «از همان ابتدا برای این کار یک مشکل بزرگ داشتم؛ آن هم مسئله بین پدرانمان بود. پدر من از اول می گفت که دست روی دختر اشتباهی گذاشتم، چون پدر او را قبول نداشت و می گفت زندگی درستی ندارد. اما من می دانستم که فائزه دختر خوبی است و از بد روزگار بوده که در این خانواده به دنیا آمده است؛ اما در نهایت پدرم را راضی کردم. خواهر بزرگ فائزه هم همه چیز را می دانست و حتی قرار بود در همین هفته یک روز پدرهایمان را در باغ روبهرو کنیم تا مشکلاتشان را کنار بگذارند و بانی وصلت بین دو جوان شوند».
من باور نمیکنم که این حادثه خودسوزی بوده باشد
از آرمان خواستیم از روز حادثه برای ما بگوید. هرچند یادآوری آن روز برایش کار سادهای نیست: «در خانه نشسته بودم. یکی از بستگانمان هم بود و اتفاقا زن همین فامیل ما با خانواده فائزه هم آشنایی داشت و آنجا بود. ناگهان همان آشنای ما زنگ زد و گفت چه اتفاقی افتاده است. اول همه گفتند فائزه خودش را آتش زده است، اما من در شوک بودم و اصلا چیزی نمی فهمیدم. یخ زده بودم و اصلا متوجه نمی شدم بقیه درباره چه چیزی حرف می زنند. چیزی نیست که بتوانم به راحتی درباره اش حرف بزنم و توضیح بدهم».
حالا و بعد از گذشت چند روز از این حادثه، آرمان معتقد است امکان ندارد او دست به چنین کاری زده باشد: «در خبرها شنیدم که گفتند فائزه به خاطر افسردگی دست به چنین کاری زده است؛ ولی من چنین حرف هایی را باور نمی کنم. ما حرف زده بودیم، قرار بود به خواستگاری بروم. فائزه به من قول داده بود. اصلا این دختر از کجا باید بنزین پیدا کند؟ دختری که اصلا اجازه نداشت از خانه بیرون برود. دختری که پدرش آن قدر محدودش میکرد که حتی اجازه نمی داد درس بخواند».
این پسر حالا و از این پس در زندگی اش چیزی نمی خواهد جز اینکه شاهد عدالت باشد: «هر وقت در زندگی با مانعی روبهرو می شدم، دلم خوش بود که عشقی در قلبم دارم. تا زمانی که فائزه بود، حتی در سخت ترین روزها هم فکر می کردم خوشبخت ترین آدم روی کره زمین هستم. حالا، اما هیچ داشته ای ندارم. همه زندگی، جوانی و رؤیاهای فردایم را باخته ام و تنها چیزی که می خواهم روشن شدن حقیقت است. گفته اند که پدرش را دستگیر کرده اند. می گویند هنوز مشخص نیست که خودسوزی بوده یا اینکه کسی در این ماجرا دست داشته است. از ۱۱ مهر من فقط زندگی می کنم تا حقیقت برایم روشن شود و ببینم که عدالت اجرا میشود».
پروندههای زن کشی با نبود شاکی خصوصی بسته میشوند
«ژینا مدرسگرجی»، از فعالان حقوق زنان و عضو انجمن زنان ژیوانو در سنندج، از این پرونده و ابعاد کمترشناختهشدهاش به ما میگوید: «از همان ابتدای شنیدن خبر، خیلی زود متوجه شدیم هیچ نهادی در این ماجرا مداخله نکرده است؛ درحالیکه انتظار داشتیم دادستانی وارد پرونده شده باشد.
همین هم شد که دست به تجمع زدیم تا مطالبات خود را در این زمینه مطرح کنیم. مطالبات ما هم دو بخش مجزا و مشخص داشت؛ نخست اینکه چرا هیچگاه در پروندههای معروف به زنکشی یا مشکوک به زنکشی، مداخلات درستی چه از سوی دادستانی و چه از سوی نهادهای حمایتگر همچون بهزیستی و اورژانس اجتماعی ایجاد نمیشود و شفافسازی در این پروندهها برای مردم وجود ندارد. مسئله دوم هم مشخصا قوانین ما را خطاب قرار میدهد؛ اینکه قوانینی که در راستای خشونت علیه زنان است باید تغییر کند و قوانین حمایتگرایانه جایگزین شود».
مدرسگرجی معتقد است پروندههای موسوم به زنکشی در روند رسیدگی قضائی و دادگاه با یک معضل بزرگ روبهرو هستند: «مشکل ما این است که اکثر پروندههای زنکشی در فضای درون خانوادهای رخ میدهند و به همین دلیل شاکی خصوصی وجود ندارد. در بهترین حالت عموما متهم که پدر، برادر یا شوهر است (در اکثر مواقع) مدتی را در بازداشتگاه به سر میبرد و در نهایت هم به واسطه نبود هیچ شاکی خصوصیای آزاد میشودو پرونده هم یا مختومه اعلام میشود یا اینکه به جای خاصی نمیرسد».
این فعال حقوق زنان ضمن اشاره به تعدد این پروندهها، نگران پنهانماندن حوادث دیگری از این دست است: «میزان خشونت علیه زنان، خصوصا زنکشی، بهطور سیستماتیک در ایران مخفی مانده است. چه بسیار موارد از پروندههای زنکشی که با نام «خودکشی» و «خودسوزی» بدون هیچ پیگرد قانونی و قضائی بسته میشوند. برای مثال، اگر پزشک معالج فائزه به قتل وی اشاره نمیکرد، چهبسا کسی از فاجعه هولناکی که روی داده است، خبردار نمیشد و بسیاری از خشونتهای روحی- روانی، جسمی و حتی جنسی ناشی از کودکهمسری و ازدواج اجباریاش که در عمر کوتاه ۲۲ساله خود با آن روبهرو شده بود، با نام «افسردگی» توجیه میشد. در نتیجه همانطورکه سالهاست بسیاری از فعالان حقوق زنان هشدار میدهند، در بسیاری از موارد زنکشی هیچگاه گزارش نشده و ذیل بهانههایی از جمله خودکشی پنهان میشود.
اگرچه این به معنای تقلیل خشونتی نیست که زنان را به نابودی خود و خودکشی سوق میدهد و خود به نوعی زنکشی غیرمستقیم محسوب میشود». طبق آخرین اخبار رسیده از سنندج، بازجویی از پدر فائزه ادامه دارد. در آن خانه بهجز خواهر بزرگ فائزه، «نازیلا»، هم زندگی میکند که نزدیک به ۱۰ سال دارد و شاهد روز حادثه هم بوده است. آرمان، پسری که دل در گرو عشق این دختر بسته بود، با ۲۶ سال سن، جوان عزاداری است که زندگی را نابودشده میبیند. پدر خانواده حرف از افسردگی و جنون دخترش زده است؛ روایتی شبیه به آنچه درباره خودسوزی «سحر خدایاری» یا همان دختر آبی گفته بودند؛ دختری که به خاطر حضور در ورزشگاه آزادی با لباس مبدل مردانه بازداشت شده بود و آخر هم روشن نشد چرا شهریور سال ۹۸ در مقابل دادگاه انقلاب خودش را به آتش کشید.
این پرونده در حالی در ابهام کامل به سر میبرد که در همین چند ماه اخیر ایران اخبار زنکشی کم نداشته است؛ از گلاله شیخی که میخواست کار کند و نامزدش مخالف بود و همین مخالفت تازهعروس را به کام مرگ و آتش کشاند تا لاله کاظمی که میخواست طلاق بگیرد و از آن زندگی سخت آزاد شود، اما سرنوشتش به قتل به دست همسر ختم شد.
گردآوری: گروه خبر سیمرغ
Seemorgh.com/news
منبع: روزنامه شرق - نیلوفر حامدی