«درباره الی» بهترین فیلم جشنواره امسال بود، بی‌تردید و با فاصله بسیار از دیگر فیلم‌ها.
انتظار زیادی برای تماشای این فیلم كشیده شد، چه در آن زمان كه هنوز تكلیف نمایش آن در جشنواره روشن نبود و چه به هنگام نمایش آن در سینمای مطبوعات كه تا ساعتی از نیمه شب گذشته بسیاری را در سالن سینما نگه داشت و سرانجام راضی و خرسند راهی خانه‌های خود کرد: كسانی كه با وجود خستگی یك روز كار آن قدر جذب فیلم شدند كه حتی یك پلان آن را از دست ندادند. درباره الی چشمان ما را به پرده نقره‌ای سینما دوخت و آن قدر تاثیرگذار بود كه تا ساعت‌ها فكر و خیال آن، دست از سر ما برنمی‌داشت؛ اتفاقی كه در سینمای ایران به ندرت پیش می‌آید.
حالا بی‌اغماض می‌توان گفت كه اصغر فرهادی بهترین فیلمساز در میان هم‌نسلان خود و یكی از برجسته‌ترین سینماگران این دیار به حساب می‌آید،با كارنامه‌ای كوچك اما وزین كه هنوز فیلم ضعیف در آن یافت نمی‌شود و با توجه به سیر صعودی و البته تكاملی فرهادی در طول همه این سال‌ها می‌توان امیدوار بود كه هیچگاه چنین اتفاقی نیفتد، حتی اگر نقص‌هایی نیز در برخی آثار او بتوان ردیابی كرد. می‌توان با یقین دریافت كه فیلم به یادماندنی «چهارشنبه سوری» یك اتفاق نبوده است و ما با فیلمساز درجه یكی روبه‌رو هستیم كه در فیلمنامه نویسی نیز از جمله بهترین‌هاست و درباره الی جهشی است به جایگاهی فراتر از آنچه چهارشنبه سوری برای فرهادی به ارمغان آورده بود.
شاید در نگاه نخست درباره الی شباهتی با «ماجرا» ساخته آنتونیونی داشته باشد، اما این شباهت دور كه تنها در حد تاثیرپذیری یك ایده كلی است، چیزی از ارزش فیلم نمی‌كاهد. آنچه مهم است، چگونگی به كارگیری این تاثیرپذیری و پرورش آن در جهت ارائه یك اثر هنری كاملا متمایز است و ای كاش همه تاثیرپذیری ما در سینمای ایران بدین گونه بود، چرا كه در پرتو شگردهایی كه فرهادی در فیلم خود به كار گرفته و سطح بالای آن به لحاظ هنری این مسئله را به حاشیه رانده و كمرنگ می‌سازد.
درباره الی فیلمی است جهانی، مصداق بارز آن سینمایی كه همواره در آرزوی آن بوده‌ایم، سینمایی كه ایرانی باشد؛ نشانه‌های زندگی و فرهنگ این دیار را داشته باشد و درنهایت از زبانی جهانی نیز برخوردار باشد. دستمایه درباره الی حول محور قضاوت می‌گردد، قضاوت آدم‌ها درباره یكدیگر كه گاه شكلی بیرحمانه و هولناك می‌یابد، آن هم برپایه كوچكترین نشانه‌ها كه باعث چرخش كامل ذهنیت آدم‌ها برای قضاوت دیگر گونه می‌شود. به این ترتیب اصغر فرهادی با دست گذاشتن روی آدم‌هایی آشنا از طبقه متوسط این جامعه، آنها را در شرایط و موقعیتی قرار می‌دهد تا بازتاب آن را در روابط میان آنها به تصویر بكشد.
درباره الی نه تنها به لحاظ پرداخت سینمایی هنرمندانه آن با زبان مشترك سینما، بلكه از منظر به چالش كشیدن موقعیت‌ها و مفاهیمی كاملا انسانی به لحاظ مضمونی نیز اثری جهانی را تدارك دیده است، چرا كه نمایش موقعیت‌هایی انسانی و پرداختن به مفاهیمی فراگیر همانند آنچه در فیلم می‌توان مشاهده كرد، مرزهای جغرافیایی را در می‌نوردد.
مهمترین ویژگی فیلم كه اصلی‌ترین امتیاز آن نیز محسوب می‌شود فراوانی جزئیات است؛ جزئیاتی كه به درستی در سراسر فیلم پخش شده‌اند و فرهادی از همه آنها نیز به نحو موثر و كارآمدی استفاده می‌كند و این مسئله هیچگاه شكل گل درشتی پیدا نمی‌كند و تحمیلی به نظر نمی‌رسد. فرهادی از ریزترین مسائل نمی‌گذرد و از هرچیز همان‌قدر كه لازم است استفاده می‌كند. جزئیات فیلم نه فقط به صورت عناصری در ساختار روایی فیلم بلكه از جنبه‌های بصری نیز نمود می‌یابند و گاه در كنار هم و با وحدت، تاثیر نهایی را در لحظه مورد نظر بر جای می‌گذارند. انبوهی از این نكته‌ها را می‌توان پشت هم مثال آورد كه نشان می‌دهد فرهادی با چه اشراف و دقتی كارش را انجام داده و ریزترین چیزها از دیده او پنهان نمانده است.
حسن كار فرهادی آن است كه صرفا نمایش دهنده چنین موقعیت‌ها و شرایطی است، اگرچه در طول فیلم آدم‌ها مدام در حال قضاوت كردن درباره الی و حتی درباره خودشان هستند اما خود فیلمساز در موضعی بی طرفانه، دست به قضاوت نمی‌زند. اگر در بخش‌هایی از فیلم به مسئله اخلاق در روابط میان آدم‌ها می‌پردازد، شعار نمی‌دهد و در هیئت یك آموزگار ظاهر نمی‌شود كه به نصیحت كردن بپردازد، بلكه همه چیز برعهده خود تماشاگر گذاشته می‌شود؛ تماشاگری كه خود نیز چنان وارد دنیای فیلم می‌شود كه همپای شخصیت‌ها مدام در حال قضاوت و حدس و گمانه‌زنی است.
فیلم بی‌آنكه داعیه اثری واقع‌گرایانه را داشته باشد، اثری است به شدت واقعگرا و پذیرفتنی، با لحظه‌هایی كه به زندگی نزدیك هستند. كنش‌ها و واكنش‌های شخصیت‌ها در موقعیت‌های مختلف آن چنان ملموس است كه هر انسانی می‌تواند خود را درگیر با آن ببیند.
از سوی دیگر دستمایه درباره الی از كیفیتی برخوردار است كه هیچگاه كهنه نمی‌شود، چرا كه تاریخ مصرف ندارد، كما اینكه ارزش‌های سینمایی آن بی‌شك باعث ماندگاری آن خواهند شد. درست است، فیلمنامه درباره الی یك ایده مركزی دارد كه فیلم بر پایه آن بنا شده است و آن بلاتكلیفی آدم‌ها و به تناسب آن مخاطب درباره سرنوشت الی است، اما دانستن این نكته كه بخش عمد‌ه‌ای از كشش فیلم مدیون آن است، مانع از آن نمی‌شود كه تماشای فیلم در نوبت‌های بعدی جذابیتی نداشته باشد، بلكه برعكس درباره الی از آن جنس فیلم‌هایی است كه مخاطب را دعوت به تماشای دیگر باره این فیلم می‌كند و در نوبت‌های بعدی جذابیت‌هایی از جنس دیگر برای تماشاگر دارد؛ جذابیت كشف ریزه‌كاری‌های فیلم، جزئیاتی كه به شكلی هنرمندانه به كار گرفته شده‌اند و دقیق شدن روی آدم‌ها، روابط و ابعاد موقعیت‌هایی كه در آن درگیرند و آنجاست كه هنر واقعی فیلمساز خودش را نشان می‌دهد.
درباره الی نمونه كاملی است از آن سینمای ضد قصه و یا سینمایی كه قصه خط كمرنگی دارد و در ذهن بسیاری از فیلمسازان ما دچار سوء‌تفاهم است. فیلم هم تعلیق دارد، هم كشش و جذابیت، تماشاگر لحظه‌ای رها و ول نمی‌شود، چرا كه موقعیت‌ها در ذات خود پركشش و دراماتیك هستند و فیلمساز نیز با پرداخت سینمایی قوی و ضرباهنگی درست به روایت آن پرداخته است.
درباره الی در عین حال بهترین بازی‌های جشنواره را نیز در خود دارد. از بازیگران اصلی گرفته تا فرعی و حتی بچه‌ها و نابازیگران همه به شكلی عالی و یك دست به نقش آفرینی پرداخته‌اند. چه كسی تصور می‌كرد مانی حقیقی این چنین در برابر دوربین عالی بازی كند و در این میان به ویژه گلشیفته فرهانی كه به نظر می‌رسد ریسك استفاده از او - و فراز و نشیب‌هایی كه در مورد اكران فیلم به وجود‌آورده بود- ارزش‌اش را داشت.
در نهایت آنكه وقتی به درباره الی فكر می‌كنیم، انگار خود ما نیز در آن خانه كنار دریا حضور داشتیم، همراه این جمع دوستانه، حضور كوتاه الی را درك كردیم و بعد همانند آنها سرنوشت الی دغدغه ما شد، حدس‌های مختلفی پیرامون آن زدیم، با خودمان كلنجار رفتیم و... . صحنه نجات آ‌رش از میان امواج دریا، پرداخت نفس‌گیری داشت و به شدت تاثیرگذار از كار درآمده بود. راستی مگر درباره الی صحنه‌ای زائد و خنثی و به دور از تاثیرگذاری لازم داشت؟ ما كه به خاطر نمی‌آوریم.
گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
www.seemorgh.com/culture
منبع: hamshahrionline.ir
مطالب پیشنهادی:
گفت وگو با مریلا زارعی درباره بازی در «درباره الی»
برخورد نیروی انتظامی با علاقمندان ناکام "درباره الی"
«درباره الی»؛ یک شاهکار
اظهارات فرهادی پس از دريافت خرس نقره‌ای برلين